کوآنزیمی برای آنها که دوستشان دارید

یوبی‌کینون‌ها، گروهی از مشتقات استخلاف شده ۱ و ۴- بنزوکینون با طول متفاوت زنجیره‌های جانبی ایزوپنتیل هستند که اصلی‌ترین ترکیب حاوی ۱۰ عدد از این زنجیره‌های جانبی بوده و به کوآنزیم Q۱۰ موسوم می‌باشد. در واقع Q به واژه کینون و عدد ۱۰ به تعداد زنجیره جانبی آن اشاره دارد. Coenzyme Q۱۰ که با نام‌های CoQ۱۰ یا CoQ و Ubiquinine نیز شناخته می‌شود، در میتوکندری‌های بسیاری از ارگان‌ها شامل قلب، کلیه و کبد و در عضله اسکلتی یافت می‌شود. پس از خوردن آن، شکل احیاء شده آن یعنی Ubiquinol در گردش خون سیستماتیک غالب است. کوآنزیم Q۱۰ یک آنتی‌اکسیدان قوی است و ممکن است در حفظ عملکرد طبیعی عضله نقش داشته باشد. کاهش سطوح سرمی آن در بیماری پارکینسون گزارش شده است...
این ترکیب شبه‌ویتامینی محلول در چربی برای اولین‌بار در سال ۱۹۵۷ یعنی حدود۵۰ سال قبل جداسازی شد. یوبی کینون‌ها ترکیبات ضروری زنجیره انتقال الکترون در داخل میتوکندری‌ها هستند که به منظور انتقال الکترون از فلاووپروتئین‌ها به سیتوکروم‌ها از طریق سیتوکروم b۵ متحمل واکنش‌های برگشت‌پذیر اکسیداسیون و احیا می‌شوند. به علاوه، خواص احیاکنندگی CoQ۱۰ آن را قادر می‌سازد تا به عنوان یک آنتی‌اکسیدان محلول در چربی بسیار شبیه به آلفا- توکوفرول عمل کند. این ترکیبات در بدن ساخته می‌شوند، اما در عین حال اظهار شده که کاهش سنتز آنها مثلا با افزایش سن و برخی از بیماری‌های مزمن مانند دیستروفی عضلانی، بیماری پارکینسون و سرطان‌ها اتفاق افتاده و ممکن است در اتیولوژی بیماری قلبی و دیابت ایفای نقش کند. به نظر می‌رسد که CoQ۱۰ قابلیت تحریک دستگاه ایمنی بدن را داشته باشد. در واقع مکمل‌یاری با CoQ۱۰ توانسته سرنخ‌های امیدوارکننده‌ای را در درمان کاردیومیوپاتی و نارسایی احتقانی قلب به دست دهد، اما بدیهی است نتیجه‌گیری نهایی همچنان نیازمند پژوهش‌های بیشتر می‌باشد.
از دیگر بیماری‌هایی که مکمل‌یاری CoQ۱۰ برای کمک به درمان آنها پیشنهاد شده، می‌توان به پرفشاری خون، همراهی درمان با استاتین‌ها، بیماری آلزایمر، آنژین صدری، مسمومیت قلبی ناشی از شیمی درمانی با داروهای آنتراسیکلین (مانند دوکسوروبیسین)، آسم، سندرم خستگی مزمن، اعتیاد به کوکائین، بیماری‌های لثه، انفارکتوس میوکارد،
HIV/AIDS، نارسایی کلیوی، دیابت مادرزادی، میگرن، وزوزگوش و نیز بهبود کارایی ورزشی و بهبودی بعد از اعمال جراحی اشاره کرد. تاثیر مثبت CoQ۱۰ در بسیاری از موارد گفته شده در بالا بر نیاز به انجام پژوهش‌های دقیق برای تایید نتایج تاکید شده دارد. غنی‌ترین مواد غذایی حاوی CoQ۱۰ روغن ماهی، مغز دانه‌ها، انواع ماهی‌ها و انواع گوشت‌ها می‌باشد.
● هیپرتانسون
مطالعات Open label و کنترل شده متعددی، کاهش در فشارخون سیستولیک و دیاستولیک را به میزان mmHg ۱۰ و به دنبال ۱۰ هفته درمان نشان داده‌اند.
● بیماری ایسکمیک قلب
تاثیرات کوآنزیم Q۱۰ روی بیماری شریان کرونر و آنژین پایدار مزمن امیدوار کننده به نظر می‌رسند. مطالعات دوسویه کور با کنترل دارونما نشان داده‌اند که مکمل یاری با کوآنزیم Q۱۰ تعدادی از معیارهای بالینی را در بیماران دارای سابقه انفارکتوس میوکارد حاد (AMI) بهبود می‌بخشد. این تغییرات مثبت در لیپوپروتئین a، کلسترول HDL، تحمل فعالیت و زمان پیدایش تغییرات ایسکمیک در الکتروکاردیوگرام در تست استرس مشاهده شده‌اند. علاوه بر آن، کاهش‌های کوچکی در مرگ‌های قلبی و میزان انفارکتوس مجدد در بیماران دارای AMI قلبی گزارش شده‌اند.
در شماره ماه آگوست ۲۰۰۸ نشریه Diabetic Care، محققان گزارشی مبنی بر تاثیرات سودمند همودینامیک ناشی از استفاده از ترکیب فنوفیبرات و کوآنزیم Q۱۰ در مبتلایان به دیابت نوع ۲ به همراه بدکاری دیاستولیک ملایم بطن چپ ارایه کرده‌اند. به گفته آنها: «استفاده از این درمان ترکیبی می‌تواند خطر بیماری قلبی عروقی را در بیماران دیابتیک بهبود بخشد و ما تاثیرات همودینامیک سودمندی را بدون ایجاد عوارض قلبی عروقی ناخواسته مشاهده کردیم، اما این مشاهدات نیاز دارد در یک مطالعه بالینی endpoint بزرگ تایید شود.»
● بیماری‌های نورولوژیک
گزارش شده است که کوآنزیم Q۱۰ در دوزهای بالا (۳۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم در روز) پیشرفت مراحل اولیه پارکینسون را کند می‌کند. اگر چه دوره درمان لازم برای لوودوپا کوتاه نمی‌شود.
مطالعات نشان داده که دفعات حملات میگرن با دوز mg/d ۳۰۰ کاهش داده می‌شود.
از آنجایی که عملکرد معیوب میتوکندریال در پاتوفیزیولوژی میگرن مورد اشاره قرار گرفته، کوآنزیم Q۱۰ می‌تواند در ترکیب با یک آنتاگونیست کانال کلسیم در این زیر گروه از بیماران میگرنی موثر باشد.
به نظر می‌رسد بیماری «آتاکسی فردریش» (FRDA)به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی و تحریک کننده فسفوریلاسیون اکسیداتیو آنالوگ کوآنزیم Q۱۰ به آن پاسخ می‌دهد. از میان آنتی‌اکسیدان‌های متعدد، تنها برای آنالوگ کوآنزیم (Idebenone) Q۱۰ در FRDA مطالعات دوسویه کور انجام شده است. اخیرا یک مطالعه فاز دو نتایج امیدوارکننده‌ای به لحاظ ایمن بودن و تاثیر این دارو به دست داده است.
● پوست
مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که CoQ۱۰ میزان بروز کلاژناز به دنبال پرتوتابی با اشعه UVA را سرکوب می‌کند. همچنین یک آنتی‌اکسیدان موضعی پرطرفدار در بسیاری از محصولات زیبایی است.
● ترمیم زخم
کوآنزیم CoQ۱۰ جزو عاملی است که بر رفتار فیبروبلاست در محیط کشت تاثیر می‌گذارد. این کوآنزیم از طریق افزایش تکثیر سلولی و افزایش تحرک فیبروبلاست‌ها، در مقایسه با زمانی که فیبروبلاست‌ها بدون آن کشت داده شوند، موجب کمک به ترمیم زخم می‌گردد.
● عوارض جانبی
کوآنزیم Q۱۰ به خوبی تحمل می‌شود و به ندرت در دوزهای بالا حتی تا حد ۳۰۰۰ میلی‌گرم در روز به عوارض جانبی منجر می‌گردد. در مطالعات بالینی، ناراحتی گوارشی، بی‌اشتهایی و تهوع گزارش شده‌اند. به ندرت مواردی از راش ماکولوپاپولار مشاهده شده است.
● تداخلات دارویی
کوآنزیم Q۱۰ شباهت ساختمانی با ویتامین K دارد و تداخل بین کوآنزیم Q۱۰ وارفارین مشاهده شده است. مکمل‌های کوآنزیم Q۱۰ می‌توانند موجب کاهش اثرات درمان با وارفارین شوند. از چنین ترکیبی باید اجتناب کرد و یا بسیار به دقت آن را مورد پایش قرار داد.
کاهش در سطوح کوآنزیم Q۱۰ اندوژن در بیمارانی که تحت درمان با مهارکننده‌های ردوکتاز HMG-CoA قرار می‌گیرند، مشاهده شده است. اهمیت بالینی این کاهش در حال حاضر شناخته شده نیست و تاثیرات طولانی مدت مکمل‌یاری با کوآنزیم Q۱۰ در بیمارانی که مهار کننده‌های ردوکتاز HMG-CoA مصرف می‌کنند، مورد مطالعه بالینی قرار نگرفته است. شواهد پیشنهاد می‌کنند که افزودن کوآنزیم Q۱۰ به درمان مهارکننده ردوکتاز HMA-CoA می‌تواند به جلوگیری از عارضه جانبی میوپاتی که می‌تواند در نهایت به سمت رابدومیولیز پیشرفت کند، کمک کند.
● دوزاژ
به عنوان یک مکمل غذایی، روزانه ۳۰ تا ۶۰ میلی‌گرم کوآنزیم Q۱۰ برای جایگزین کردن سطوح اندوژن پایین کافی است.
برای اثرات عصبی و قلبی، دوزهای تیپیک ۱۰۰ تا ۶۰۰ میلی‌گرم در روز به صورت دو یا سه روز منقسم می‌باشد.

دکتر آرش رشیدی , دکتر محسن پرورش

منبع : هفته نامه سپید