جلوه های ویژه در گردشگری

شاید تا به حال «جلوه های ویژه در گردشگری»، نه در ایران و نه در هیچ کجای دنیا به کار گرفته نشده باشد، اما نبود این عبارت، به معنای این نیست که مفهوم آن نیز وجود ندارد. از طرفی ما برای رشد و گسترش گردشگری به ادبیات جدیدی از این دست نیاز داریم.
خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گردشگری ـ جلوه‌های ویژه در گردشگری چه نقشی را می‌توانند ایفا کنند، یا این‌که مفهوم جلوه‌های ویژه در گردشگری چیست، موضوعی است که سعی داریم در این نوشتار به آن بپردازیم.
مفهوم جلوه‌های ویژه در هنر سینما، به مجموعه عملیاتی اطلاق می‌شود که برای ایجاد وهم، فریب دادن، به کار بستن حقه و حیله زدن، برای بیان موضوعات و دسترسی به اهداف متعدد، به کار می‌روند. به بیان دیگر در هنر سینما، القای بهتر، تاکید بیشتر و ایجاد هیجان مفرط با روش‌های متنوع جلوه‌های بصری و گرافیکی و افکت‌های تصویری همراه است.
در یک کلام با جلوه‌های ویژه، خیال مخاطبان به پرواز در می‌آید و برایشان دنیایی فانتزی و مجازی ساخته می‌شود و گذشته با آینده پیوند می‌خورد. با این روش، مکانی تاریخی بازسازی می‌شود، حماسه‌ای خلق می‌گردد، ایده‌آلی به واقعیت می‌پیوندد، واقعه‌ای شبیه‌سازی می‌شود، موجودی فضایی به نمایش در می‌آید و ...
با این توضیحات، قبل از هر چیز عنوان می‌کنیم، ما از این جهت به جلوه‌های ویژه می‌پردازیم تا از اهداف و نتایج مفهومی آن، در گردشگری نیز بهره‌مند شویم. یعنی اگر جلوه‌های ویژه در سینما، می‌تواند موجودات دوره ژوراسیک را به بهترین وجهی برای ما تداعی کند، یا صحنه‌های نبرد تروا را برایمان قابل لمس سازد، چگونه این مفهوم می‌تواند در گردشگری، تاکید و بزرگنمایی بیشتری برای معرفی یک طبیعت خاص و یا یک رویداد ویژه داشته باشد.
فکر کنید خیل گردشگران در محوطه معبد چغازنبیل هستند و به سوی آن خیره شده‌اند، که در این هنگام با اسفاده از نور و رنگ و تکنیک‌های انیمیشن، معبد به صورت سه‌بعدی بازسازی می‌شود و اونتاش‌گال (پادشاهی که معبد را ساخت) و اطرافیانش نمایان می‌شوند و به اینشوشیناک (خدایی که معبد به او اهدا شد) ادای احترام می‌کنند.
یا تصور کنید که در یک شب پاییزی در کویر لوت و در محوطه کلوت‌ها نشسته‌اید که یکی از افسانه‌های هیجان انگیز کویری با حضور جن و پری و موجودات ماورایی برایتان نمایش داده می‌شود. یا این‌که در یک کاروانسرای شاه عباسی، کاروانی از مسافران جاده ابریشم را می‌بینید که به گپ و گفت و تیمار چارپایانشان مشغولند.
آیا نمی‌توان در همه آن غروب‌هایی که مسافران برای دیدار از نمای کشتی یونانی در غروب جزیره کیش به آن بخش از جزیره می‌روند، نمایشی را ترتیب داد که احساس کنیم کشتی سالم است و ناخدا در حال هدایت آن به سمت ساحل است یا در میان مه و طوفان گرفتار شده و ...
یا جالب نیست اگر در محوطه هر یک از باغ‌های ایرانی موجود در شیراز و اصفهان، داستان‌های هزار و یک شب با حضور شهرزاد قصه‌گو و قصرهای آن‌چنانی که نمونه‌اش همان عالی‌قاپو و کاخ چهلستون هستند، به نمایش در بیاید.
مثال‌های بسیاری را در این زمینه می‌توان مطرح کرد. در واقع این ایده همان کاری است که در اجرای نمایش‌های (Performance) بسیاری از کشورها دیده می‌شود. چینی‌ها برای معرفی تاریخ کشورشان، روایت افسانه‌هایشان، آشنایی با سبک زندگی مردمانشان و نشان دادن بناهای تاریخی کشورشان، از همین روش‌ها در سالن‌ها (سالن بسته یا در هوای آزاد) استفاده می‌کنند.
آن‌ها با اجرای نمایش و آکروبات و استفاده از نور و رنگ و دود و آب چنان شور و هیجانی در مخاطب ایجاد می‌کنند که برای گردشگرانی که به این کشور سفر می‌کنند، رفتن به این اجراها به اندازه دیدار از شهر ممنوعه و دیوار چین شگفت انگیز و جالب توجه است.
در فرانسه، داستان‌های معروف ادبیات کودکان که توسط نویسندگان بزرگ نوشته شده‌اند، به همراه نمایش آب و با استفاده از نور و ایجاد رنگ‌های جذاب، در محوطه‌های روباز در حجم وسیع به نمایش در می‌آید.
کشورهای دیگری هم هستند که در این زمینه کارهای فوق‌العاده‌ای انجام می‌دهند.
از آن جا که جلوه‌های ویژه حتی در دوربین‌های عکاسی و در برنامه‌های کامپیوتری راه پیدا کرده‌اند و هر روز هم بیشتر نمود پیدا می‌کنند، معتقدیم که می‌توانند کارکرد وسیعی هم در گردشگری داشته باشند.
از طرفی شاید ما در کشور خودمان به خودمان امیدواری بدهیم که بهترین جاذبه‌های تاریخی و طبیعی را داریم، که البته این سخن کاملا درست نیست. زیرا ما منابع گردشگری داریم و نه جاذبه. و اگر جاذبه هم داریم آن اندازه‌ای نیست که قابل رقابت با جاذبه‌های کشورهای پیش رو در عرصه گردشگری باشد که قرار است ما با آن‌ها کوس رقابت بزنیم.
بنابراین برای معرفی منابع گردشگری‌امان باید آن‌ها را به جاذبه تبدیل کنیم و برای این جاذبه‌ها باید جاذبه‌های مضاعف ایجاد نماییم و امروزه ایجاد جاذبه و مضاعف ساختن جاذبه‌ها با چنین روش‌هایی است که ذکر کردیم یا به شیوه‌هایی همانند این‌ها.
اگر در دنیا نام ایران را با عراق اشتباه می‌گیرند، اگر تمدن ایران و زندگی ایرانیان ناشناخته مانده است، اگر در تمام سایت‌های معتبر گردشگری و در بخش «بهترین جاذبه‌ها»، حتی یک اثر از ایران دیده نمی‌شود، اگر در سایتی که ۱۸ رویداد سالیانه (از قبیل جشن و کارناوال و فستیوال و...) از ترکیه و ۸۸ رویداد از چین معرفی شده‌اند و در همین حال نتیجه جستجو برای تعداد رویدادهای فرهنگی و مذهبی و شادمانی در ایران، صفر است، یعنی این‌که این فقط خودمان هستیم که خودمان را می‌شناسیم، که حتی این هم جای تامل دارد.
در صحنه گردشگری دنیا، روش‌های متنوعی برای جذب گردشگران و به وجود آوردن احساس رضایت در آن‌ها وجود دارد، که ما از آن میان می‌توانیم به سمت آن‌هایی برویم که هم منافعمان را تامین می‌کنند و هم با ارزش‌هایمان مغایرت ندارند. و در عین حال می‌توانند در معرفی کشور و مردم ایران بسیار موثر باشند.
با استفاده از تکنیک‌های جلوه‌های ویژه و بهره‌گیری از مفهوم آن می‌توان: موضوعی را مورد توجه بیشتر قرار داد، تخیل مخاطبان را به سویی که می‌خواهیم سوق داد، مخاطب یا همان گردشگر را مستقیما وارد موضوع کرد و با او رابطه دوطرفه برقرار کرد و ...
در ضمن ارائه و معرفی ملموس تاریخ و ادبیات و اسطوره‌ها و مشاهیر، ایجاد فضایی برای گذراندن شب گردشگران به بهترین نحو (Night life)، انجام فعالیتی جدید که می‌تواند اشتغال‌زایی جدید و درآمد زایی جدیدی را به همراه داشته باشد، از جمله نتایج استفاده از مفهوم جلوه‌های ویژه در گردشگری است.

آرش نورآقایی

منبع : مسافران