سلامت در انتظار خیرین

سلامت همواره دغدغه بشر بوده و در طول تاریخ تدابیر متنوع علمی و اجتماعی برای آن اتخاذ شده است ؛ اما گران شدن خدمات درمان و نبود امکانات در قرن حاضر مشکلات زیادی بر سر راه بیماران ایجاد کرده است.
معمولا انسان‌ها به علت حس عاطفی آمادگی دارند به همنوعانشان کمک کنند و این موضوع همواره از مشکلات مادی بیماران و دولت‌ها کاسته است، به شکلی که بخش عمده‌ای از مراکز خیریه و موقوفات در کشورها در حوزه بهداشت و درمان فعالیت می‌کنند.
این مراکز در کشورهای توسعه‌یافته جایگاه و نقش مهمی را به خود اختصاص داده‌اند، به طوری که سهم قابل‌توجهی از فعالیت‌های بخش بهداشت و درمان در این کشورها را به عهده‌ دارند.
در بسیاری از کشورها در کنار مراکز درمانی خصوصی و دولتی مراکز خیریه هم رشد کرده و در کشور ما هم خیرین همواره بدون هیچ چشمداشتی کمک حال نیازمندان بوده‌اند. رشد قابل توجه درمانگاه‌ها، مراکز درمانی و بیمارستان‌های خیریه در سراسر کشور گواه این مطلب است.
پس از پیروزی انقلاب نیز همواره سعی شد تسهیلات لازم برای راه‌اندازی این مراکز داده شود. بنا بر آمار موجود، در حال حاضر حدود ۳۴۶ درمانگاه و بیمارستان خیریه در سراسر ایران فعالیت دارند. در بخش بیمارستانی وجود ۹ هزار تخت خیریه مصوب وجود دارد که از این تعداد ۸ هزار تخت فعال است.
در کل از مجموع ۱۰۰ هزار تخت فعال کشور ۸.۵ تا ۹ درصد تخت در بخش خیریه قرار دارد. با وجود این با نگاهی به آمار باید گفت در کشور ما علی‌رغم خیرخواهی ذاتی مردم، کمتر به این موضوع پرداخته شده است. مقایسه ساخت درمانگاه و بیمارستان با اقدامات مشابه نظیر مدرسه‌سازی بخوبی این موضوع را نشان می‌دهد.
در حقیقت فرهنگ بیمارستان‌سازی مانند مدرسه‌سازی میان افراد خیر نهادینه نشده است البته این مساله تا حد زیادی به عملکرد مسوولان برمی‌گردد، چون جمعیت جوان ما نسبت به کل جمعیت درصد بالایی را تشکیل می‌دهند.
دوره‌ای کمبود مدارس بسیار چشمگیر بود و به دلیل این کمبود مدارس دوشیفته و گاهی سه‌ شیفته می‌شد. این کمبود برای همه قابل لمس بود و معاونتی به نام سازمان نوسازی مدارس تشکیل شد که به وسیله مدیران، تصمیمات قابل توجهی اتخاذ شد و به اجرا درآمد که مورد استقبال افراد خیر قرار گرفت اما این حرکت در وزارت بهداشت صورت نپذیرفته بود و تنها چند مرکز برای این منظور در نظر گرفته شده که آن هم در تمام استان‌ها یکنواخت نبودند.
● مجمعی برای سلامت
در قوانین کشور برای کمک به امور خیریه تاکیدات زیادی شده که اگر در اجرای همان قوانین نیز دقت لازم شود مشکلات سر راه خیرین بسیار کم می‌شود. به عنوان مثال می‌توان از ماده ۱۰ قانون تاسیس وزارت بهداشت نام برد.
در ماده ۱۰ قانون تاسیس وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی آمده است: وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی موظف است به منظور هماهنگی و نظارت بر امور واحدهای بهداشتی درمانی خیریه و تقویت آنها و تسهیل و تسریع در جریان امور و مقابله با بروکراسی و تشریفات زاید اداری و جلب مشارکت مردمی و استفاده از کمک‌های افراد خیر و نیز تقلیل هزینه‌ها، مطالعات و بررسی‌های لازم را انجام دهد و ظرف مدت ۶ ماه لایحه تشکیل موسسه یا سازمان یا بنیاد خیریه بهداشتی درمانی را تهیه و جهت تصویب به مجلس شورای اسلامی تقدیم کند. متاسفانه هنوز این سازمان تشکیل نشده است.
تاثیرات اجرای این ماده می‌تواند بسیار اساسی باشد و اگر در گسترش مراکز خیریه و راه‌اندازی آنها عزمی جدی صورت گیرد، اولا از بار مالی دولت تا حدی زیادی کاسته می‌شود و ثانیا افراد خیری که انگیزه این کار را دارند از سرگردانی این‌که نمی‌دانند کجا می‌تواند کمکشان مفیدتر باشد در می‌آیند و از میل و رغبت آنها به نحو احسن استفاده می‌شود و بالاخره بسیاری از کارهای زمین مانده وزارت بهداشت حل می‌شود.
برای رفع این کاستی در سال ۱۳۸۶ مجمع خیرین سلامت، بر اساس اصول ۲۹، ۴۳ و ۴۴ قانون اساسی به منظور هدایت اصولی و ساماندهی کمک‌های مردم در تامین نیازهای بهداشتی و درمانی مردم، تنظیم فعالیت موسسات خیریه سلامت، رفع موانع در جذب مشارکت‌های مردمی، افزایش کمک‌های خیرین و واگذاری بهداشت و درمان به مردم به صورت غیرانتفاعی تشکیل شد.
تلاش برای شناسایی، هدایت و جذب خیرین بخش سلامت در کشور، برنامه‌ریزی به منظور تبلیغات و فرهنگ‌سازی برای جذب خیرین و کمک‌های مردمی برای ارتقای سلامت کشور، احداث، تکمیل، ترمیم، تجهیز و همیاری مراکز بهداشتی - درمانی کشور، ارتباط و تعامل با خیریه‌ها و سازمان‌های بین‌المللی در زمینه سلامت، ارائه پیشنهاد برای تصویب قوانین و مقررات لازم برای تسهیل و تسریع در ارائه خدمات به موسسات بهداشتی و درمانی دولتی و خیریه و پیگیری روش‌های تشویقی و ارائه تسهیلات به موسسات خیریه اهداف اصلی تشکیل این مجمع بوده است.
در متن اساسنامه‌ای که برای مجمع خیرین سلامت تدوین شده است روی نکته غیردولتی بودن آن تاکید خاص شده و ارتباط این مجمع با دستگاه‌های حقوقی، نظام سلامت را نیز در این اساسنامه پیش‌بینی کرده‌ایم، ولی ارکان تصمیم‌گیری غیر دولتی است.
● هدایت و نظارت
شکی نیست که تفکر خیریه در عرصه سلامت یک اندیشه صددرصد غیرانتفاعی است و از سویی حضور بخش خیرین در نظام سلامت یک حضور الزامی است که برای رفع کمبودهای موجود در کشور فعالیت می‌کند.
متاسفانه به علت نبود برنامه‌ریزی مناسب بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها در این زمینه به هدر می‌رود، به عنوان مثال بیمارستان‌های بزرگی در یک منطقه با ۵۰۰ نفر جمعیت ساخته می‌شوند که هرگز مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، این در حالی است که در زمینه ایجاد پایگاه‌های اورژانس، مراکز سوختگی و مراکز مراقبت از بیماران روانی مزمن کمبودهای زیادی در کشور وجود دارد که می‌توان در این زمینه سرمایه‌گذاری کرد.
باید توجه داشت سازمان غیردولتی، ‌نهادهای مردمی که برخاسته از درون جامعه هستند و بر حسب ضرورت شکل گرفته و خارج از ساختار حکومتی، بدون انگیزه انتفاعی فعالیت دارند چه در سطح سیاستگذاری‌های بهداشتی و درمانی و چه در سطح ارائه خدمات بهداشتی و درمانی کاربرد دارند؛ اما حضور خیرین در بخش سلامت با ظرافت خاص و توجه به جزییات است که این تفاوت قابل ذکر بین فعالیت خیرین با فعالیت بخش دولتی است.
چنانچه نظارتی بر این بخش اعمال نشود این بخش با چالش‌های مختلفی مواجه خواهد شد. حتی گاهی دیده می‌شود برخی به نام خیریه وارد این حوزه شده، ولی بعد دچار انحراف می‌شوند.
● نیازمند حمایت بیشتر
علی‌رغم رویکرد مثبت مسوولان نسبت به خیرین و همچنین استقبال مردم از شرکت در چنین فرآیندهایی متاسفانه هنوز قوانین دست و پاگیری برای این موضوع وجود دارد.
در کشورهای اروپایی افرادی که مراکز خیریه را دایر می‌کنند به همان میزان از مالیاتشان کم می‌شود اما متاسفانه در کشور ما این مالیات‌ها دریافت می‌شود و با توجه به وسعت هزینه‌های درمانی و رشد تجهیزات پزشکی جا دارد دولت و مجلس به منظور رشد و توسعه مراکز خیریه تجدیدنظرهایی برای این قوانین در نظر بگیرند.

منبع : روزنامه جام‌جم