اعزام دانشجو به خارج ، گشایش زندان قصر

در آغاز این سال، شورش عشایر فارس گسترش یافت و طایفه های بیشتری از عشایر به شورشیان پیوستند. زد و خورد میان نیروهای دولتی و عشایر شورشی در سراسر ایالت فارس درگرفت. امیرلشگر حبیب الله خان شیبانی كه به سوی شیراز می رفت، ستون موتوریزه وی هنگام عبور از پل خان، مورد حمله قرار گرفت و جز زره پوش ها بقیه سلاح های نظامی ارتش به دست شورشیان افتاد. عشایر بختیاری نیز در خردادماه این سال، به شورشیان فارس پیوستند و علی مردان خان بختیاری جمعیتی به نام هیات اجتماعیه خوانین تشكیل داد و به سوی دهكرد حركت كردند. شورشیان برای تصرف شیراز دست به حملات نظامی زدند و ایل دره شوری ارتفاعات مشرف به پل خان را در تیررس خود قرار داد. شیخ ابوالحسن سركوهی نیز با نیروهای تحت فرمان خود نیریز را تصرف كرد. شهر لار نیز به تصرف زادخان از خوانین عشایر شورشی درآمد. همه جا سخن از شكست دولتیان و پیشروی شورشیان در میان بود و عده زیادی از نظامیان دولتی كشته و زخمی شدند. در این میان به دلیل كم كاری و سستی، سرتیپ محمدحسین فیروز فرمانده ستاد نیروی جنوب و سرتیپ فضل الله زاهدی فرمانده امنیه كل مملكتی كه به فارس رفته بود و نیز سرتیپ احمد نخجوان فرمانده نیروی هوایی تازه تاسیس از مشاغل خود بركنار و زندانی شدند. همچنین اكبر میرزا مسعود- صارم الدوله _ والی فارس از حكمرانی عزل و به تهران احضار شد و پس از رسیدن به تهران دستگیر و زندانی شد.
سرهنگ حبیب الله شهردار رئیس نظمیه فارس نیز از مجازات بی بهره نماند و از كار بركنار شد. سرانجام اینكه تمام روسای ادارات فارس از كار بركنار شدند.
برای جلوگیری از سرایت و پیشروی شورش، مصلحت دیده شد كه صولت الدوله قشقایی از زندان تهران آزاد شود و به شیراز برود. در همین هنگام شهر فسا به دست كاظم خان بهارلو و شهر دهكرد به دست شورشیان بختیاری سقوط كرد. سرانجام پس از آزادی صولت الدوله و با وعده و وعید دولتیان از سویی و افتادن آتش نفاق و چنددستگی در میان شورشیان از سوی دیگر، شورش ایلات فارس و بختیاری در مردادماه این سال فرو نشست و اعلام عفو عمومی شد. از رویدادهای مهم دیگر یكی هم دستگیری فیروز میرزا نصرت الدوله _ پسر فرمانفرما- وزیر مالیه بود كه به دست سرتیپ درگاهی رئیس نظمیه انجام شد. وی بعدها محاكمه و به فساد مالی محكوم شد. در این سال وزارت پست و تلگراف ۱۵ دانشجو به اروپا فرستاد.
قانون مرور زمان و قانون استخدام ۱۲ نفر معلم از فرانسه برای دوره متوسطه به مدت سه سال نیز از دیگر مصوبات مجلس در این سال بود. همچنین قانون تابعیت ایران در ۱۵ ماده كه دو اصل خاك و خون در آن رعایت شده بود به تصویب مجلس هفتم رسید. در این سال همچنین ۸۲ دانشجو از طرف دولت و ۳۹ دانشجو از طرف وزارت فواید عامه برای تحصیلات عالیه راهی اروپا شدند. نخستین كارخانه ریسندگی نیز به همت حاج رحیم آقا قزوینی در شهر قزوین آغاز به كار كرد. زندان قصر هم از پدیده های مدرنیسم نوین بود كه با حضور شاه و هیات دولت گشایش یافت!
این زندان كه ۱۹۲ اتاق و گنجایش ۸۰۰ زندانی داشت در محل قصر قاجار ساخته شد. شگفت آور اینكه سرتیپ محمد درگاهی رئیس نظمیه كه در روز افتتاحیه میزبان شاه و مدعوین بود، خود نخستین زندانی زندان قصر شد. وی دو روز پس از افتتاح زندان قصر، از كار بركنار و زندانی شد. این سزای سرشاخ شدن او با تیمورتاش وزیر دربار مقتدر رضاشاه بود، تا نوبت خود تیمورتاش نیز كی فرارسد؟! دوست محمدخان بلوچ نیز در آبان ماه این سال به جوخه آتش سپرده شد. وی سال ها در منطقه بلوچستان به كشتار و غارت سرگرم بود.
در این سال طبق تصویب هیات دولت، سازمانی به نام هیات تفتیشیه مملكتی تاسیس شد كه از اعضای عالی رتبه نظامی و كاركنان بلندپایه ادارات مهم دولتی تشكیل شده بود. این هیات وظیفه داشت كه زیر نظر وزیر عدلیه، وزارتخانه ها و ادارات دولتی را بازرسی كرده، متخلفان اداری را به دست عدالت بسپارد. در دی ماه این سال راه آهن خوزستان افتتاح شد و مورد بهره برداری قرار گرفت. لایحه نظارت در خرید و فروش ارز نیز از سوی وزیر مالیه به مجلس تقدیم شد تا از بحران اقتصادی پدیدآمده جلوگیری كند. بدین منظور همچنین صدور طلا و نقره از ایران ممنوع شد. هر مسافر می توانست حدود بیست تومان سكه نقره از كشور خارج كند. پل كارون در اهواز نیز كه طول آن ۱۰۶۰ متر و بزرگترین پل ایران بود كه قطار می توانست از روی آن عبور كند، در این سال مورد بهره برداری قرار گرفت. نخستین كلنگ بیمارستان فیروزآبادی در شهر ری نیز در پایان این سال به زمین زده شد. لایحه تشكیل وزارت اقتصاد ملی و طرق و شوارع- وزارت راه بعدی- هم در این سال به مجلس رفت. در پایان این سال علی اكبر داور وزیر عدلیه طی لایحه ای كه به مجلس تقدیم كرد، خواستار تعقیب و محاكمه فیروز میرزا نصرت الدوله- وزیر مالیه پیشین- شد. داور به موجب اصل ۲۵ و ۶۹ و ۷۰ متمم قانون اساسی و با توجه به قانون محاكمه وزرا مصوب تیرماه ۱۳۰۷ تقاضا كرد تا مجلس با محاكمه نصرت الدوله موافقت كند. وزیر مالیه پیشین متهم بود كه در عقد قراردادی با ارباب علی آقا یزدی برای خرید ۵۰۰ خروار جنس از طرف اداره ارزاق عمومی از وی و حسن آقا امین الضرب رشوه دریافت كرده است.
این سال همچنین به لحاظ عقد قراردادهای بین المللی، برای ایران سال پرباری بود. قراردادهایی میان دولت ایران و بلژیك در مورد اقامت، تجارت و كشتیرانی امضا و مبادله شد. عهدنامه هایی نیز میان ایران و فرانسه منعقد شد. همچنین عهدنامه های بین ایران و سوئد _ پس از لغو كاپیتولاسیون- در وزارت خارجه امضا و مبادله شد. قراردادی هم میان ایران و مصر به امضای دولتین طرفین رسید. قرارداد موقتی بین ایران و عراق و نیز عهدنامه مودت و همكاری بین دولت های ایران و نجد و حجاز نیز از قراردادهای مهم منطقه ای بود كه امضا و مبادله شد. قرارداد حمایت علایم تجاری و صنعتی و ثبت اختراعات بین ایران و آلمان نیز در این سال امضا و مبادله شد.
در آخرین ماه این سال، احمدشاه آخرین پادشاه خاندان قاجاریه كه در نهم آبان ماه ۱۳۰۴ از سلطنت خلع شده بود، در سن ۳۲سالگی در پاریس درگذشت. وی كه به بیماری كلیوی دچار بود، چند سال آخر عمر را بیمار بود و در بستر گذراند. تشییع جنازه وی رسمی و تشریفاتی بود و پیكر وی به كربلا حمل شد، اما هیچ یك از مقامات ایرانی در تشییع جنازه وی شركت نكردند!

حسن مرسل وند

منبع : روزنامه شرق