دستی به سر و روی انکوباتور بکشید

از حدود یک قرن پیش تاکنون پزشکان و کارشناسان به مواردی چون تغذیه مناسب، حفظ درجه حرارت طبیعی بدن و اجتناب از تماس با عفونت و کمک در زمان تولد و توجه به برقراری تنفس اهمیت ویژه داده و در رأس این اقدامات دریافتند، که گرم نگهداشتن نوزاد و حفظ و نگهداری درجه حرارت بدن از مهم‌ترین اقداماتی است، که از مرگ و میر و ناتوانی نوزادان به شدت می‌کاهد.
انکوباتورهای نوزاد و انکوباتورهای پرتابل محیطی گرم برای کمک به نوزاد در حفظ دمای بدن فراهم می‌کنند، در ضمن قادر به مرطوب‌سازی و افزودن اکسیژن به هوای داخل هستند.
انکوباتور در شیرخوارگاه‌ها- آمبولانس‌ها- انتقالات اورژانسی و هواپیمای انتقال اضطراری ‏NICU‏ و اتاق‌های زایمان به کار می‌رود، در رده‌بندی تجهیزات ‏High risk‏ قرار دارد و نیاز به مراقبت و نگهداری ویژه‌ای دارد.
معمولاً پارامترهایی نظیر دسترسی آسان به نوزاد- کوتاه بودن زمان گرم شدن دستگاه- پایا بودن دمای دستگاه- عدم وجود اختلاف دما در نقاط مختلف انکوباتور- مجهز بودن به سیستم فتوتراپی- مجهز بودن به انواع سنسورهای اکسیژن- حرارت- قابلیت شیب تشک- ترشح و ورود آب- نوع نمایشگر و تعداد آلارم‌ها و حد آستانه تحریک آنها، نوع ترموستات، قدرت هیتر- کنترلر ورودی اکسیژن سیستم چرخش‌ها و ایزوله بودن در برابر صدا- سایز و وزن و انطباق با استانداردها از جمله پارامترهای مورد نظر یک کارشناس تجهیزات پزشکی و نیز یک کاربر دستگاه انکوباتور در انتخاب دستگاه است.
انجام کالیبراسیون بر روی دستگاه نیز از ضروری‌ترین کارها در بیمارستان‌ها و مراکز است، که متأسفانه علی‌رغم فرهنگ‌سازی‌های انجام شده در اکثر مراکز درمانی، اجرا نمی‌شود.
لازم به ذکر است، که در بسیاری از کشورهای پیشرفته علاوه بر انجام کالیبراسیون دوره‌ای تجهیزات پزشکی در هنگام تحویل دستگاه نیز قبل از استفاده کاربر عملیات کالیبراسیون روی دستگاه جهت بررسی دقت دستگاه و تست صحت مندرجات فنی دستگاه و خروجی دستگاه انجام می‌شود.
● مشکلات گزارش شده
انکوباتور نمی‌تواند سبب حذف موانع فیزیکی یا روحی بین مادر و نوزاد شود و حتی در برخی موارد استفاده از تشک آبی حرارتی ‏Heated-Water filled Mattress‏ که متشکل از چهار قسمت زیر است، توصیه می‌شود.
۱) سیستم دیجیتال کنترل حرارت (بین ۳۸-۳۵ درجه سانتی‌گراد) همراه با آلارم اخطاری
۲) پد حرارتی مخصوص با ولتاژ پایین
۳) تشک حاوی ۵/۴ لیتر آب
۴) آشیانه کودک قابل تغییر با جثه نوزاد
کاستی‌ و نقص موجود در طراحی باعث آتش‌سوزی و خطر شوک الکتریکی شده است، در برخی موارد باعث مرگ یا جراحت نوزادان به علت خرابی ترموستات انکوباتورها می‌شود، که گاهی این نقص باعث ایجاد دمای بیش از حد انکوباتورها شده است.
گزارشاتی نیز مبنی بر خرابی ترموستات که باعث گرمای بیش از حد نوزاد و آتش‌سوزی شده وجود داشته است. امروزه در طراحی‌ها، سیستم کنترلی مجزا جهت جلوگیری از دمای بیش از حد محفظه در نظر گرفته می‌شود.
از دیگر مشکلات گزارش شده عدم اتصال صحیح است، سنسور پوست مخصوصاً در حالت ‏Servo‏ (هنگامی که در دستگاه معیار تنظیم حرارت را حسگر پوستی انتخاب می‌شود) چنانچه سنسور پوستی تماس مناسبی با بدن نوزاد پیدا نکند، اطلاعات دریافتی غلط ارسال شده و پیغام پایین بودن دما نمایش داده می‌شود و سیستم کنترلی به دلیل خواندن نادرست باعث اعمال گرمای بیشتر توسط دستگاه می‌شود.
در برخی موارد فیکس کردن و چسباندن بیش از حد سنسورهای پوستی باعث آزردگی و ایجاد خراش پوستی در نوزادان می‌شود. در نتیجه در دستگاه‌های مجهز به سنسور پوستی چک دوره‌ای اتصال مناسب سنسورها به بدن نوزاد از مهم‌ترین توصیه‌ها به اپراتورها است.
در بسیاری موارد گزارشاتی در خصوص تغییرات درجه حرارت محیط داخل انکوباتور به دلایل مختلف مانند باز و بسته شدن درب و عایق‌بندی نادرست موجود است، که برای جبران آن از دستکش‌های ویژه‌ای طراحی شده بر درهای دایره‌ای کوچک که تا حد زیاد از نفوذ خارجی هوا جلوگیری می‌کند، استفاده می‌شود.
صدای نفوذی و یا تولید شده در داخل انکوباتور می‌تواند روی شنوایی نوزاد تأثیر گذاشته و از جمله مشکلات در طراحی نادرست انکوباتورها محسوب می‌شود.
نقص عملیاتی در انکوباتورهای سیار بیشتر شامل نقص یا خرابی باطری و طراحی‌های نادرست است که منجر به شوک الکتریکی می‌شود.
‏Hypoxia، ‏hyperoxia‏ ناشی کنترل نامناسب اکسیژن وارد شده به داخل انکوباتور است، که منجر به بیش ازحد یا کمتر از حد نرمال رسیدن اکسیژن در بافت بدن) می‌شود و به تبع آن عوارض ناهنجاری در نوزادان ایجاد می‌کند.
مسدود شدن یا نصب نادرست فیلترها می‌تواند غلظت اکسیژن را به سطحی بالاتر از سطح ایمنی برساند.
● نکاتی در خصوص استفاده و نگهداری از انکوباتورها
▪ هر ۶ ماه یک بار جهت بالا بردن عمر مفید دستگاه و دقت اندازه‌گیری بهتر است، دستگاه توسط نمایندگی‌های مجاز کالیبره شود.
▪ مهم‌ترین مسأله در مراقبت از نوزادان نارس شستشوی دست‌ها قبل از لمس و تماس با نوزاد است، تا از انتقال آلودگی و عفونت به نوزادان جلوگیری شود.
▪ محل قرار دادن دستگاه باید به گونه‌ای باشد، که زیر تابش مستقیم نور خورشید قرار نگیرد.‏
▪ دستگاه در مجاورت وسایل برودتی یا گرمایشی قرار نگیرد.
▪ برای هر دستگاه از پریز جداگانه استفاده شود و دو شاخه و کابل برق و پریزها از لحاظ سلامت ظاهری بررسی شود و در تست جریان نشتی بدنه لازم است، دقت شود (اندازه‌گیری مقاومت که میزان آن از ۵/۱۰ اهم بالاتر نرود.)‏
▪ باید از چرخش و کشش کابل جلوگیری شود و همچنین توسط یک اهم‌متر از کارکرد، صحیح کابل اطمینان حاصل شود. ‏
▪ حسگرهای دمای بدن نوزاد نباید در هنگام کار دستگاه بیرون از محفظه قرار گیرند.‏
▪ باید از آب مقطر برای پر کردن محفظه آب استفاده شود و جهت جلوگیری از رشد میکروارگانیسم‌ها در مخزن آب روزانه آب داخل را تعویض و پاکسازی شود.
▪ فیلترها باید مرتباً بر حسب دستورالعمل سازنده تعویض شوند و زمان نصب فیلتر جدید حتماً یادداشت شود.
▪ توسط خاموش و روشن کردن دستگاه و ثبت دما، فاصله زمانی و حداکثر زمان گرم شدن دستگاه تست شود.‏
▪ دمای هوای میانی هود و مقادیر خوانده شده دماسنج هود در ناحیه کنترل دما می‌توانند ۱ درجه سانتی‌گراد با هم اختلاف داشته باشد.
* جهت راه‌اندازی دستگاه در هنگام قطع فیوز هیچ‌گاه نباید فیوز اتصال کرد و باید بررسی شود، که فیوز محافظ استفاده شده از نظر ولتاژ و جریان با آنچه در مشخصه فنی دستگاه ذکر شده مطابقت دارد یا خیر.‏
▪ در انکوباتورهای پرتابل باید دقت شود، هنگام اتصال به شارژ قطب مثبت و منفی رعایت شود. شرایط فیزیکی باتری‌ها و شارژ آنها و طول عمر باتری و اتصال‌های باتری عملکرد و آلارم‌های قطع برق باید بازرسی شوند.‏
▪ جلوگیری از اتلاف گرمایی و استفاده از دریچه‌های دایره‌ای شکل تا حد امکان به جای باز و بسته کردن درب اتاقک. ‏
▪ به طور کلی در انکوباتورها به علت اختلف فاحش دمای محیط و دمای انکوباتور اتلاف گرمایی زیادی از طریق دیواره‌های انکوباتور صورت می‌گیرد، که میزان آن حدود نیمی از گرمای اتلافی بدن نوزاد است. به همین دلیل در برخی از دستگاه‌ها از شیلر پلاستیکی که به دور نوزاد پیچیده می‌شود، برای جلوگیری از اتلاف دمای نوزاد داخل انکوباتور استفاده می‌شود و نیز در برخی دیگر از با دو جداره کردن دیواره سعی در کاهش اتلاف گرمایی تشعشعی دارند. ‏
▪ در زمان جابه‌جایی سینی و طلق‌ها باید مراقب حسگرها بود.
▪ باید توسط یک وسیله گرم‌کننده خارجی (مثل سشوار) دمای داخل محفظه کم و زیاد کرده و سنسورها و آلارم‌ها تست شوند.
▪ چنانچه موقعیت تشک قابل تنظیم است، سهولت حرکت و ایمنی آن باید بررسی شود. از تمیزی تشک اطمینان حاصل شود و چنانچه از انکوباتور در مجاورت گازهای بیهوشی قابل اشتغال استفاده شود، از یک روپوش تشک رسانا استفاده شود.‏
▪ چنانچه لازم باشد، چند انکوباتور مجزا به پروب‌های بیمار مورد سنجش قرار گیرند، بهتر است از سیمولاتور پروب بیمار برای سنجش دقت نمایشگرهای کنترل حرارت به طور هم زمان استفاده شود.‏
لازم به ذکر است، نشانگر دمای پروب بیمار دمای حمام آب در ناحیه کنترل دما می‌توانند تا ۳/۰ درجه سانتی‌گراد با هم اختلاف داشته باشد. ‏
● نکاتی در خصوص پاکسازی انکوباتور
▪ نباید از موادی چون الکل- اتر دتول- فرمل و هیبتان برای نظافت دستگاه استفاده شود.
▪ تمیز کردن سینی- تمیز کردن زیر سینی کف- طلق بیرونی- تشکچه (پارگی تشکچه باعث انتقال آلودگی می‌شود) در هر نوبت استفاده از دستگاه انجام گیرد.
▪ استفاده از دستمال مجزا در تمیز کردن دستگاه برای جلوگیری از انتقال آلودگی.
▪ دو دریچه دیافراگمی که در محل ورود دست است، در صورت آستین‌دار بودن باید از نظر پارگی یا داشتن سوراخ بررسی شوند، چرا که این مسأله عملکرد کل سیستم را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
▪ تمام مجراهای اکسیژن از لحاظ تمیز بودن و اینکه هیچ گونه جسم خارجی درون آنها وجود ندارد باید مورد آزمایش قرار گیرد.‏

منابع: ‏
Department of paediatrics and childhealth,facalty of medicine Addis Ababa university, Ethiopia
Health Devices Inspection and Preventive Maintenance System ۲۰۰۱ ECRI Oxford university press ۱۹۹۴ resaearchNational Institute of childhealth and Human Development MD, USA
American, Academy ۱۹۹۶ Ed-TEXT BOOK OF Pediatrics (Nelson ۱۹۹۶)‎‏

منبع : ماهنامه تخصصی مهندسی پزشکی