کپی رایت موسیقی در ایران

سرگرمی (Entertainment) در دنیای امروز یكی از سودآورترین عرصه‌هایی است كه بزرگان تجارت و اقتصاد به واسطه آن كسب درآمد می‌كنند و در این حوزه بی‌شك هنر از اركان اصلی به‌شمار می‌آید.
در واقع وجود یك جنبه تفننی در هنر امروز اعم از موسیقی، سینما، تئاتر و حتی ادبیات سبب شده كه امور فرهنگی ـ هنری جنبه تجاری پیدا كند و به عنوان یك كالا مورد خرید و فروش قرار بگیرند. در این روند طبیعی است وقتی یك اثر هنری تولید می‌شود، بایسته است، حقوق تولیدكننده و پدید آورنده (هنرمند) مورد توجه قرار بگیرد.
برای این حمایت كه نه فقط جنبه اقتصادی و تجاری دارد، بلكه یك اتفاق فرهنگی و متعالی نیز به‌شمار می‌رود، قانون كپی‌رایت یكی از بهترین شیوه‌های حمایتی است اما متاسفانه همان‌طور كه شما بهتر از هر كس دیگری می‌دانید این قانون در كشور ما رعایت نمی‌شود و تمام حقوق مادی و معنوی یك اثر نادیده انگاشته می‌شود. طبیعی است كه در این میان هنر موسیقی به دلیل فراگیری و عمومیت‌اش بیشتر مورد آسیب قرار می‌گیرد.
پس بد نیست بدانیم اگر یك آهنگساز یا تهیه‌كننده در ایران از مزایای هرگونه كپی‌رایت بهره‌مند شود، محدوده دفاع از حقوق وی تا كجاست.
▪ به همین منظور فقط كافیست به پایگاه‌های عرضه موسیقی اشاره‌ای داشته باشیم:
۱) فروش آثار صوتی در فروشگاه‌های مختلف با فرمت‌های سی‌دی، نوار كاست و...
۲) پخش در اماكن عمومی (فروشگاه‌ها، كافی‌شاپ‌ها، لابی‌ هتل‌ها و...)
۳) پخش در تلویزیون، رادیو و حتی سایت‌های اینترنتی
۴) فروش آن در فرمت‌های الكترونیكی (MP۳ و...)
۵) استفاده در ابزارهایی كه موسیقی در آنها نقش دارد (موسیقی انتظار در تلفن‌های شبكه‌ای، موسیقی داخل آسانسور و...)
با وجود این منابع تامین مالی می‌بینید كه تعهد به كپی‌رایت برای هنرمندان و ناشران می‌تواند برای آنها سودآور باشد. اما چرا این اتفاق نمی‌افتد؟
بدیهی است كه در شق اول قضیه پرداخت هزینه‌های مربوط به عضویت در سازمان‌های كپی‌رایت برای دولت دشوار است اما ابتدایی‌ترین پرسشی كه مطرح می‌شود این است كه آیا پذیرفتن كپی‌رایت فقط به ضرر منتهی می‌شود؟ خیر طبیعی است كه در ابتدای امر وجهی برای عضویت و آبونمان سالانه پرداخت می‌شود، اما ادامه این مسیر به یك سلامتی و امنیت روانی، اجتماعی و شغلی می‌انجامد.
آن وقت است كه دیگر موزیسین‌های ما هنگام عقد قرارداد با ناشران یك‌باره امتیاز آثار خود را به آنها وانمی‌گذارند تا از آسیب‌هایی كه از سمت رعایت نكردن حقوقشان متوجه آنها می‌شود، مصون بمانند. اگرچه در این سال‌ها عقد قراردادهای یك‌طرفه میان ناشر و آهنگساز می‌تواند برای ناشران خطرناك باشد، كه در بسیاری مواقع هست.
جدای از این مقوله، عدم رعایت كپی‌رایت و عضو نبودن در هیچ سازمان مربوط به این قانون سبب می‌شود كه نه فقط آثار غربی‌ها به طور رایگان در ایران به فروش برود بلكه این امكان را به غربی‌ها می‌دهد كه به راحتی آثار ما را تهیه و توزیع كنند، بدون اینكه سود و عواید این استفاده‌ها در جهت ترویج و بسط فرهنگ موسیقایی، مورد استفاده قرار بگیرد. در هر صورت آنها با پذیرفتن این مقوله كمتر آسیب می‌بینند تا ما كه در هیچ جای دنیا از این بابت امنیت نداریم.
اگرچه این یادداشت فرصتی برای پرداختن به چرایی و ریشه‌های این قضیه نیست اما كافی است دقت كنید كه گستره این ناهنجاری- كه در واقع به یك عامل اقتصادی و فرهنگی پیوند خورده است ـ به هنرمندان و حتی نهادهای دولتی نیز تسری پیدا كرده است. این امر در واقع حافظه مردم را مبنی بر تخلف نبودن این امر، اشباع می‌كند.
اما فراموش نكنیم چیزی كه عوض دارد، گله ندارد. حالا كه موسیقی ما به تدریج در دنیا در حال مطرح شدن است و به طور كلی موسیقی شرق طرفداران بسیاری پیدا كرده، طبیعی است كه عضویت در پیمان‌های مربوط به رعایت حقوق پدید‌آورندگان، با وجود هزینه‌های آغازین این مسیر، می‌تواند روزهای خوش و راحتی را برای موسیقی مملكت به بار بیاورد.
روزی كه دیگر نشود مجموعه آثار یك هنرمند را در یك سی‌دی را با قیمت ۵۰۰ تومان خرید.

منبع : سایر منابع