کایزن : بهبود مستمر امور

جامعه صنعتی در حال پیشرفت و ورود به عصر اطلاعات و ارتباطات است. بنابراین همواره باید به دنبال یافتن راه‌حل‌های كاراتر و سودبخش‌تر برای تولید محصول و انجام خدمات باشیم، در دنیای رقابتی اخیر بهای تأخیر در بكارگیری روش‌های اصلاح شدهٔ مدیریتی كمتر از بهای تأخیر بكارگیری آخرین تكنولوژی‌ها نیست.
كایزن یك شیوهٔ مدیریتی ژاپنی است كه براساس دیدگاههای دكتر دبلیو . ای . دمینگ و دكتر جی.ام.جوران (اساتید رشتهٔ مدیریت در آمریكا) شكل گرفته است و بعدها با استفاده توسط ژاپن كلید قدرت متد رقابت آنها گردید.
● مفاهیم كایزنی:
ایمایی كسی كه اصطلاح كایزن را در سال ۱۹۸۶ ارائه داد، آن را به عنوان مداخلهٔ همهٔ افراد – مدیریت ارشد، مدیران میانی، كارگران – برای بهبهود و پیشرفت تعریف می‌كند. كایزن به مفهوم بهسازی و بهبود مستمر برسه بعد استوار است:
· بالا بردن كیفیت محصولات و خدمات
· به صفر رسانیدن ضایعات
· تأمین رضایت مشتری
به منظور دستیابی به این اهداف همهٔ اعضای سازمان باید در مورد بهینه سازی مستمر در خود احساس تعهد نمایند.
در فلسفه كایزن به رضایت مشتری توجه خاصی می شود و فرض را بر آن می‌گذارد كه تمام فعالیت‌ها و بهبودها باید به رضایت مشتری منجر گردد. برای دستیابی به این هدف از روشهای سه‌گانه زیر استفاده می شود كه به مثلث جوران معروف است:
۱- كنترل كیفیت
۲- بهبود كیفیت
۳- تضمین كیفیت
كایزن روی تغییرات تدریجی در فرایندها تأكید دارد و در مقایسه با دیگر روش‌ها بسیار كم هزینه است، اما در مجموع به تحولات شگرفی می‌انجامد. فلسفه كایزن بر این اصل استوار است كه شیوهٔ زندگی انسان – شغلی ، اجتماعی ، خانوادگی - می‌باید پیوسته بهبود یابد. پیام استراتژی كایزن را می‌توان در این جمله خلاصه كرد:
«حتی یك روز را نیز نباید بدون ایجاد نوعی بهبود در یكی از بخش‌های شركت یا سازمان سپری كرد».
مدیریت از دو عنصر «نگهداری» و «بهبود» تشكیل شده است. نگهداری به فعالیت‌های تداوم بخش استانداردهای موجود در تكنولوژی، مدیریت و غیره اطلاق می‌شود. بهبود نیز به تدابیری اطلاق می‌شود كه برای بهبود این استانداردها به كار گرفته می‌شود. از طرفی بهبود شامل كایزن و نوآوری است.
كایزن به اصطلاحات جزئی به عمل آمده در وضع موجود از طریق تلاش‌های بی وقفه مربوط است و نوآوری به اصلاحات كلی ناشی از سرمایه گذاری وسیع در تكنولوژی اطلاق می گردد. می‌توان عنوان كرد كه رضایت خاطر دشمن شماره یك كایزن است.
اعتقاد به اصلاح و بهسازی در عمق جان ژاپنی‌ها ریشه دوانیده است و این باور را می‌توان در ضرب‌المثل سالخوردگان ژاپنی یافت كه می‌گویند: اگر شخصی را بعد از سه روز دیدید باید به دقت بررسی كنید كه در این مدت چه تغییراتی در او بوجود آمده است. این گفته بر این مطلب تأكید دارد كه هر شخصی در هر لحظه باید تغییر و البته بهبود یابد.
● كایزن و كنترل كیفیت جامع (TQM)
كنترل كیفیت جامع شامل فعالیت‌های سازمان داده شده كایزن است كه با مشاركت كلیه كاركنان شركت و در سطحی فراگیر و گسترده در پی بهبود مستمر عملكرد شركت در تمامی بخش‌ها و قسمت‌های مختلف كاری است.
▪ كنترل كیفیت جامع جنبشی است كه بر بهسازی عملكرد مدیریت تمركز یافته و شامل موارد زیر است:
۱- تضمین كیفیت
۲- كاهش هزینه ها
۳- حفظ سهم از بازار
۴- رعایت دقیق برنامهٔ زمانی تحویل كالا
۵- افزایش ایمنی
۶- ساخت تولیدات جدید
۷- افزایش بهره وری
۸- مدیریت عرضهٔ كالا و محصولات
برای تحقق كنترل كیفیت جامع به ابزارهایی نیاز است كه اغلب آن را ابزار هفت‌گانه می‌نامند.
● كایزن و سیستم پیشنهادات:
این سیستم بر این اصل استوار است كه اغلب پیشنهادهای سازنده از بطن كارگرانی برخواهد خواست كه درگیر فعالیت در كارخانه می‌باشند و مشكلات را نیز از نزدیك لمس كرده باشند. ویژگی مهم این فعالیت افزایش سطح استانداردها به واسطهٔ اجرای پیشنهادهای رسیده است و استاندارد جدیدی كه با میل و اراده و پیشنهاد خود كارگر به وجود آمده بوسیلهٔ خود او رعایت و موردتوجه خاص قرار می گیرد. در این سیستم هم از نیروی فكری و هم از نیروی بدنی كارگر استفاده می شود در اندیشهٔ كایزنی، در وهلهٔ اول نتیجهٔ اقتصادی پیشنهادات از اهمیت چندانی برخوردار نیست بلكه تأكید بر سود ناشی از تقویت روحیهٔ مشاركتی سازندهٔ كاركنان است.
● كایزن در برابر نوآوری
قبله گاه مدیریت غربی نوآوری و جهش‌های بزرگ است. نوآوری به دگرگونی‌های عمده در زمینهٔ پیشرفت‌های تكنولوژی یا مفاهیم جدید مدیریتی یا شیوهٔ تولید اطلاق می گردد و پدیده‌ای آنی است. در مقابل كایزنِ ژاپنی، پیشرفتی مداوم، بی وقفه و آرام است. كایزن همچون بستری است كه تغییرات اندك و مداوم را در خود پرورش می دهد.
البته كایزن نوآوری را رد نمی كند بلكه آن را تعدیل و تكمیل می نماید.
● كایزن و هزینه یابی :
هزینه یابی كایزنی یعنی حفظ سطوح هزینه فعلی برای تولید محصولات در جریان ساخت و انجام كار سیستماتیك برای كاهش مستمر هزینه ها تا سطح مطلوب و هدف آن پیگیری سرسختانهٔ فعالیت‌های كاهش هزینه در تمام مراحل ساخت و به منظور كمك به حداقل كردن فاصلهٔ بین سود هدف و سود تخمینی است این رویكرد هم از نظر مفهومی و هم از منظر روش اجراء با مدیریت هزینه كه در سیستم هزینه‌یابی استاندارد اعمال می شود، متفاوت است.
▪ دو نوع هزینه یابی كایزنی كلی وجود دارد كه هر كدام به زیربخش‌هایی قابل تفكیك است:
الف – هزینه یابی كایزنی در سطح شركت
ب- هزینه یابی كایزنی برای محصول مشخص
اصولاً باید گفت كه ثبات و ماندگاری در صحنه رقابت و بازرگانی نیازمند اصلاحات پیگیر و همیشگی است.
▪ مراحل اجرای طرح كایزن به شرح زیر است:
۱- شناخت مشكلات و وضع موجود
۲- چاره جویی
۳- تجزیه و تحلیل مشكل
۴- ردیابی یا مشخص نمودن علل مشكل
۵- پیش بینی و مشخص نمودن تدابیر لازم
۶- به اجرا درآوردن راه حل
۷- ارزیابی نتایج

گردآورنده: نوردین اكبری ( دانشجوی کارشناسی ارشد حسابداری دانشگاه اصفهان )
منابع:
۱- سلیمی، محمدحسین، ماساكی ایمایی، «كایزن كلید موفقیت رقابتی ژاپنی» ، مركز نشر دانشگاه صنعتی امیركبیر، چاپ سوم، پاییز ۱۳۷۴.
۲- ذكروی ، سیدحسام الدین، یا ساهیر و موندن ، «سیستم‌های كاهش هزینه» ، انتشارات ساپكو.
Recht , R. Celes t. w. "Kaizen and culture" , Business Reviwe No,۷ (۱۹۹۸).

منبع : پایگاه اطلاع رسانی انجمنهای علمی دانشجویان گروه حسابداری