می‌توان خانواده را در اقتصاد هدفمند کرد

اقتصاد خانواده را شاید بتوان به عنوان یكی از اساسی‌ترین شاخه‌های علوم اجتماعی به شمار آورد، زیرا این علم به طور مستقیم انسان‌ها و خانواده‌ها را هدف قرار می‌دهد و می‌كوشد تا به یاری دانش‌هایی مانند اقتصاد و جامعه‌شناسی مسایل اقتصادی خانواده را كه به عنوان كوچك ترین و اولین گروه اجتماعی به شمار می‌رود مورد كنكاش قرار دهد. اقتصاد خانواده همواره در خانواده‌ها وجود داشته و در چارچوب شرایط اجتماعی - اقتصادی هر دوره شكل خاصی به خود گرفته است، اما آنچه كه به گونه‌ای روزافزون اهمیت یافته شكل نوین اقتصاد خانواده است كه در چارچوب زندگی صنعتی و همخوان با آن پیوسته تكامل و گسترش می‌یابد.
نكته مهم این است كه نظام اقتصادی خانواده به گونه‌ای تكوین یابد تا بتواند به نیازهای افراد خانواده كه پیوسته گسترش می‌یابد و پیچیده تر می‌شود پاسخ گوید.
كتاب «اقتصاد خانواده» كوششی برای ارایه یك رشته اطلاعات در زمینه مسایل اقتصادی خانواده است تا به هر خانواده‌ای كمك كند كه مسایل مربوط به هزینه‌های خود را تحلیل و بر پایه منافع مادی و معنوی خود و منافع ملی، چگونگی مصرف خود را تنظیم كند.
در فصل اول تعاریف، انواع خانواده، زمینه تاریخی تغییرات ساختار خانواده، جنسیت و پدرسالاری، پایگاه اجتماعی خانواده، ثروت خانواده و نابرابری‌های اجتماعی و ارث بری در خانواده مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. علم اقتصاد برای خانواده عنوان فصل دوم است كه در آن می‌توان مفاهیم اولیه علم اقتصاد را به زبان ساده مورد مطالعه قرار داد.
پیشینه اقتصادی - اجتماعی خانواده در دوره تولید خوراك، تولید ماشینی و روزگار‌نو در ایران و جهان در فصل سوم بررسی شده است. مدیریت اقتصادی خانواده، بهره وری در خانواده، برنامه ریزی اقتصادی خانواده، الگوی مصرف در خانواده، خانواده و اشتغال زنان، رفاه خانواده و ویژگی‌های اقتصادی - اجتماعی خانوارهای شهری و روستایی در ایران عناوین فصل‌های دهگانه «اقتصاد خانواده» است.
با هم یك فصل از این كتاب را مطالعه می‌كنیم.
«مدیریت اقتصادی خانواده با كیست؟»
در رابطه با هزینه‌ها اولین نكته‌ای كه در ذهن متبادر می‌شود، داشتن اختیار و مسوولیت در مورد هزینه‌هاست. اگر خرید به وسیله خانم خانواده انجام می‌شود باید احساس مسوولیت شایسته‌ای در وی وجود داشته باشد، وگرنه فشاری توانفرسا به طور همیشگی بر نان آور خانواده از نظر افزایش بیش تر درآمد و انطباق بیش تر آن با هزینه‌ها كه هیچ‌گاه خود به خود محدود نشده و سقفی ندارد وارد می‌شود كه غیرقابل توجیه است.
در مدیریت بخردانه اقتصاد خانواده و به ویژه در مدیریت هزینه‌های خانوار و الگوی مصرف آن، آن كس كه درآمد خانواده را تامین می‌كند و یا با كار خویش هزینه‌های خانوار را كاهش می‌دهد باید حرف آخر را در مورد هزینه‌ها بزند و اگر توافق خانواده‌ها جلب نشود، نتیجه ناخرسندی اعضای خانواده با وجود هزینه‌های انجام شده، خواهد بود.
یكی از مهم ترین هزینه‌هایی كه هر خانواده می‌پردازد، هزینه‌های مربوط به خرید خانه و یا پرداخت اجاره بهای خانواده است به دلیل اهمیت همین هزینه‌ها در اقتصاد خانواده، لازم است نكاتی را مطرح كرد: ایجاد پس‌انداز برای تامین هزینه‌های مربوط به خرید مسكن، امری ضروری است، گاه با اجاره نشینی در كوی و برزن و یا مناطق كم هزینه تر و یا خانه‌های كوچك تر، از نظر اجاره می‌توان به پس اندازی دست یافت كه با انباشت آن، امكان پرداخت اولیه خرید خانه هموار می‌شود. در تعیین میزان اجاره بها و اقساط ماهانه خانه خریداری شده، علاوه بر درآمدهای ماهانه كنونی آن، باید به تداوم آن در بلندمدت و افزایش هزینه‌های خانواده تحت فشار تورم و افزایش هزینه‌ها در اثر بزرگ تر شدن فرزندان نیز توجه كرد. راضی كردن افراد خانواده به سكونت در خانه و محله‌ای كه ایجاد شده، سطح توقعی را به وجود می‌آورد. این معیارها و سطح توقع‌ها، در صورت تنزل، فشار روانی زیادی را به افراد خانواده وارد می‌كند.
از تعادل و سلامت روانی خانواده نیز كه پیش از این یاد شد برای شكوفایی استعدادهای همه افراد خانواده بیش از هر چیز تعادل دخل و خرج و تامین نیازمندی‌های زیستی و اجتماعی شامل خوراك، پوشاك، مسكن، آموزش، بهداشت و امنیت لازم است.
خانواده، با توجه به گونه‌های مختلفی كه دارد لازم است همبستگی ملی و انسانی خود را برای برخورداری از سلامت روانی بروز دهد. خانواده، اعتقاد به همبستگی ملی و انسانی دارد كه به شكل‌های گوناگون می‌تواند این همبستگی را تجربه كند.
برای پاسخگویی به یكی از نیازهای مهم از نظر تعادل روانی خانوار و شكوفایی تمامی استعدادهای انسانی اعضای آن، ضروری است كه مصرف به گونه‌ای تعیین شود و مدیریت بخردانه هزینه‌ها به گونه‌ای انجام گیرد كه در هر حال بخش هر چند اندك، حتی در خانواده‌های كم درآمد، برای كمك به دیگران اختصاص یابد.
در كشورهای اروپایی، آمریكا و ژاپن با توجه به كاهش كیفیت غذاهای آماده و پدیدار شدن بیكاری‌های گسترده و كارمفید وقت و پایین بودن قیمت مواد اولیه خوراكی نسبت به خوراكی‌های آماده، دخالت خانواده در تهیه خوراك بیش‌تر شده است. تهیه خوراك، دوختن و یا بافتن، تعمیر وسایل خانگی و... به وسیله اعضای خانوار علاوه بر كمك به اقتصاد خانواده موجب ارضای نیازهای روانی انسان از جنبه‌های هنری و زیباشناسی می‌شود. مدیریت بخردانه اقتصاد و خانواده می‌تواند با توضیح شرایط اقتصادی، فشار پنهانی بر نان آور خانواده را كاهش داده و ارتباط متقابل و همبستگی را به طور عملی آموزش دهد.
«اقتصاد خانواده» علاوه بر این كه یك پژوهش دانشگاهی برای علاقه مندان علم اقتصاد است یك كتاب آموزشی برای افزایش بهره وری در «اقتصاد خانواده» است. «اقتصاد خانواده» تالیف دكتر حسن‌هاشمی‌داران و مهندس حسین شیرانی را «انتشارات پرسمان» رهسپار بازار كتاب كرده است.

منبع : روزنامه سرمایه