تاس‌بازی با طبیعت

هنوز هم شرط‌بندی‌های قدیمی میان دانشمندان زنده است و بازار داغی میان فیزیكدانان مدرن دارد.
این شرط‌بندی‌ها كه بر سر كشف و اثبات مسائل و نظریه‌های علمی بین دانشمندان وجود دارد، یكی از ویژگی‌های جالب آنها را نشان می‌دهد كه همان روحیه طنز در آنهاست.
در اوایل سال گذشته «یورگ هرش» ادعا کرد ایرادی در نظریه دمای پایین ابر رسانایی، یعنی BCS یافته است كه در شرایط معینی قوانین لنز در الكترومغناطیس را نقض می‌كند.
این نظریه‌پرداز دانشگاه «سن‌دیه‌گو» علاقه داشت كه ادعای خود را به آزمون تجربی بگذارد، اما هیچ فیزیكدان تجربی‌كاری حاضر به انجام چنین آزمایشی نبود. اما هرش برای جلب‌توجه دیگران و تهیه پول برای یك آزمایش راه‌حل جالبی پیدا كرد.
او بر روی وب‌سایت خود یك مساله چالش‌برانگیز مطرح كرد و از حدود ۵۰۰ فیزیكدان خواست اگر ادعای او را قبول ندارند هر كدام ۱۰۰ دلار شرط ببندند كه آزمایش نادرستی ادعای او و بنابراین درستی BCS را اثبات خواهد كرد. هرش اولین‌ فیزیكدانی نیست كه یك چنین حقه‌ای سوار می‌كند.
این ماجرا تا سال ۱۶۰۰ به عقب بازمی‌گردد، وقتی «یوهانس كپلر» شرط بست می‌تواند معادله مدار مریخ به دور خورشید را در عرض یك هفته به دست آورد.
متاسفانه این كار برای او پنج سال به طول انجامید كه البته شرط را باخت اما آن معادله را پیدا كرد. در قرن بیستم نیز پژوهشگران آزمایشگاه‌های بل در كافه ساختمان خود یك كتاب شرط‌بندی را برای چندین دهه نگهداری می‌كردند كه شرط‌هایی بر سر فیزیك، سیاست و اقتصاد در آن ثبت می‌شد.
در دهه ۸۰ فیزیكدانان در مركز شتاب‌دهنده خطی استانفورد در كالیفرنیا كتاب مشابهی برای ثبت این چیزها درست كرده بودند. برای مثال مایكل پسكین نظریه‌پرداز، در شرط‌بندی با سیدنی لرل بر سر وجود كوارك بالا و جرم آن، برنده شام شده بود.
بین فیزیكدانان امروزی استفن هاوكینگ به عنوان یك قمارباز مشتاق در مسائل علمی شناخته می‌شود. دو سال قبل او یك شرط معروف را به جان پرسكیل از موسسه تكنولوژی كالیفرنیا باخت. او تایید كرد كه اطلاعات می‌توانند از سیاهچاله فرار كنند در حالی كه قبلا چنین چیزی را غیرممكن می‌دانست.
اگرچه هاوكینگ در شرط‌بندی دیگر خود با گوردون كین از دانشگاه میشیگان برنده شد. هاوكینگ عقیده داشت بوزون هیگز در آزمایش برخورددهنده بزرگ الكترون- پوزیترون در سرن كشف نخواهد شد.
همچنین به نظر می‌رسد وضعیت او در شرط‌بندی مشابه دیگری روی ذرات در آزمایشگاه فرمی خوب باشد. در واقع به نظر می‌رسد فیزیك ذرات جای خوب و پرماجرایی برای قماربازان فیزیك باشد.
برخورددهنده بزرگ هادرون (LHC) كه سال آینده راه‌اندازی می‌شود الهام‌بخش مباحثات بسیاری در بین فیزیكدانان خواهد بود. تومازو دوریگو یك فیزیكدان ذرات از دانشگاه پادوای ایتالیا، در وبلاگ خود بر سر هزار دلار شرط بسته است كه LHC در پایان ۲۰۱۰ آشكار خواهد كرد هیچ فیزیكی «فراتر از مدل استاندارد» (مدل استاندارد فعلی در ذرات بنیادی) وجود ندارد. این شرط را یك فیزیكدان ذرات به نام گوردون واتز و یك نظریه‌پرداز نظریه ریسمان به نام ژاك دیستلر نیز ادامه دادند.
● انتظارهای بلندمدت
اما چرا فیزیكدان‌ها به شرط‌بندی علاقه دارند؟ در مورد داریگو (كه در وبلاگش این موضوع را مطرح كرده است) این كار به‌مثابه نوعی سیاست بیمه عمل می‌كند. او به رغم اینكه فكر می‌كند شرط را خواهد برد، می‌گوید بسیار خوشحال‌تر خواهد بود اگر ببازد و مجبور شود آن پول را پرداخت كند.
در حقیقت بیشتر شرط‌ها تنها یك نوع تفریح هستند، اما می‌توانند از خصومت‌های واقعی دانشگاهی نیز ریشه گرفته باشند. یعنی از این آرزو كه رقیب خود را با قرار دادن در چنین موقعیتی تحقیر كنید كه یا شكست‌شان دهید یا پولشان را برنده شوید. یكی از معروف‌ترین مثال‌ها یك شرط‌بندی در سال ۱۹۸۰ بین جولیان سیمون، اقتصاددان و پل ارلیچ، زیست‌‌شناس است.
موضوع شرط آنها بر سر قیمت‌ها بود، ارلیچ پیش‌بینی كرده بود در پایان آن دهه قیمت پنج فلز معین افزایش می‌یابد در حالی كه سیمون فكر می‌كرد قیمت‌ها پایین می‌آید. با پایین آمدن قیمت همه آن پنج فلز در سال ۱۹۹۰، ارلیچ مجبور شد باخت خود را قبول كند و مبلغ توافق شده را به سیمون بپردازد. در واقع از در افتادن یك زیست‌شناس با یك اقتصاددان نتیجه‌ای جز این هم انتظار نمی‌رود.
كوین كلی، موسس مجله وایرد، با الهام از چنین شرط‌بندی‌هایی در سال ۲۰۰۱ بنیاد شرط‌های بلندمدت را تاسیس كرد. این بنیاد شرط‌های طولانی‌تر از دو سال را روی موضوعات مهم علمی و اجتماعی تشویق می‌كند. از شرط‌های مربوط به فیزیك در این تشكیلات می‌توان به شرط جان هورگان، نویسنده علمی، با هیچوكاكو كه فیزیكدان نظریه ریسمان است نام برد.
شرط آنها بر سر آن است كه هیچ‌كس تا سال ۲۰۲۰ به خاطر كار روی نظریه وحدت در فیزیك برنده جایزه نوبل نخواهد شد. اما در حالی كه شرط‌های طولانی‌مدت به بعضی چهره‌های بزرگ، شانس مطرح كردن ایده‌های خود را می‌دهد، یك وب‌سایت امیدوار است بتواند با جمع‌آوری نظریات زیاد كاربران ناشناس به پیش‌بینی‌های مفیدی دست پیدا كند.
رابین هانسون، یك اقتصاددان از دانشگاه جورج ماسون كه در ابتدا فیزیك خوانده بود مفهوم «ایده بازار» را در سال ۱۹۹۰ ابداع كرد.
او با وضع كردن «قیمت بازار» برای یك ایده خاص به مردم اجازه داد كه تصورات و ایده‌هایی را كه باور دارند بخرند و آنهایی را كه قبول ندارند بفروشند. این ایده روی یك سایت عملی شد، به این ترتیب كه قیمت ایده‌های خرید و فروش شده بین صفر (غیرممكن) و یك (قطعی) نوسان می‌كند و معاملات با پول مجازی انجام می‌شود.
برای مثال این ادعا كه ثابت كیهان‌شناسی غیرصفر است در حال حاضر با قیمت ۹۳/۰ معامله می‌شود، اما انجام همجوشی سرد تا سال ۲۰۱۵ تنها ۱۵/۰ قیمت دارد.
تام بل، یك حقوقدان آمریكایی می‌خواهد بازار ایده‌ها را با پول واقعی راه‌اندازی می‌كند. او پیش‌بینی می‌كند قیمت‌های ایده بازار یك سیستم ارزیابی خوب برای رسانه‌ها می‌شود تا اهمیت ادعاهای مختلف علمی را بدانند.
كار هانسون الهام‌بخش راه‌اندازی یك ایده بازار در زمینه سیاست‌های خارجی دولت آمریكا در سال ۲۰۰۳ شد. اگرچه این بازار در عرض یك روز منحل شد، زیرا یك جنجال رسانه‌ای بر سر پیامدهای اخلاقی شرط‌بندی بر سر ترورها و جنایت‌های تروریستی بالا گرفت. یك چنین تجربه‌ای درباره شرط‌بندی آنلاین در ایالات متحده ممكن است باعث از بین رفتن «ایده‌ بازار»ها شود.
در حقیقت بریتانیا یكی از معدود كشورهایی است كه شرط‌بندی‌های غیرورزشی در آن قانونی است. واقعیتی كه باعث شد در سال ۲۰۰۴ شركت شرط‌بندی لادبروكز از آن بهره زیادی ببرد. آنها احتمال‌هایی را در قالب مجموعه‌ای از گزاره‌های علمی مطرح كردند كه شامل كشف ذره هیگز و وجود حیات روی قمر زحل یعنی تیتان بود.
این شرط‌ها بسیار محبوب شد تا جایی كه مشتری‌ها به طور خاص ۵۰۰ به یك علیه كشف امواج گرانشی تا سال ۲۰۱۰ شرط بستند اما در عرض دو هفته در یك حركت ناگهانی شرط‌ها تا احتمال ۱۰ به یك پایین آمد، احتمالا به این دلیل كه شركت لادبروكز مجبور نبود چیزی به آنها پرداخت كند.
اما در این میان تنها چیزی كه هرش می‌خواهد، جمع كردن پول كافی برای انجام آزمایش خودش است. متاسفانه او تا به حال تنها توانسته است ۳۴۰ دلار جمع كند. او می‌گوید: در حوزه ابررسانایی به نظر می‌رسد مردم در پس‌بینی خیلی خوب باشند، اما در پیش‌بینی نتایج آزمایش‌ها زیاد خوب نیستند.
پس از انجام آزمایش «پیش‌بینی»های بسیاری انجام خواهد شد، حال نتیجه آزمایش هرچه كه می‌خواهد باشد! اما چه خواهد شد اگر او بتواند این پول را جمع كند و آزمایش را انجام دهد، اما شرط را ببازد؟ هرش در پاسخ به این سوال می‌گوید: «من به سوالات فرضی پاسخ نمی‌دهم. من بازنده نخواهم شد.»

مارتین گریفیتس
ترجمه: مریم جعفراقدمی
لینک
www.ideosphere.com

منبع : روزنامه هم‌میهن