حمام‌های قدیمی ، زنجان

حمام‌های قدیم از ارزش‌های معماری، هنری و جهانگردی برخوردارند. در استان زنجان، تعدادی حمام قدیمی وجود دارد كه حایز اهمیت می‌باشند. این حمام‌ها معمولاً به لحاظ رعایت دو عامل تعیین‌كننده، پایین‌تر از كف گذرگاه‌های محله‌های شهر ساخته شده‌اند: عامل اول، نحوه انتقال آب مورد نیاز به شبكه آبرسانی گرمابه، و عامل دوم گرم ماندن فضای حمام در زمستان‌های سرد می‌باشد. درِ ورودی آن‌ها عموماً با زاویه 90 درجه نسبت به گذرگاه‌ها كار گذاشته شده است تا امكان هر نوع اِشراف از گذرگاه به گرمابه را به منظور رعایت موازین شرعی، سلب كند. همچنین درِ ورودی به یك هشتی دردار منتهی می‌شود كه از نظر حفاظت دید و ایجاد تعادل بین هوای ورودی و خروجی، نقش مهمی را ایفاء می‌كند. معمولاً پس از هشتی، محوطه رختكن با طرح‌های مختلف هندسی و سقف گنبددار قرار گرفته است و در وسط آن، حوض و در اطراف حوض، سكوهایی برای نشستن، و محل پوشیدن و درآوردن لباس در نظر گرفته شده است. فضای رختكن و قسمت اصلی حمام را دالانی به یك‌دیگر می‌رساند كه سرویس‌های بهداشتی و نظافت در آن قرار داده شده است. وجود این فضا، از نظر ایجاد تعادل هوای گرم داخل گرمابه و فضای رختكن، امری لازم و ضروری است كه معماران گرمابه‌‌ها با اندیشه خلاق خود در آفرینش آن توفیق یافته‌اند. فضای چهارم، ورودی قسمت استحمام گرمابه را تشكیل می‌دهد كه شامل یك شاه‌نشین و دو تا سه باب خلوت‌نشین و یك خزینه است. نوع سقف در فضای اصلی و شاه‌نشین به صورت گنبد است. در فضای خلوت‌نشین‌ها، حجره‌هایی پیش‌بینی شده است. تأسیسات جانبی گرمابه‌های قدیمی عبارت‌اند از : آتش‌خانه یا تون، و انبارهای آب گرم و آب سرد.
از حمام‌های قدیمی استان زنجان كه مشخصات پیش‌گفته را دارند، می‌توان به حمام‌های زیر اشاره كرد :
- حمام قیصریه زنجان كه در بازار قیصریه و در دوره قاجاریه ساخته شده است.
- حمام سینا در شهر زنجان كه در دوره اخیر ساخته شده است.
- حمام جامی داداش در شهر زنجان كه در بازار میوه‌فروش‌ها قرار دارد و در دوره قاجاریه ساخته شده است.
- حمام میربها در شهر زنجان كه در راسته بازار پایین قرار دارد و در دوره‌ قاجاریه ساخته شده است.