الگوی پوشش و چند پرسش

مدتهاست كه در سطح جامعه شاهد اظهارنظرها، تلاش ها و برنامه هایی در مورد مسئله حجاب و پوشش مناسب هستیم.
رویكردی كه در این تلاش ها و برنامه ها به چشم می خورد حاكی از آن است كه متولیان امور فرهنگی و كارشناسان به عدم فرهنگ سازی در این زمینه پی برده اند و بر لزوم آن تأكید می كنند.
نخستین نمایشگاه پوشش اسلامی بانوان (ریحانه) حاصل و نماد تلاش های اخیر در این زمینه است.
همچنین رسانه ملی در مجموعه های مختلف خبری و فرهنگی و اجتماعی با دعوت از مسئولان و كارشناسان ذیربط به این مسئله می پردازد.
جامع ترین این برنامه ها،بحث بررسی الگوهای پوششی است كه چندی است از شبكه خبر پخش می شود. در این برنامه هم مانند دیگر برنامه ها و تلاش ها محوریت بر توجه و پایبندی به سنت ها و ارزش جامعه است. ارائه مدل های متناسب با ارزش ها و البته نیاز جامعه از مواردی است كه به عنوان مؤلفه فرهنگ سازی بر آن تأكید می شود. ضمن اذعان به اینكه یادآوری توجه به سنت ها و ارزش های جامعه و ارائه راهكارهای سازگاری رفتارهای اجتماعی با آنها امری ضروری و مطلوب است. در روند پرداختن به این مسئله برخی ضعف ها و كاستی ها به چشم می خورد.
۱- پاسداشت سنت ها و ارزش های جامعه پیش از آن كه نیازمند بحث بر سر لزوم پایبندی به آنها باشد به بحث درباره چرایی وجود این ارزش ها و نقد و تحلیل آنها نیاز دارد. آن گونه كه بتوان این ارزش ها را با معیارهای عقلی و منطقی حتی به كسانی كه فرهنگ و مذهب دیگری دارند نیز انتقال داد.عبث می نماید كه بدون تعیین مختصات و منافع فردی و اجتماعی امری انتظار اقبال عمومی نسبت به آن را داشته باشیم.
التزام همگانی به ارزش ها و سنت های جامعه جز در گرو تبیین دلایل نیاز فرد و جامعه به آنها نیست. حتی در صورتی كه همه افراد جامعه هم نسبت به سنتی و ارزشی پایبند باشند می بایست چنین تحلیل و تبیینی صورت گیرد تا خطر گسستن از آن سنن رفع شود (با چنین نقد و تحلیلی است كه می توانیم رفتارهایی مانند «قمه زنی» را نفی و نهی و «حجاب» را نهادینه كنیم.)
۲- با توجه به عدم برنامه ریزی فرهنگی درباره مسئله حجاب ارائه مدل های پوششی و برگزاری نمایشگاه هایی مانند ریحانه تنها برای كسانی سودمند خواهد بود كه در شرایط فعلی خود را ملزم به رعایت سنت ها و ارزش های دینی و عرفی می دانند و نباید این حركت ها را به خودی خود راه حل مشكل پوشش در سطح جامعه دانست.
۳- «فرهنگ سازی» نیازمند «تعامل فرهنگی» در فضایی سالم است و این فضای سالم نیازمند احترام به افرادی است كه عقاید و رفتارهای آنها ممكن است با خواست و نگاه ما در تضاد باشد. نمی توان به عده ای به چشم یك «مجرم اجتماعی»؛ نگریست و در عین حال انتظار داشت كه وقتی به بررسی مسایل مربوط به آن «جرم» می پردازیم مجرمان با اشتیاق پای صحبت ما بنشینند، به پیشنهادها و انتقادهای ما گوش جان فرا سپارند و احیاناً در این فضای یك طرفه دیدگاه های ما را مورد تكریم قرار دهند.
۴- مسئله حجاب آن هنگام دغدغه است كه یك مسئله دینی است ،نه صرفاً مسئله ای عرفی كه در آن تقلید از فرهنگ بیگانه مذموم است، اگر تخطی از حدود عرف و گرویدن به فرهنگ و عناصر وارداتی بیگانه دغدغه باشد اكنون باید عزممان را جزم كنیم و «كت و شلوار» را به عنوان لباس غربی كه برآمده از عرف جامعه ما نیست طرد كنیم یا حداقل افسوس بخوریم كه چرا نیاكان ما در برابر آن مقاومت نكردند.
نگاهی گذرا به قرآن و سنت شكی باقی نمی گذارد كه پوشش اسلامی تحت عنوان «داخل معابر» و خارج آن تعریف نمی شود.
مسئله حجاب باید ابتدا به خودی خود در چارچوب شخصیت، روان و نیاز فرد مورد بررسی قرار گیرد تا آنگاه پوشش اسلامی به شكل نمود یك اعتقاد فردی در هر مكانی و در مقابل هر فردی دیده شود. تنها در این صورت جامعه می تواند شاهد بروز و ظهور این اعتقاد در سطح عمومی باشد.
در پایان از همه آنان كه در زمینه امور دینی، فرهنگی، اجتماعی و... كارشناس اند یا كارشناسی می كنند انتظار می رود كه پیش از هر چیز به این سؤالات اساسی پاسخ دهند:
- منافع فردی و اجتماعی رعایت نوع خاصی از پوشش چیست؟
- چگونه و چرا رعایت یك نوع پوشش ارزش قلمداد می شود؟
و دیگر آنكه اگر می خواهیم سایر سنن و ارزش هایمان به دست فراموشی سپرده نشوند باید از اكنون به نقد، تحلیل، بررسی و ارزشگذاری آنها بپردازیم.
نه آن هنگام كه سنت هایمان شكست؛ بنشینیم و سنت شكنان را تقبیح كنیم. سنت های راستین را استوار و جاودان كنیم و بدعت ها و تحریفات را خود پیشاپیش بشكنیم.

سیاوش خوشدل

منبع : روزنامه همشهری