یک بدخیمی مردانه

● تحلیلی بر سرطان پروستات
پروستات غده ای است كه تنها در بدن مردان قرار دارد.سرطان پروستات نوعی بیماری است كه در آن سلولهای بدخیم از بافتهای پروستات نشأت می گیرد و به طور نامنظم و فزاینده ای تكثیر می گردد و به افزایش حجم در هر یك از اجزای سلولی غده پروستات منجر می شود.
سرطان پروستات دومین سرطان شایع بعد از سرطان ریه در میان مردان است. اطلاعات آماری و علائم بالینی میزان مرگ و میر ناشی از سرطان پروستات مبین سه طیف گسترده روند رشد این بیماری است.
سرطان پروستات می تواند دارای رشد آهسته بوده و زمانی طولانی تا بروز علایم بالینی آن داشته باشد. در مواردی دیگر تومور به سرعت رشد كرده و تهاجم تومور به بافتهای دیگر امكانپذیر می شود. در چنین مواردی مدت فاصله زمانی بین شروع بیماری و گسترش دامنه آن بسیار كوتاه است. مابین این دو طیف رشد، تومورهایی وجود دارند كه سرعت روند رشد آنها در حد متوسطی است.
سرطان پروستات با نشانه های مرتبط با دفع ادرار و یا درد شكم تظاهر می كند. این نشانه ها با علائم بیماریهای رایجی مانند عفونت و هیتروفی (بزرگی) خوش خیم پروستات مشترك است.
▪ علائم هشدار دهنده سرطان پروستات عبارتند از:
- ادرار كردن پی در پی یا سخت
- جاری شدن ضعیف ادرار
- عدم توانایی در ادرار
- بی اختیاری ادراری
- جریان منقطع و ضعیف ادرار
- وجود خون در ادرار
- خروج منی همراه با درد
- درد مداوم قسمت پایین كمر
- سوزش
- ناتوانی جنسی
● سبب شناسی: سرطان زایی پروستات
علت ابتلا به سرطان پروستات هنوز ناشناخته است، اما تحقیقات آماری و بالینی، روند بدخیمی بیماری سرطان پروستات را به این عوامل ارتباط می دهد:
▪ سن:
سرطان پروستات اغلب در افراد سالمند دیده می شود و افراد زیر ۵۰ سال بندرت به آن مبتلا می شوند. مردان بالای ۶۰ سال بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند و باید بیشتر متوجه علایم هشدار دهنده این بیماری باشند.
▪ عوامل ژنتیكی:
سابقه ارثی سرطان پروستات عامل مهمی در ابتلا به این سرطان است. وجود سابقه سرطان پروستات بین اعضای نزدیك خانواده از جمله پدر و برادر احتمال ابتلا به این سرطان را افزایش می دهد.
▪ عوامل هورمونی: هورمونهای استروئیدی (تستوسترون و آندروژنها) برای رشد و حفظ و عمل طبیعی آن در مردان بالغ نقش مهمی را ایفا می كند. افزایش میزان ترشح هورمون تستوسترون در خون، اغلب موجب تسریع روند بدخیمی سرطان پروستات می شود.
▪ تغذیه:
رژیم غذایی دارای اثرات بالقوه ای در پیشگیری و یا پیشتازی ایجاد سرطان پروستات به شمار می رود. مطالعات و تحقیقات علمی ثابت كرده اند كه سبزیهای حاوی مقادیر قابل توجهی ویتامین C و E، بخصوص گوجه فرنگی، عاملی محافظتی در مقابل سرطان پروستات تلقی می شوند، در حالی كه استفاده از مقادیر زیاد چربی حیوانی عامل مستعد كننده و پیشتاز در ایجاد سرطان پروستات شناخته شده است.
▪ مواد شیمیایی:
تماس با مواد شیمیایی سرطانزا در محیط مانند «كادمیم» كه در تهیه برخی آلیاژها و باتری كاربرد دارد، عامل مستعد كننده و پیشتاز در ایجاد سرطان پروستات است.
▪ بیماریهای مقاربتی:
وجود بیماریهای مقاربتی احتمال ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می دهد.
● الگوهای غربالگر سرطان پروستات
معاینه غده پروستات از طریق معاینه مقعد از الگوهای غربالگر سرطان پروستات است. در این روش پزشك از داخل مقعد بیمار، غده پروستات را معاینه می كند. وجود سطح خشن و نامنظم بافت از علایم هشدار دهنده سرطان پروستات محسوب می شود.
تومورهای سرطانی، آنتی ژنهای مشخصی را تولید می كنند كه ممكن است از طریق آزمایش خون كشف شوند.
آنتی ژنی كه به طور كامل توسط غده پروستات تولید می شود، آنتی ژن اختصاصی پروستات است. تشخیص سریع سرطان پروستات، با اندازه گیری آنتی ژن اختصاصی پروستات از آزمایشهای غربالگر این بیماری است. در بیمارانی كه مبتلا به سرطان پروستات هستند، مقدار این آنتی ژن در سطح بالاتری است.
البته تنها سطح «PSA» در آزمایش خون فرد نمایانگر ابتلا به سرطان پروستات نیست. در برخی از موارد عفونت و یا «بزرگی خوش خیم» حجم غده پروستات می تواند سبب افزایش میزان «PSA» در خون شود. از این رو، تركیب معاینه مقعد توأم با آزمایش تعیین سطح «PSA» از طریق خون، روش دقیق تری برای تشخیص سرطان پروستات است و برای اطمینان بیشتر، در مراحل بعدی آزمایشهای دیگری مانند تصویرنگاری باز آوای مغناطیسی (MRI)، سونوگرافی، توموگرافی رایانه ای و نمونه برداری از غده نیز انجام می گیرد.
تشخیص به موقع بیماری، دست كم ۵ سال بیشتر به زندگی مبتلایان به سرطان پروستات اضافه می كند. توصیه می شود مردان در سنین بالای ۴۰ سال سالانه مورد معاینه غده پروستات از طریق معاینه مقعد قرار گیرند و در سنین بالای ۵۰ سال، هر سال آزمایش آنتی ژن مخصوص پروستات را انجام دهند.
● درمان سرطان پروستات
با در نظر گرفتن شرایط بیمار ممكن است یك یا تركیبی از این الگوها تجویز شود:
۱) تحت نظر گرفتن بیماری:
در این روش بیمار به طور دقیق تحت نظر پزشك قرار می گیرد، بدون اینكه الگوی درمانی بر روی او اعمال شود. این روش برای بیمارانی تجویز می شود كه جراحی برایشان مفید نیست و یا رشد غده سرطانی پروستات آنها بسیار كند و آهسته است و در درازمدت تأثیر سوء بر سلامت او نخواهد گذاشت.
۲) جراحی:
برداشتن كامل غده پروستات (پروستكتومی).
۳) كرایوتراپی:
استفاده درمانی از سرمای شدید. در این روش سوند سونوگرافی به داخل مقعد رانده می شود تا پزشك تصویر محل مورد نظر را بر روی صفحه ببیند. در این روش پزشك با وارد نمودن سوند درون غده پروستات از طریق شكاف كوچكی بین مقعد و كیسه حاوی بیضه ها، نیتروژن مایع را به غده پروستات هدایت می كند. نیتروژن مایع در داخل بافت منجر به انجماد بافت و انهدام سلولهای سرطانی بافت غده پروستات می شود. كرایوتراپی روشی مؤثر برای درمان مقاطع كوچك ابتلا به سرطان است. احتمال آسیب دیدگی مثانه و التهاب دستگاه تناسلی از عوارض جانبی این روش است.
۴) شیمی درمانی:
استفاده از داروهای شیمیایی به انهدام سلولهای سرطانی منجر می شود. عوارض جانبی شیمی درمانی عبارتند از: ریزش موی سر و ابرو، كاهش گلبولهای سفید خون، ضعف سیستم ایمنی و دفاعی بدن، عفونت، احساس درد، خشكی دهان و پوكی استخوان.
۵) رادیوتراپی:
از آنجا كه تومور ممكن است بافتهای اطراف غده پروستات را در بر گرفته باشد، انجام جراحی و برداشتن غده پروستات كافی نیست و هر تظاهری از وجود «PSA» در آزمایش حاكی از گستردگی تومور است. در چنین وضعیتی الگوهای درمانی وسیع تری مانند رادیوتراپی پیگیری می شود. هدف از رادیوتراپی كنترل رشد سلولهای سرطانی است. تابش اشعه به محل تومور ممكن است به صورت خارجی یا داخلی باشد.
▪ رادیوتراپی خارجی:
در این روش بیمار در معرض تشعشع قرار می گیرد. اشعه از چند زاویه مختلف از خارج از بدن به تومور هدایت می شود. این روش كاملاً بدون درد است و به مدت ۷ تا ۸ هفته ادامه دارد؛ ولی بیمار از عوارض جانبی مانند تحریك پذیری مقعد، اسهال و خستگی مفرط ناشی از تابش پرتو شكایت دارد. اثرات اشعه ممكن است واكنشهای پوستی به صورت التهاب، خارش، سوزش، ترشح یا پوسته پوسته شدن پوست را به دنبال داشته باشد. تهوع، استفراغ، بی اشتهایی و آسیبهای عروقی و تنفسی می تواند از دیگر عوارض جانبی رادیوتراپی باشد. همچنین رادیوتراپی ممكن است باعث سركوب سیستم خون ساز بدن و كاهش گلبولهای سفید و ضعف سیستم ایمنی بدن و در نهایت بروز عفونت شود.
▪ رادیوتراپی داخلی یا براكی تراپی:
براكی تراپی برای رساندن مستقیم مقدار زیادی اشعه به ضایعه بدخیم است. در این روش، در اتاق عمل با استفاده از «سرنج »های نازك مواد یونیزه در بدن بیمار كاشته می شود.
۶) هورمون درمانی:
از آنجا كه هورمون تستوسترون به رشد سرطان غده پروستات كمك می كند، هدف از هورمون درمانی كاهش هورمون جنسی در بدن است. این روش با به كارگیری داروهای ضد تستوسترون انجام می شود و شامل تجویز هورمون استروژن به عنوان قرص تأثیر ضد تستوسترون دارد. عوارض جانبی استفاده از قرصهای حاوی استروژن شامل درد در پستان و رشد پستان است كه با قطع مصرف قرصها از بین می رود.
جلوگیری از مرگ و میر ناشی از سرطان پروستات با تشخیص زودرس امكانپذیر است. اكنون با اطلاعات و روشهای جدید الگوهای درمانی، برای درصد بالایی از بیماران مبتلا به سرطان پروستات، امكان بهبود كامل فراهم شده است.

رضا اخوان

منبع : روزنامه قدس