نگرانی غرب از قدرت نظامی پکن‌

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی وزارت دفاع آمریکایی پنداشت اطلا‌عات بسیاری در مورد سلا‌ح‌های نامتعارف جهان در دست دارد. از آن پس ایالا‌ت متحده و روسیه تعهد کردند که روند کاهش تسلیحات کشتار جمعی خود را تسریع بخشند.
اما چین همواره از شرکت در این طرح خودداری کرد و اطلا‌عات مربوط به تسلیحات نظامی خود را پنهان داشت. ارزیابی وزارت دفاع آمریکا از میزان و کیفیت تسلیحات نظامی چین محدود به اطلا‌عاتی در مورد بودجه نظامی و اطلا‌عات کسب شده از سرویس‌های جاسوسی است.
اما اکنون آمریکاییان با این پرسش روبه‌رو هستند که این همه تسلیحات تولید شده در چین به چه مصرفی می‌رسند؟ و اینکه ارتش خلق چین چه قابلیت‌هایی دارد؟ حقیقت این است که ارتش آزادیبخش خلق چین در حال حاضر بزرگ‌ترین ارتش اسرارآمیز جهان است. مردم غرب نیز توجه کمی به این موضوع دارند. آن بخش از چین که برای مردم اروپا و آمریکا دارای جذابیت است، بحث راجع به دیوار چین و زندگی پرمشقت بوداییان هوادار دالا‌می‌لا‌ما در تبت است.
تحلیلگران نظامی چین نیز وضعیت ارتش آمریکا را به خوبی زیر نظر دارند. آنان می‌دانند که قدرت نظامی ایالا‌ت متحده فقط به برتری فناوری محدود نمی‌شود. ارتش آمریکا از برتری‌های ویژه‌ای برخوردار است، ازجمله آموزش، همکاری میان سطوح مختلف ارتش، جمع‌آوری و پردازش اطلا‌عات، تجربه و رعایت اصول اخلا‌قی. گفته می‌شود که ارتش چین اکنون سعی دارد همین برتری‌ها آمریکایی را به سطوح نظامی خود وارد کند.
اختلا‌ف میان ارتش پرتجربه آمریکا و ارتش چین بسیار زیاد است. مداخله‌گری نظامی آمریکا سبب شده سربازان این کشور در بسیاری از نقاط جهان پراکنده شوند. در جنگ جهانی دوم نیز آمریکا به نحوی به جنگ وارد شد و از همین طریق اطلا‌عات نظامی خود را افزایش داد. از آن هنگام تاکنون ردپای حضور نظامی آمریکا را می‌توان در بسیاری کشورها مشاهده کرد از ویتنام گرفته تا کلمبیا، سودان، افغانستان و عراق. علا‌وه بر این ایالا‌ت متحده در بعضی از کشورهای تازه استقلا‌ل‌یافته و حتی در کشورهای همپیمان خود دارای پایگاه‌های مجهز است. این در حالی است که تجربه چینی‌ها در مداخله‌های نظامی فقط مربوط به تجاوز کوتاه‌مدت به خاک ویتنام در سال ۱۹۷۹ می‌شود. ناگفته نماند که ارتش چین تجربه‌ای هم در کشتار مردم چین دارد. در سال ۱۹۸۹ هنگامی که مردم چین سعی داشتند تظاهراتی را در میدان تیانانمن ترتیب دهند ارتش <آزادیبخش خلق> مردم را به گلوله بست و عده زیادی را به قتل رساند.
امروزه البته این حادثه به دست فراموشی سپرده شده است زیرا جوانان سرخوش چینی توجه کمتری به مسائل سیاسی دارند. آنان بیشتر شیفته فرهنگ و سرگرمی‌های غربی هستند و ترجیح می‌دهند به امور اقتصادی توجه کنند.
امروزه گفته می‌شود که دولت چین دیگر به تولید انبوه سلا‌ح‌های نظامی توجه چندانی ندارد و در عوض درصدد افزایش توانایی و قابلیت جنگ‌افزارهای خود است. این کشور هنوز توان نابود کردن ناوهای هواپیمابر را ندارد.
اما در این حال قصد ندارد در منطقه آسیای شرقی جنجال به راه اندازد و قابلیت‌های خود را به رخ دیگران بکشد. این موضوع می‌تواند حساسیت آمریکا را برانگیزد. علا‌وه بر آن چینی‌ها خوب می‌دانند که راه‌اندازی و بهره‌گیری مناسب از تجهیزات نظامی روسی کار آسانی نیست. بعضی تحلیلگران معتقدند چینی‌ها چندان از جنگنده‌های روسی ‌۲۷ SU- و ‌۳۰ SU- راضی نیستند.
تعمیر و نگهداری این جت‌ها بسیار مشکل است و چین باید برای تهیه قطعات یدکی آنها محتاج روسیه باشد. یک دیپلمات غربی در این رابطه می‌گوید: <چین همواره تلا‌ش می‌کند تانک‌ها و زیردریایی‌های روسی خود را آماده نگه دارد. اما در هر صورت با دیدن این تجهیزات نمی‌توان شگفت‌زده شد، زیرا تسلیحات روسی چنگی به دل نمی‌زند.>
در دهه‌های اخیر چینی‌ها تلا‌ش زیادی کرده‌اند تا از قید وابستگی نظامی به روسیه رها شوند. این تلا‌ش‌ها چندان هم بی‌ثمر نبوده است زیرا تحلیلگران غربی بر این باورند که چین اکنون موفق به تولید نوعی موتور جهت پیشرفته شده که می‌توان از آن در تولید جت‌های جنگده استفاده کرد.
با این حال چین تا رسیدن به خودکفایی نظامی فاصله بسیاری دارد. روسیه هنوز میل ندارد فناوری پیچیده نظامی خود را به‌طور کامل در اختیار چین قرار دهد. یک تحلیلگر از مرکز مطالعات استراتژیک تایوان در این رابطه می‌گوید: <تنها سلا‌حی که چینی‌ها می‌توانند به آن اعتماد کنند موشک‌های ساخت چین است.>
پنتاگون در سال‌های اخیر سعی دارد رابطه‌ای نظامی با چین برقرار کند و از اسرار نظامی این کشور آگاه شود. در آوریل سال ۲۰۰۱ یک هواپیمای جاسوسی آمریکا نزدیکی سواحل چین با یک جت جنگنده چینی برخورد کرد.
این موضوع موجب افشا شدن فعالیت‌های جاسوسی پنتاگون در منطقه آسیای شرقی شد و به تیرگی روابط سیاسی در کشور انجامید. اما تبادلا‌ت نظامی میان دو کشور اکنون رو به بهبود است. سال گذشته میلا‌دی دو کشور اقدام به انجام مانور نظامی کوچکی در سواحل آمریکا و چین کردند، اما این مانورهای ساده مشترک فقط در رابطه با عملیات جست‌وجو و نجات دریایی بود و ایالا‌ت متحده نتوانست اطلا‌عات زیادی را در مورد اسرار نظامی چین کشف کند. کارشناسان نظامی معتقدند که چین هرگز نمی‌تواند خود را درگیر مانورهای مشترک پیچیده‌تر نظامی با آمریکا کند، زیرا دولتمردان چینی از آن بیم دارند که این مانورها ضعف نظامی چین را افشا کند.
در طرف دیگر روس‌ها اطلا‌عات خوبی درباره توان نظامی چین در اختیار دارند. دو سال پیش ارتش آزادیبخش خلق چین مانور مشترک نظامی گسترده‌ای با روسیه اجرا کرد. اگرچه دولت چین دلیل اصلی اجرای این مانور بزرگ را اعلا‌م نکرد ولی به خوبی روشن بود که چینی‌ها قصد داشتند توان نظامی خود را پیش چشم تایوانی‌ها به نمایش بگذارند. ازجمله عملیات مهمی که اجرا شد می‌توان به محاصره دریایی، حمله تسخیر فرودگاه و باند پرواز، فرود اضطراری هلی‌کوپترها و جت‌های جنگی.
در این مانور روس‌ها موفق شدند بسیاری از سلا‌ح‌های جدید خود را به معرض نمایش بگذارند. آنها می‌پنداشتند که این تسلیحات جدید به‌خوبی می‌تواند مورد توجه دولت پولدار پکن قرار گیرد.
هفته گذشته نیز در روز ۹ آگوست مانور مشترکی با شرکت روسیه، چین و چهار کشور عضو سازمان همکاری شانگهای در خاک روسیه برگزار شد. این مانورها قرار است روز ۱۷ آگوست نیز تکرار شوند، اما به گفته محققان دانشگاه جورج واشنگتن آمریکا چنین مانورهایی سبب می‌شود روس‌ها بیش از پیش به عدم مهارت نظامی چینی‌ها پی ببرند. پس از اجرای مانور مشترک روسیه و چین در سال ۲۰۰۵ دولتمردان مسکو از فقدان هماهنگی نظامی در ارتش آزادیبخش خلق چین، فقدان ارتباطات نظامی مناسب و سرعت کم تانک‌های چینی شکوه داشتند.
مشارکت چین در عملیات برقراری صلح مربوط به سازمان ملل باعث شده که غرب در مورد نقش فعال این کشور لب به تحسین بگشاید، اما نقش فعال چین در استقرار صلح سبب نشده که سایر کشورها بتوانند از ظرفیت نظامی این کشور آگاهی یابند. تقریبا همه ۱۶۰۰ صلحبان چینی که به کشورهای لبنان، کنگو و لیبریا اعزام شده‌اند دارای تخصص مهندسی، حمل و نقل و پزشکی هستند و کاری به امور نظامی تسلیحاتی ندارند.
از سال ۱۹۹۸ دولت چین سعی کرده بعضی از اطلا‌عات داخلی خود را تحت عنوان <کتاب سفید> منتشر کرده و میزان بودجه دولت برای مصارف داخلی افشا کند.
ولی در این کتاب مقدار وجوه صرف شده برای بخش نظامی چین مشخص نیست و معلوم نمی‌شود بودجه نظامی ارتش آزادیبخش خلق چین چه مقدار است و این پول‌ها اصولا‌ صرف کدام فعالیت‌های نظامی می‌شود. مطابق آمارهای دولتی چین، بودجه سالا‌نه ارتش این کشور بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۵ هر سال ۱۵ درصد افزایش یافته است.
در سال‌جاری این بودجه نزدیک به ۱۸ درصد افزایش یافت. باید در نظر داشت که این بودجه نظامی شامل تسلیحات وارداتی، هزینه تحقیقات سری موشکی و تحقیق و توسعه بخش نظامی نمی‌شود. مرکز مطالعات استراتژیک لندن معتقد است که سطح واقعی مصارف نظامی در سال ۲۰۰۴ احتمالا‌ ۷/۱ برابر مقداری است که دولت چین رسما اعلا‌م کرده است. در سال ۲۰۰۴ دولت چین به‌طور رسمی اعلا‌م کرده بود مبلغی حدود ۵/۲۶ میلیارد دلا‌ر را صرف فعالیت‌های نظامی کرده است.
این برآوردها سبب می‌شود بتوانیم نیروی نظامی چین را با نیروی نظامی فرانسه مقایسه کنیم، زیرا مصارف بودجه نظامی فرانسه در چنین حالتی با مصارف بودجه‌ای چین برابر است.
از دید غرب که همه چیز را با آمارهای کسب شد می‌سنجد همه‌چیز به نظر عادی می‌نماید اما حقیقت این است که برابری میزان بودجه نظامی چین و فرانسه سبب نمی‌شود که بتوانیم نیروی نظامی این دو کشور را برخوردار از یک میزان رشد بدانیم. دلیل این امر کاملا‌ واضح است زیرا ارزش دلا‌رهای صرف شده در چین و قدرت این پول‌ها بسیار بیشتر از دلا‌رهایی که دولت فرانسه از آن برخوردار است، می‌باشد،
چینی‌ها امروزه یاد گرفته‌اند که چگونه از این پول‌ها حداکثر بهره را ببرند. ‌
ارتش چین به جذب نیروهای حرفه‌ای روآورده، افراد باتجربه را به‌راحتی بازنشسته نمی‌کند و با ارائه بهترین خدمات به نظامیان سعی می‌کند افراد تحصیلکرده را به خدمت بگیرد. این در حالی است که اقتصاد این کشور با رشدی بیش از ۹ درصد در سال رو به بالندگی است و مقدار حقوق و دستمزد رو به افزایش دارد. همین امر سبب شد که کارشناسان خارجی در ارزیابی‌های خودشان تجدیدنظر کنند، زیرا تامین حقوق و دستمزد ۳/۲ میلیون سرباز ارتش آزادیبخش خلق چین هزینه بسیاری را در پی دارد.
در چند سال اخیر دولت چین سعی کرده که نیاز سربازان ارتش خود را به لحاظ مالی و روحی تامین کند. صاحب‌منصبان دولت چین به خوبی به یاد دارند که در سال ۱۹۸۹ چگونه همین سربازان در خیابان‌های پکن مردم چین را به گلوله بستند و از سقوط حزب کمونیست چین جلوگیری به‌عمل آوردند.
این موضوع سبب شد که دولت چین در دهه ۱۹۹۰ به نظامیان خود اجازه دهد اقدام به ایجاد تجارتخانه‌های خصوصی کنند. اما وقتی دولت دریافت این آزادی‌ها به ایجاد فساد مالی در ارتش منجر شد، دیگر اجازه نداد که این طرح ادامه یابد.

منبع : روزنامه کارگزاران