مطالعه سیستماتیک گونه‌های سرده Cirsium

سرده ( جنس‌ ) Cirsium Adans یكی از سرده های خانواده كاسنی (Asteraceae) و متعلق به تبار Cynareae است و تاكنون ۲۵۰-۳۰۰ گونه آن از سراسر دنیا گزارش شده است. بر اساس فلورا ایرانیكا (۱۰) این سرده دارای ۵ بخشه، ۷ زیر بخشه، ۲۸ گونه و ۱۰ رقم ( واریته ) در ایران می‌باشد كه از میان آنها ۷ گونه بومی ایران است. با بررسی‌های به عمل آمده مشخص شد كه این سرده در خراسان ۱۰ گونه دارد كه در این قاله ۸ گونه آن مورد بررسی قرار گرفتند بشرح زیر :
Cirsium congestum Fisch .& C.A.Mey.,C. Bornmulleri Sint. Ex Bornm., C. strigosum (M.B.)M.B.,
C. osseticum (Adams) Petrak., C. turkestanicum (Regel) Petrak., C. vulgare (Savi) Ten.,
C.rhizocephalum C.A. Mey., C. arvense (L) Scop.
پس از مطالعات ریخت شناسی، شكل كلی گیاه و طرح اجزاء گل رسم شده و كلید گونه‌ها و نقش پراكنش آنها تهیه گردید. و در نهایت نمونه‌های مورد مطالعه با نرم افزار‌،SPSS و از طریق تجزیه خوشه‌ای به روش Ward تجزیه و تحلیل شدند.
با مطالعات انجام شده مشخص شد كه گونه های سردهCirsium در صفات ریخت شناسی برگ، شكل كپه ( كاپیتول ) و شكل اندازه‌ای برگهای گریبان تفوت بیشتری نشان می‌دهد تا ساختار گلچه‌ها، نوع كرك و وضع تراكم متفاوت آنها در دو سطح فوقانی و تحتانی برگ از ویژگی های بارز جدا كننده گونه‌ها است. نتایج حاصل از مطالعات آرایه‌شناسی (تاكسونومی) عددی طبقه‌بندی كلاسیك ( رده‌ای ) را مورد تایید قرار می‌دهد. بعنوان مثال بر اساس این نتایج گونه‌های C. osseticum و C. strigosum بیشترین درصد نزدیكی و قرابت را به یكدیگر نشان می‌دهند و هر دو متعلق به بخش Sect, Epitrachys هستند، در حالی كه گونه C. arvense كه متعلق به Sect Cephalonoplos است و گونه Sect. Pseudepitrachy می‌باشد، بیشترین اختلاف را با یكدیگر نشان می‌دهند كه متعلق به دو بخش جداگانه و دور از هم می‌باشند.

منبع : مجله زیست‌شناسی ایران