روز جهانی هاری

از هزاران سال پیش ، پیشینیان ما بیماری هاری را می شناختند تا آنجا که در متون چین باستان ، تورات و... به آن اشاره شده است.
این بیماری در ایران سابقه طولانی دارد و از دیرباز میان روستائیان و عشایر با نام های گرگ دیوانه ، کفتار آدمخوار ، سگ دیوانه و... معروف بوده است.
در تاریخ طبری و متون اوستا به این بیماری اشاره و توضیحاتی ارائه شده است.
از سال ۱۳۰۱ با ساخت واکسن در انستیتو پاستور ایران مبارزه با بیماری در ایران آغاز شده است.
هشتم سپتامبر که روز جهانی هاری است ، مصادف با روز بازگشایی مدارس در اروپا بوده و با توجه به جمعیت هدف که کودکان و نوجوانان هستند با برگزاری مراسم مختلف در قالب مسابقه ها و شعر و نقاشی به کودکان شرایط نگهداری حیوانات و موارد مرتبط را آموزش می دهند.هاری درواقع نوعی عفونت ویروسی دستگاه اعصاب مرکزی و قابل انتقال میان حیوان و انسان است که معمولا به واسطه گزش حیوان هار به انسان منتقل می شود و کشندگی صد در صد دارد. عامل ایجاد کننده بیماری ، ویروس هاری از خانواده رابدوویریده (Rhabdoviridae) و نام دیگر بیماری هاری ترس از آب (Hydrophobia) است.
جالب این که پراکندگی این بیماری در سراسر جهان بجز اقیانوس اطلس ، هند ، استرالیا ، نیوزیلند ، انگلستان و ژاپن وجود دارد. هاری به ۲ شکل هاری خشمگین و هاری ساکت یا هاری فلجی درحیوانات دیده می شود البته علائم در شکل خشمگین شامل تغییر رفتار در حیوان ، لوچی مردمک ها ، هیجان ، ریزش بزاق ، درد عضلانی ، علائم عصبی و ترس از آب است که به دنبال آن حیوان دچار عدم تعادل و فلجی و سرانجام مرگ می شود. در مرحله ای که حیوان دچار هیجان می شود ممکن است هر چیزی حتی سنگ ، گیاه ، دیگر حیوانات و انسان را گاز بگیرد. دراین میان علائم در شکل ساکت شامل حیوان آرام و خواب آلوده بوده و به نقطه ای خیره می شود. فلجی و پایین افتادن فک پایین همراه با ریزش بزاق و در نهایت خفگی و مرگ را به همراه دارد.
دوره بیماری هاری در انسان هم به ۴ مرحله تقسیم می شود :
▪ مرحله نهفتگی که به طور معمول ۱۵ روز تا ۳ ماه به طول می انجامد.
▪ مرحله بروز علائم اولیه که به طور معمول ۱۴ روز به طول می انجامد و با علائم تب ، لرز ، خستگی ، سردرد ، ضعف و درد عضلانی ، بی اشتهایی ، اشکال در بلع ، حالت تهوع و سرگیجه ، دردهای شکمی و اسهال ، گلو درد ، تنگی نفس ، نگرانی و ترس همراه است.
▪ مرحله حاد عصبی که علاوه بر علائم مرحله دوم ، علائم فعالیت حرکتی شدید شامل دویدن و دست و پا زدن ، تحریک پذیری و عدم آرامش ، هیجان و ترس از آب و افزایش ترشح بزاق و اختلال در بلع را موجب می شود.
▪ مرحله کما و مرگ که فرد مبتلا به مرحله کما می رود و به علت نارسایی و آپنه یاکلاپس قلبی عروقی می میرد.
از شروع علائم بالینی تا مرگ به طور متوسط ۴ تا ۷ روز طول می کشد. در این میان راهبرد سازمان دامپزشکی کشور در مقابله با هاری شامل مواردی همچون تخمین و شناسایی سگهای صاحب دار و بدون صاحب ، واکسیناسیون ، قلاده گذاری و صدور گواهی بهداشتی برای سگهای صاحب دار به وسیله بخش دولتی ، واکسیناسیون و صدور شناسنامه بهداشتی سگها و گربه های خانگی توسط بخش خصوصی ، راه اندازی مراکز تشخیص هاری دامی در استان های خراسان و اصفهان و آماده سازی مرکز تبریزو اعطای غرامت به خسارت دیدگان ناشی از هاری براساس ماده ۵قانون سازمان دامپزشکی کشور می شود.در این خصوص تاکنون حدود یک میلیون قلاده سگ و گربه صاحب دار در سطح کشور شناسایی و قلاده گذاری شده اند که در همین ارتباط ، سال گذشته ۲۵۰ هزار قلاده سگ و گربه واکسن هاری دریافت کردند و همچنین تعداد ۸۸ قلاده سگ ، ۳۲ راس گاو ، ۳۳ راس گوسفند و بز ، ۲ نفر شتر و ۱۳ راس ، تک سمی به علت داشتن علائم مشکوک به هاری به صورت بهداشتی معدوم و به صاحبان آنها غرامت نیز پرداخت شده است.
در این میان مشکلاتی که برای مقابله با هاری وجود دارد ، شامل تولید نشدن واکسن به مقدار مورد نیاز در کشور ، عدم اجرای طرح جمع آوری سگهای بدون صاحب به صورت یک طرح ملی ،کمبود مراکز تشخیص هاری و مبارزه با بیماری در حیات وحش هستند که برای رفع این مشکلات باید هماهنگی میان بخشی دستگاه های مرتبط از جمله وزارت کشور ، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی ، وزارت جهاد کشاورزی به طور اخص سازمان دامپزشکی کشور و سازمان حفاظت محیط زیست بیش از پیش شود. در انتها توصیه های بهداشتی برای پیشگیری یا درمان بموقع این بیماری ارائه می شود. سگ و گربه خود را در مقابل هاری به طور سالانه واکسیناسیون کنید. از تماس کودکان با سگ و گربه ولگرد جدا خودداری کنید. از تماس سگ و گربه خود با سگها و گربه های ولگرد بپرهیزید و در صورت بروز هرگونه جراحت در اثر گاز گرفتگی یا چنگ زدن حیوانات گوشتخوار ، محل جراحت را با آب و صابون بشویید و مراتب را به نزدیک ترین شبکه بهداشت و درمان و شبکه دامپزشکی اطلاع دهید.

دکتر داوود امان الهی

منبع : روزنامه جام‌جم