تثبیت قیمت سیمان به زیان این صنعت است

طرح احداث کارخانه سیمان نهاوند یکی از چند طرح سیمان کشور است که با مشارکت سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران در حال اجراست. این طرح تاکنون ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و قرار است تا پایان سال ۸۷ به بهره‌برداری برسد. مجبتی فرونچی مدیرعامل سیمان نهاوند، یکی از مدیران باسابقه در بخش سیمان است به همین منظور ”معدن و توسعه“ گفت‌وگوئی با وی انجام داده که متن آن در پی می‌آید:
▪ چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در بخش سیمان را چگونه می‌بینید؟
ـ با توجه به اینکه سرمایه‌گذاری در هر بخش به دو عامل عمده بستگی دارد، به‌نظر می‌رسد قبل از پاسخ به این سئوال، روشن شدن دو موضوع حائز اهمیت باشد. اول اینکه بازده سرمایه‌گذاری در آینده به چه شکل تغییر خواهد کرد و دوم، آیا محوریت سرمایه‌گذاری از بخش دولتی به‌سوی بخش خصوصی حرکت می‌کند یا خیر؟
اصولاً در تعریف بازده سرمایه‌گذاری، اهمیت تعیین نرخ بازگشت سرمایه‌گذاری (مدت زمانی‌که سرمایه انجام شده به سرمایه‌گذار برمی‌گردد) و نیز تعیین درجه ریسک سرمایه‌گذاری، بر کسی پوشیده نیست.
امروزه نهادهای مستقلی در دنیا وجود دارند که با بررسی همه‌جانبه شرایط، کشورها را درجه‌بندی کرده و درجه ریسک و بازگشت سرمایه را محاسبه و اعلام می‌کنند.
ایران از جایگاه مناسبی در این زمینه برخوردار نبوده و ضمن اینکه به‌طور اخص (صنعت سیمان) به‌دلیل تعدد و کثرت قوانین (که گاهی متناقض نیز هستند) از یک‌سو و از سوی دیگر به‌دلیل دخالت در تعیین قیمت فروش سیمان و نیز نحوه توزیع آن (در بازار داخلی و ممنوعیت صادرات) بازده سرمایه‌گذاری در این بخش کاهش یافته و در این شرایط چشم‌انداز سرمایه‌گذاری روشن نخواهد بود.
بدیهی است در چنین شرایطی امکان انتقال محوریت صنعت از جمله پروژه‌هائی که با خواسته‌ بخش خصوصی و حمایت مالی بخش دولتی آغاز شده (به‌دلیل کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری و افزایش مدت اجراء پروژه‌های در دست اجراء و در نهایت غیراقتصادی بود آن) به دولت محرز بوده و متأسفانه در این حالت دقت لازم در انتخاب ماشین‌آلات فقط به لحاظ صرفه و صلاح اقتصادی دنبال خواهد شد. (بیشتر به قیمت و کاهش هزینه‌ها بدون در نظر گرفتن تبعات آتی توجه خواهد شد).
▪ چگونه می‌توان رغبت بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در بخش سیمان را افزایش داد؟
ـ چناچه مشابه سایر کشورهای هم‌جوار از جمله ترکیه، امارات متحده عربی و... که در سال‌های اخیر از پیشرفت قابل توجهی در جذب سرمایه با کاهش ریسک سرمایه‌گذاری برخوردار بوده‌اند، گام برداریم و در جهت رفع محدودیت‌های فعلی حرکت کنیم (از جمله با آزادسازی قیمت سیمان باعث رونق ارزش صنعت سیمان در بورس شود) قطعاً رغبت بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در سیمان افزایش‌یافته و چشم‌انداز توسعه روشن‌تر خواهد بود.
▪ دلیل کاهش تمایل بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در سیمان چیست؟
ـ به‌طور خلاصه دلایل کاهش بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری را می‌توان در چند عامل اصلی خلاصه کرد.
اول ـ کاهش شدید بازده سرمایه‌گذاری به‌دلیل نابرابری قیمت تمام‌شده کالا و قیمت فروش آن. دوم ـ حضور و دخالت مستقیم دولت در نرخ‌گذاری قیمت فروش سیمان به‌رغم افزایش شدید قیمت سایر خدمات. سوم ـ تغییرات محسوس در قوانین و ناپایدار بودن آن و نیز عدم توجه دستگاه‌های مرتبط با مصوبات کشور.
▪ آیا اهداف توسعه‌ای سیمان کشور را قابل تحقق می‌دانید؟
ـ با توجه به اینکه میزان سرانه مصرف سیمان در کشور هنوز پائین‌تر از متوسط جهانی است و از سوی دیگر شرایط حاکم در کشورهای همسایه که در جهت ترمیم خسارت‌های جنگی هستند نیاز به واردات سیمان را برای حداقل چندین سال از سوی آنان محرز کرده است (مثل کشور عراق و افغانستان) بنابراین افق توسعه سیمان مشروط به اینکه شرایط و قوانین فعلی به سود سرمایه‌گذار تغییر یابد، بسیار روشن خواهد بود و معنی آن این است که اهداف توسعه‌ای سیمان کشور قابل تحقق خواهد بود.
▪ مشکل بر سر راه واحدهای فعال سیمانی در چیست؟
ـ یکی از عمده‌ترین مشکلات واحدهای تولیدی، نابرابری سود عملیاتی این واحدها نسبت به سرمایه در گردش در مقایسه با سایر فعالیت‌ها و خدمات است، متأسفانه به‌دلیل بالا بودن هزینه‌های تولید از یک‌سو و عدم تغییر قیمت فروش سیمان در سال‌های گذشته از سوی دیگر امکان تقویت کارخانه‌های تولیدی میسر نشده است.
از دیگر مشکلات واحدهای تولیدی می‌توان وابستگی خاص این واحدها به بعضی از قطعات یدکی از جمله سیستم‌های برق و کنترل، گیربکس و چرخ‌دنده‌های بزرگ و... به خارج از کشور دانست که امید است با حمایت جدی دولت از صنعت‌گران داخلی بتوانیم این وابستگی را به حداقل برسانیم.
▪ در بحث کمبود سیمان مشکل در توزیع است یا تولید؟
ـ چنانچه به این سئوال با واقعیت‌های موجود و آمار پاسخ داده شود ملاحظه خواهید کرد که بیشترین مشکل در شبکه توزیع سیمان نهفته است. عدم کارآئی بخش توزیع سیمان به‌دلیل تمرکز کارخانه‌ها در دو سلسله جبال البرز و زاگرس و عدم ارسال سیمان به اهداف مصرف با حضور تعداد زیادی از دلالان و سودجویان اقتصادی سیمان مشخص می‌شود. در واقع باید سیستم به‌نحوی عمل کند که سیمان تولید شده در مناطق مذکور به‌نحو مطلوب به مراکز مورد نیاز منتقل شود.
به‌دلیل عدم وجود این سیستم، انتقال سیمان توسط دلالان و با صرف هزینه بسیار بالا صورت می‌گیرد که قطعاً هزینه آن به دوش مصرف‌کنندگان است.
▪ چه نظری پیرامون آزادسازی قیمت سیمان، سبد حمایتی و صادرات سیمان دارید؟
ـ چنانچه در پاسخ سئوال اول به آن اشاره شد یکی از مهمترین شرایط ایجاد انگیزه سرمایه‌گذاری، آزادسازی قیمت سیمان و صادرات آن است به تبع در صورت فراهم شدن شرایط مذکور، شاهد رشد صنعت با افزایش نرخ بازده داخلی آن نسبت به سایر صنایع و خدمات خواهیم بود.
▪ توان کشور در اجراء پروژه‌های اجرائی در چیست؟
ـ چنانچه مستحضرید برای اجراء هر پروژه نیاز به‌وجود دانش فنی مربوط به آن بخش است. در حال حاضر با توجه به قدمت فعالیت بخش‌‌های مختلف سیمان در کشور و کسب تجربیات مفید در جامعه مهندسی، امروزه این امکان فراهم شده که ضمن اجراء کامل پروژه، امکان ساخت و مونتاژ اکثر قطعات، در کشور نیز مهیا شود. بدیهی است در صورت حمایت دولت و بخش خصوصی امکان تولید کلیه قطعات حساس مورد نیاز توسط سایر شرکت‌های صنعتی میسر خواهد بود. این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که زمزمه‌های اخیر تشدید در تحریم‌های اقتصادی ما را بر آن خواهد داشت که به آینده اقتصادی کشور با نگاه واقع‌بینانه‌تر، نظر کنیم.
▪ در ساخت کارخانه‌های سیمان تا چند درصد هنوز وابسته به خارج هستیم؟
ـ با توجه به اینکه از تولیدکنندگان داخلی حمایت‌های لازم معمول نشده (این حمایت‌ها باعث خواهد شد تولیدکننده داخلی فرصت و انگیزه ساخت داخل را داشته باشد. بدیهی است در صورت تولید انبوه، هزینه‌های تولید سرشکن شده و قطعاً انگیزه شرکت‌ها برای کاهش ریسک تولید بیشتر خواهد شد) در حال حاضر می‌توان این رقم را حداکثر ۲۵ درصد دانست که البته شامل کلیه قطعات حساس و بدون خط تولید در داخل کشور است.
▪ آیا فکر می‌کنید ایران در بخش سیمان دارای مزیت نسبی است؟
ـ وجود منابع معدنی مناسب و فراوان، نیازمندی کشور و منطقه، از سوی دگیر در دسترس بودن منابع انرژی الکتریکی و فسیلی ارزان، نیروی متخصص و وجود دانش فنی کافی، این صنعت را دارای مزیت نسبی کرده است.
▪ آیا کشور می‌تواند مبدل به قطب تأمین سیمان منطقه شود؟
ـ در صورت حمایت دولت و ایجاد اعتماد در خریداران خارجی، تبدیل شدن ایران به قطب تأمین سیمان منطقه، دور از دسترس نیست. برخی اقدامات در جهت جلوگیری از صادرات سیمان باعث شده سهم بازار در منطقه (خصوصاً کشور عراق و افغانستان) تا حد صفر کاهش یافته و جای خود را به کشورهائی نظیر چین و هند بدهد.
▪ مسائل و مشکلات طرح سیمان نهاوند و درصد پیشرفت آن تاکنون چگونه است؟
ـ از عمده مشکلات پروژه را می‌توان مسائل تأمین منابع ریالی و ارزی مورد نیاز پروژه و بوروکراسی شدید حاکم در بانک‌ها دانست. پیشرفت فیزیکی پروژه تاکنون ۳۰ درصد است.

منبع : هفته نامه معدن و توسعه