ارتباط بی‌ربط جشنواره و اکران

تا پیش از دوران معاونت سیف‌الله‌ داد در وزارت ارشاد، حضور در جشنواره فجر شرط اصلی دریافت پروانه نمایش و بالطبع اکران عمومی در سال آینده بود. از سال ۷۷ و با تدوین و اجرای سیاست‌های جدید سینمایی، قرار شد تا ضمن آزادسازی اکران، شرط حضور در جشنواره برای دریافت پروانه نمایش برداشته شود. با این کار دیگر لازم نبود فیلم‌ها (از هر جنس و رویکرد اعم از تجاری، هنری، بدنه و...) وارد ماراتن آماده سازی برای جشنواره شوند چرا که به محض آماده شدن و دریافت پروانه نمایش می‌توانستند با سینمادار به توافق برسند و راهی اکران عمومی شوند. از سوی دیگر اگر تا پیش از این، همه آثاری که تا نیمه بهمن آماده می‌شدند و مشکلی به لحاظ ممیزی نداشتند، در جشنواره به نمایش درمی‌آمدند، اما از سال ۷۷ به بعد قرارشد جشنواره هیئت انتخاب داشته باشد و فیلم‌ها در دو بخش مهمان و مسابقه به نمایش درآیند. با این کار قرار بود هم از عجله رساندن فیلم‌ها کاسته شود و هم سطح کیفی فیلم‌های ایرانی شرکت‌کننده در جشنواره از یک کف مشخص پائین‌تر نرود. در این صورت دیگر لازم نبود فیلم‌های صرفا تجاری که ارزش هنری چندانی ندارند و فقط به هدف گیشه ساخته شده‌اند، در جشنواره شرکت کنند و معدل کیفی فیلم‌های جشنواره را کاهش دهند. نه اینگونه فیلم‌ها به درد جشنواره می‌خوردند و نه جشنواره کمکی به آنها می‌کرد؛ چرا که نمایش آنها در جشنواره چیزی جز دستمالی شدن و واکنش‌های منفی احتمالی از سوی منتقدان برای صاحبان اثر در پی نداشت. با این رویه فیلم‌هایی که قابلیت حضور در جشنواره را داشتند، در آن شرکت و اتفاقا سر و صدا می‌کردند و آنهایی هم که به درد جشنواره نمی‌خوردند، هر زمان که پخش‌کننده با سینمادار به توافق می‌رسید، راهی اکران می‌شدند.
در این سال‌ها حتی برخی کارگردانان نامی سینمای ایران مانند بهمن فرمان‌آرا، مسعود کیمیایی و حتی کارگردان محبوب جشنواره فجر ابراهیم حاتمی‌کیا، که فیلم‌هایشان انگ جشنواره بود، ترجیح دادند به دور از هیاهوها یکراست به سراغ اکران بروند و بی‌خیال جشنواره فجر شوند.
اما اکنون پس از گذشت ده سال از این طرح، به نظر می‌رسد قرار است در یک بازگشت به عقب سریع و عجولانه، دوباره حضور در جشنواره (البته با برخی ملاحظات) شرط اکران در سال آینده باشد. طبق گفته مدیر کل اداره نظارت بر سینمای حرفه‌ای، در سال آینده تنها فیلم‌هایی می‌توانند در شش ماهه اول اکران شوند که در جشنواره امسال شرکت کرده باشند و مابقی آثار تنها در صورتی‌که بتوانند در سه ماهه اول پروانه نمایش بگیرند، اجازه خواهند داشت در شش ماهه دوم سال اکران شوند.
اعلام این تصمیم در شرایطی که تکلیف فیلم‌های شرکت‌کننده در جشنواره تا یکی دو روز آینده به صورت کامل مشخص خواهد شد، کمی عجیب به نظر می‌رسد. بسیاری از آثار سینمایی درحالی از اکران شش ماهه اول سال محروم خواهند شد که اگر این تصمیم اداره نظارت چند ماه زودتر اعلام می‌شد، صاحبان آثار حداقل تکلیف خودشان را می‌دانستند و می‌توانستند برای اکران فیلمشان چاره‌ای بیندیشند؛ یا قید اکران در شش ماه اول را می‌زدند و یا فیلم‌ها را برای جشنواره آماده می‌کردند که در این حالت هم تضمینی برای اکران شش ماهه اول سال وجود نداشت چرا که فیلم‌ها می‌بایست از صافی هیئت انتخاب عبور کنند و هر فیلم متقاضی، اجازه شرکت در جشنواره را ندارد. هیئت انتخاب جشنواره فجر، جدا از مسائل ممیزی، ویژگی‌های هنری را نیز در انتخاب فیلم‌ها برای دو بخش مسابقه و مرور آثار ملاک قرار می‌دهد و این مسئله یک تناقض بزرگ را میان ربط دادن جشنواره با اکران عمومی ایجاد می‌کند. بر فرض یک فیلم سینمایی با رعایت تمام جوانب ساخته شده اما از نظر هیئت انتخاب، لیاقت حضور در جشنواره را ندارد. آیا با این فرض می‌بایست صاحب اثر را محروم از اکران شش ماهه اول و مجبور به اکران در شش ماهه دوم کرد؟! آیا اکران در شش ماهه اول یک امتیاز و نمایش در شش ماهه دوم یک تنبیه است؟! همانقدر که در شش ماهه اول زمان مرده برای نمایش فیلم وجود دارد (مانند ماه خرداد و فصل امتحانات و نیز ماه رمضان)، در شش ماهه دوم هم زمان مرده (مانند بهمن و اسفند و ایام جشنواره) موجود است. پس نه اکران در شش ماهه اول یک امتیاز و نه اکران در شش ماهه دوم یک تنبیه می‌تواند قلمداد شود چرا که بسیاری از فیلم‌ها در همین سال ۸۷ در شش ماهه اول سال اکران شده‌اند و شکست خورده‌اند و بسیاری از فیلم‌ها هم در شش ماهه دوم چند صد میلیون تومان فروش کرده‌اند. اگر هم قرار است با این کار فاصله‌ای میان زمان تولید و اکران ایجاد شود، بازهم این طرح عجولانه و دارای اشکال است. اگرچه جلوگیری از اتفاقاتی مانند اکران تله‌فیلم «ده رقمی» که روز یکشنبه به شورای پروانه نمایش ارائه می‌شود، سه‌شنبه پروانه نمایش می‌گیرد و چهارشنبه اکران می‌شود ضروری به نظر می‌رسد، اما گذاشتن پیش‌شرط حضور در جشنواره برای اکران عمومی در شش ماهه اول و اعلام آن در فاصله دو هفته مانده به آغاز جشنواره چندان منطقی نیست. با کمی آسیب‌شناسی بهتر می‌توان نتایج مطلوب‌تری گرفت. شاید این آزمون و خطای البته پیشترآزموده شده، باعث هدر رفتن میلیون‌ها تومان سرمایه بخش خصوصی سینمای ایران و نه دولتی شود.

مهدی طاهباز

منبع : روزنامه فرهنگ آشتی