آیا بوش در فکر حمله‌ی نظامی به ایران است؟

تعداد بسیار کمی از صاحب‌نظران مسائل بین‌المللی بر این باورند که ایالات متحد خودش را برای حمله به ایران آماده می‌کند. خطرات آن بسیار زیاد، واکنش بسیار وحشتناک و عواقب آن غیرقابل پیش‌بینی است. کنگره‌ی امریکا در حال حاضر اجازه‌ی چنین کاری را نمی‌دهد و هیچ کشور خارجی نیز از آن حمایت نمی‌کند، بدین ترتیب مخالفت‌های بین‌المللی با جورج بوش وجود دارد.
در عوض، اجماع بر این است که ایالات متحد در تلاش است که با ابزارهای دیگری به جز جنگ جلو فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم ایران را بگیرد: از طریق منزوی کردن ایران، اعمال فشارهای سیاسی، تنبیه ایران با اعمال تحریم، محروم کردن ایران از تجارت‌ جهانی برای تضعیف اقتصاد ایران، نابود کردن صنعت نفت با ممانعت از دست‌یابی به سرمایه‌گذاری خارجی و تجهیزات فنی و از همه مهم‌تر با تجهیز نیروهای نظامی البته برای ارعاب و نه برای اقدام نظامی.
این موضوع در تئوری دست کم درست است. اما، خطر در وقایع غیربرنامه‌ریزی‌شده است، یک حادثه‌ی تبادل آتش خیلی کوچک در پیرامون صف‌آرایی امریکایی‌ها و ایرانیان ممکن است منجر به جنگی تمام‌عیار شود. همین وضعیتِ ذاتاً ناپایدار است که شدیداً زنگ خطر را برای جامعه‌ی بین‌المللی به صدا درآورده است. ‌
تغییری در علل تنش جاری به وجود نمی‌آید. ایران بر حق مسلم خود برای دست‌یابی به فناوری هسته‌ای غیرنظامی تحت معاهده‌ی ان.پی.تی پافشاری می‌کند. از این‌رو ضرب‌العجل تعیین شده برای توقف فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم در ۲۱ فوریه ۲۰۰۷ را نادیده می‌گیرد (این ضرب‌العجل در قطع‌نامه ۱۷۳۷ شورای امنیت در تاریخ ۲۳ دسامبر ۲۰۰۶ تعیین شد) این بیانیه را رییس‌جمهور ایران، محمود احمدی‌نژاد «یک تکه کاغذپاره» خوانده بود.
اما ایران بارها و بارها اعلام کرده است که قصد ندارد سلاح اتمی تولید کند. در عمل، پیشنهاد کرده است که حاضر است تضمین‌هایی بدهد که به دنبال کاربردهای نظامی فناوری هسته‌ای نیست و اعلام کرده است که براین مبنا آماده است با سازمان بین‌المللی انرژی اتمی و شرکای بین‌المللی‌اش مذاکره کند.
ایالات متحد، اسرائیل و تعدادی دیگر از کشورها این ادعاها را باور نمی‌کنند. آنان مشکوکند که اگر ایران اکنون دولتی مسلح به سلاح‌های هسته‌ای نیست، دست کم می‌خواهد یک قدرت در آستانه‌ی هسته‌ای شدن بشود. به عبارت دیگر، باور آنان این است که ایران می‌خواهد بر فناوری هسته‌ای آن‌قدر احاطه داشته باشد که هر زمان که خواست بتواند به سرعت به سلاح اتمی دست پیدا کند (درست مثل ژاپن).
اسرائیل جنگ تبلیغاتی سهمگینی را علیه ایران راه انداخته است و ایران را با دولت هیتلر مقایسه می‌کند و مدعی است که یهودیان در معرض خطر هولوکاست دیگری هستند. بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که اسرائیل می‌خواهد موقعیت ویژه‌ی چهل ساله‌ی خودش را در خاورمیانه به عنوان تنها کشور دارای سلاح اتمی حفظ کند. برتری کامل نظامیِ اسرائیل (در سلاح‌های متعارف و غیرمتعارف) به این کشور آزادی عمل بیشتری در برخورد با همسایگانش می‌دهد. اسرائیل نمی‌خواهد این آزادی عمل با توازن قدرت جدید به خاطر هسته‌ای شدن ایران محدود شود.
تمام این زنگ‌خطرها (ترس از حادثه‌ای که به جنگی شدید منجر شود، نگرانی از این که اسرائیل و دوستانش مانند مورد عراق، ایالات متحد را به جنگ با ایران وادار کنند، نگرانی گسترده دولت‌های عرب از ایران مسلح به سلاح اتمی، عصبانیت از اظهارات تحریک‌آمیز احمدی‌نژاد) باعث شده است که جامعه‌ی بین‌المللی هوشیار شده و دست به اقدامات تأدیبی بزند.
چند هفته پیش ژاک شیراک، رییس‌جمهور فرانسه، پیشنهاد کرد که یک فرستاده‌ی بلندپایه به تهران اعزام شود تا اوضاع را آرام کرده و به بررسی مقاصد ایران بپردازد. از این ابتکار انتقادات زیادی شد و عملی نشد. اما چیزی شبیه به آن اکنون در حال شکل‌گیری است.
منابع دیپلماتیک گزارش می‌دهند که اتحادیه اروپا به تشویق فرانسه در نظر دارد مذاکرات مستقیم با ایران را به منظور مهار کردن اوضاع و شکست بن‌بست میان مواضع خطرناک ایران و امریکا آغاز کند. روسیه که در حال ساختن نخستین نیروگاه اتمی ایران در بوشهر است و قاعدتاً باید روابط خوبی با ایران داشته باشد نیز ممکن است به این گفتگوها بپیوندد.
ایران نیز در تلاش است که با جامعه‌ی بین‌المللی ارتباط برقرار کند. نخست، آنان به جهانیان یادآور شدند که احمدی‌نژاد در ایران تمام قدرت را در اختیار ندارد. فرمانده نیروهای مسلح و تصمیم‌گیرنده‌ی نهایی در مورد جنگ و صلح در ایران رییس‌جمهور نیست، بلکه مقام رهبری، سیدعلی خامنه‌ای است. آخرین بار این موضوع بدیهی را که البته گاهی فراموش می‌شود، علی‌اکبر ولایتی یادآوری کرد. او مشاور سیاسی رهبر در ده سال اخیر و نیز وزیر امور خارجه به مدت ۱۷ سال بوده است.
دوم، ولایتی تأکید کرده است که مقامِ مسؤولِ مستقیمِ پرونده‌ی هسته‌ای ایران رییس‌جمهور نیست، بلکه علی لاریجانی دبیر شورای امنیت ملی است.
سوم، ولایتی برای از میان بردن نگرانی جهانیان از مقاصد هسته‌ای ایران، پیشنهاد کرد که فرانسه در راه‌اندازی کنسرسیومی در خاک ایران به منظور غنی‌سازی اورانیوم و با مدیریت اتحادیه اروپا و تحت تضمین‌‌های کامل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیش‌گام شود. (در مصاحبه‌ای با روزنامه لوموند در ۲۲ فوریه ۲۰۰۷)
نکته‌ی قابل توجه دیگر این که عربستان سعودی و دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نیز دارند وارد صحنه می‌شوند. آنها نگران کشیده شدن نزاع‌‌های سنی-شیعه عراق به کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس هستند و وارد گفتگوهای مقدماتی با ایران شده‌اند.
زمان نشان خواهد داد که با این ابزارها سرانجام عقلانیت و صلح برقرار خواهد شد یا نه. تنها زمانی که منافع و نگرانی‌های ایران، کشور‌های عربی، اسرائیل، امریکا و دیگر کشورهای جهان در نظر گرفته شود امکان دست‌یابی به یک توافق قابل پذیرش میسر می‌شود. هدف فوری باید کاهش تنش و پرهیز از مواجهه‌ی نظامی باشد.

پاتریک سیل

منبع : حرف غریب