پیامدهای یک مناظره

بدون تردید مناظره چهارشنبه شب مـیـرحـسـیـن مـوسـوی و مـحمود احـمـدی‌نـژاد را مـی‌تـوان یکی از پربیننده ترین برنامه‌های تلویزیونی در سالهای اخیر دانست. نگاه صرفاً سیاسی به این برنامه تلویزیونی نشان می‌دهد کههر دو طرف مناظره، ضعیف ظاهر شدند. احمدی نژاد مـی‌تـوانست دستاوردهای ملموس و محسوس چهار سال فعالیت خود را عرضه کند و از طریق بـشـارت بـه تـداوم بـرنـامـه‌هـای خود، مردم را به حضور گسترده در پای صندوق‌های رای تشویق نماید. اما به جای این کار، او تلاش کرد همه کـاسـتی‌های دوران سی ساله پس از انقلاب را به گردن مـوسـوی و حامیانش بیندازد. در حالی که اگـر احـمـدی‌نـژاد نـسـبـت بـه ادعاهای خود و همکارانش ایمان داشت می‌توانست گوشه‌ای از مدیریت بی نظیر چهارساله خود را برای مردم تبیین کند و به ملت هشدار دهد که »اغیار آمده‌اند تا کشور را‌ از ا ین مدیریت بی نظیر محروم کنند«‌ ‌.
واکنش موسوی هم در برخی جوابگویی‌های سـیـاسـی، ضعیف بود. مشاوران این کاندیدای ریاست جمهوری می‌بایست قبل از انجام مناظره، سناریوهای مختلف - که براساس روحیه احمدی نژاد، قابل پیش بینی بود - را با میرحسین در میان می‌گذاشتند تا او با آمادگی بیشتر بـه برخی فرافکنی‌ها یا ادعاها پاسخ دهد. البته پاسخگویی به بسیاری از ادعاهای احمدی‌نژاد، وظیفه موسوی نبود. اما در میان سخنان او، نکاتی وجود داشت که پاسخگویی به آنها بسیار ساده بود. مثلاً موسوی که می‌خواست موضوع ملوانان متجاوز انگلیسی را مطرح کند بایستی پاسخگویی‌های همیشگی سران دولت نهم را نیز پیش بینی می‌کرد و بر همین اساس خود را برای اثبات مدعای خویش آماده می‌ساخت. در موضوع ملوان‌ها، احمدی نژاد ادعـا کـرد: »نخست وزیر انگلیس، کتباً از ایران عذرخواهی کرده است.« موسوی اگر آمادگی کامل ذهنی داشت می‌توانست بلافاصله این پاسخ را ارائه کند که »حتی اگر واقعاً سند عذرخواهی نخست وزیر ‌ ‌انگلیس موجود باشد، هیچ‌کس در ایران آن را ندیده است تا به خود ببالد. اما بسیاری از مردم از تهدید بلر آگاه شده اند که کمتر از ۲۴ ساعت قبل از آزادی ملـوانـان بـیـان شـد و همزمان با فرمان پر سر و صدای احمدی نژاد برای رها کردن متجاوزان، در روزنامه کیهان - اصلی ترین روزنامه حامی رئیس دولت نهم-به چاپ رسید.
در مورد روزنامه‌ای که احمدی نژاد تلاش می کرد برخورد با آن را نشانه کم تحملی موسوی نشان دهد میرحسین می توانست واقعیت مکتوم مانده تاریخی را با مردم در میان بگذارد که »امام دستور دادند آن روزنامه در مناطق جنگی توزیع نشود زیرا می تواند بر روحیه رزمندگان اثر منفی بگذارد« و ... البته بعضی نزدیکان موسوی اعلام کردند میرحسین در پاسخ به انتقادات مشابه، با عصبانیت اعلام کرده است »مگر قرار است من برای رئیس جمهور شدن، از امام هزینه کنم؟«
اما این مناظره از چند منظر دیـگـر، بـرنـده‌ای داشـت کـه بـر خلاف تصور احمدی نژاد بود. ‌ ‌
در روزهای اخیر، کمتر کسی را دیده ام که از نظر اخلاقی، نمره مناسبی به فرد حمله کننده در مناظره بدهد و بسیاری از افراد، موسوی را »برنده اخلاقی« مناظره دانستند. همچنین منتقدان از ادبیات احمدی نژاد در این مناظره طیف گسترده ‌ای را شامل می‌شود به طوری که می توان به خاطر تعداد رای منفی به رئیس دولت نهم، رقیب انتخاباتی او - میرحسین- را برنده مناظره دانست. ‌ ‌
همچنین می توان بخشی از رفتار موسوی را نشانه اعتماد او به پایان دوره مسئولیت احمدی نژاد و آغاز دوره حاکمیت مجدد اصلاح طلبان تلقی کرد. اگر از این زاویه به مناظره چهارشنبه شب نگریسته شود، باید احمدی نژاد را »بازنده« دانست. زیرا سخنان او در قالب اظهار نظر کسی نبود که بخواهد چهارسال دیگر هم در چارچوب نظام فعلی به ادامه فعالیت بپردازد. بعضی سخنان احمدی نژاد به این معنا بود که »عالی ترین مقامات نظام و وابستگان آنها، ارتباطات مشکوک خارجی و داخلی دارند و رئیس جمهور هم برای قطع این وابستگی‌ها در چهار سال گذشته هیچ توفیقی نداشته است«. نتیجه مستقیم این سخن آن است که تداوم ریاست جمهوری احمدی نژاد، محقق کننده ایده‌های او نـخـواهـد بـود. امـا مـوسوی که ظاهرا ً بازگشتاصلاح طلبان را قطعی می‌داند ضمن اشاره به کاستی‌ها و برخی کج روی‌ها ،‌در عین حال به گونه‌ای سخن نگفت که مردم، خود را در جهنمی از اقسام زشتی‌ها، ‌مفاسد و سوء استفاده‌های مقامات عالی‌رتبه ببینند. او تنها به خوبی این موضوع را ثابت کرد که خود و هسته‌اصلی همکارانش، نقطه ضعفی نداشته‌اند که احمدی نژاد بتواند برآنها دست بگذارد ولذا اسامی افراد دیگری را به میان کشیده است.
از این منظر، ‌اصلاح طلبان برنده برنامه چهارشنبه شب بودند و مناظره شنبه شب احمدی نژاد با کروبی، تکلیف بسیاری از اصلاح طلبان را مشخص خواهد کرد که از میان دوکاندیدای این جناح،‌ کدام یک توان بیشتری برای مقابله با کارشکنی‌های احتمالی جناح مقابل - پس از پیروزی اصلاح طلبان- خواهد داشت؟
مناظره چهارشنبه شب از جهت توسعه دموکراسی و شکست خطوط قرمز مصنوعی نیز دستاورد بزرگی برای کشور و مردم داشت. تا چند سال قبل، رسم کاریکاتوری غیر شفاف که عده‌ای آن را مرتبط با یکی از روحانیون - از حامیان فعلی احمدی نژاد - می‌دانستند ،‌ چند روز کشور را در التهاب فرو می‌برد. اما سخنان چهارشنبه شب احمدی نژاد، نشان داد کشور ایران مستحکم تر از آن است که حتی طرح ادعای اثبات نشده- و شاید دروغ- علیه عالی‌ترین مقام‌های کشوری نیز خدشه‌ای بر آن وارد کند. اگر احمدی نژاد در دو ماه آینده از دوره مسئولیت خود، در کسوت ریاست جمهوری، از حاکمیت این فضا دفاع کند و پس از آن هم به عنوان یک مدرس دانشگاه و فعال سیاسی از تداوم آن حمایت نماید قطعا دستاورد همین آزادی، در خدمت سالم سازی فضای کشور خواهد بود. آنگاه احمدی نژاد می تواند به خاطر تحقق یکی از ادعاهای خویش- ناامن کردن فضا برای کسانی که از اموال عمومی سوء استفاده می نمایند-‌ احساس رضایتمندی کند. البته احمدی‌نژاد پس از فروکش کردن دلخوری‌های انتخاباتی، بایستی به دنبال شناسایی راه‌های منطقی برای پیگیری این هدف - یا ادعای خود - باشد تا اتهام افکنی علیه رقبای بی‌گناه، زمینه را برای افزایش سوءاستفاده دوستان گناهکار آماده نسازد! ‌ ‌
این سکه، روی دیگری هم دارد که مرتبط با حق‌ دفاع غایبان جلسه در برابر اتهام افکنی‌های احمدی‌نژاد، می‌باشد. بدون تردید اگر فرصت پاسخگویی عادلانه برای رقبای انتخاباتی احمدی‌نژاد فراهم نگردد مناظره چهارشنبه شب می‌تواند نگرانی را تا عمق خانه‌های ایرانیان ببرد. احمدی نژاد بدون ارائه مدرک، برخی مدیران رده چندم و تعدادی از عالی‌ترین سطوح تصمیم‌گیری کشور را دارای انحرافات سیاسی و مالی معرفی کرد. این در حالی است که برای هیچ یک از این افراد، پرونده‌ای درست نشده و مردم خبری از اثبات فساد آنها نشنیده‌اند. در مقابل، خبرهایی از هزینه‌های فاقد سند در شهرداری یا برخی ابهامات نسبت به تعدادی از مدیران فعلی در محافل سیاسی و مردمی نقل می گردد که تریبون های عمومی، علاقه‌ای به طرح آن‌ها ندارند. در چنین شرایطی، قاعدتاً چشم‌ها به طرف عالی ترین نهاد حکومتی می رود و سالم سازی فضا توسط آن نهاد را به انتظار می‌نشیند. این نهاد در کشور ما، نهاد رهبری است که ریاست بازرسی آن را علی اکبر ناطق نوری به عهده دارد. ناطق کسی است که حتی رقبای او، از فتوت و جوانمردی‌اش سخن می‌گویند و اعتماد رهبری نظام به او نیز در تمامی سال‌های گذشته، آشکار بوده است. تشکیک احمدی نژاد در نحوه تامین زندگی روزمره شخص ناطق نوری و طرح ادعاهایی در خصوص فرزندان او، برای سه گروه از مردم نگران کننده خواهد بود. کسانی که احمدی‌نژاد را به خاطر خودش باور دارند- که تعداد آنها نسبت به مجموع حامیان او، قابل توجه نیست- از این جهت به شدت آشفته خواهند شد که عالی‌ترین سطوح کشور نیز در برابر رئیس جمهوری که ادعای او فساد ستیزی است ایستاده‌اند. دسته دوم، احمدی نژاد را از آن جهت قبول دارند که در سال های اخیر توسط برخی شخصیت‌ها شناخته شده و بانفوذ، ‌مورد حمایت قرار گرفته است. رفتار و گفتار چهارشنبه شب احمدی‌نژاد، این عده از حامیان او را با یک »پارادوکس آزار دهنده« مواجه خواهد کرد. دسته سوم، از نخستین سال‌های ریاست جمهوری احمدی نژاد، دلایل مخالفت خود با روش‌های او را بیان کرده‌اند اما تا امروز هیچ گاه نتوانسته‌اند با برخورداری از عدالت رسانه‌ای، ادعاهای خود را در تریبون‌ها و رسانه‌های عمومی که به صورت انحصاری در اختیار احمدی‌نژاد است مطرح کنند. این گروه اکنون به شدت نگران هستند که احتمالاً »هر که زورش بیش، صدایش بلند‌تر.« نگرانی از نهادینه شدن سنت اتهام افکنی همراه با بهره‌برداری ناعادلانه از رسانه‌ها، آنقدر بزرگ است که شاید بسیاری از فعالان سیاسی، اقتصادی و مدیریتی را از »خیر« ادامه فعالیت منصرف کند مبادا »شر« تسویه حساب‌های ناعادلانه سیاسی و شخصی دامان آنها را بگیرد.
بهتر است جمع‌بندی از دستاوردها و پیامد‌های مناظره چهارشنبه شب، به عهده کسانی قرار گیرد که آن را دیده‌‌اند و این تحلیل را نیز می‌خوانند. اما هر چه باشد با جست و جویی در کوچه و خیابان، می‌توان به این نتیجه مشترک رسید که کمتر کسی از تاثیر اخلاقی مناظره، احساس رضایت دارد و این، در جامعه‌ای که »زنده بودن - نه نفس کشیدن و زبان چرخاندن - انسان‌ها در آن، به رعایت اخلاق وابسته است« خوشحال کننده نیست زیرا »قومی که گشت فاقد اخلاق، مُردنی است.«‌

منبع : روزنامه آفتاب یزد