ظهور و سقوط بنی صدر

روز ۳۱ خرداد ۱۳۶۰، لایحه عدم كفایت سیاسی بنی‌صدر برای ادامه منصب ریاست جمهوری به تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی رسید. این لایحه ۱۰ روز پس از صدور حكم حضرت امام مبنی بر بركناری بنی‌صدر از مقام فرماندهی كل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و ۵ هفته قبل از فرار مشترك وی و مسعود رجوی رییس سازمان مجاهدین خلق (منافقین‌) از كشور صورت گرفت‌.
تصویب لایحه عدم كفایت سیاسی بنی‌صدر توانست به حیات سیاسی، پرتشنج و ماجراجویانه اولین رئیس جمهور ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی خاتمه دهد.
بنی‌صدر كه روز ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ همراه باامام خمینی و با هواپیمای حامل وی به تهران آمد در ابتدا چهره ناشناخته‌ای بود. وی فارغ التحصیل رشته علوم اقتصادی از دانشگاه پاریس است و ۲۰سال از عمر خود را تا زمان پیروزی انقلاب در آن كشور گذرانده است. بنی صدر ابتدا در شورای انقلاب عضویت یافت و سپس با سخنرانی‌های مختلف در جامعه و مناظره‌ای كه با بابك زهرایی در دانشگاه تهران انجام داد، توانست خود را به عنوان «روشنفكر تحصیلكرده طرفدار انقلاب‌» در میان مردم شاخص گرداند. این پدیده زمانی كه وی خود را كاندید انتخابات ریاست جمهوری كرد، توانست طرفداران فراوانی برایش به وجود آورد.
بنی‌صدر در اولین انتخابات ریاست جمهوری كه در ۵ بهمن ۱۳۵۸ و به فاصله كمتر از یك سال پس از پیروزی انقلاب برگزار شد، توانست با حدود ۱۱ میلیون رأی سایر رقیبان خود از جمله شهید محمد حسن آیت‌، صادق قطب‌زاده‌، دریادار مدنی‌، كاظم سامی‌، صادق طباطبایی‌، داریوش فروهر و حسن حبیبی را پشت سر گذاشته و به عنوان اولین رئیس جمهور اسلامی ایران انتخاب گردد.
ریاست جمهوری بنی‌صدر رسماً از ۱۵ بهمن ۱۳۵۸ كه وی در برابر امام خمینی سوگند یاد كرد، آغاز شد. در مراسم تنفیذ، امام(ره) طی سخنانی فرمودند: «من از آقای بنی‌صدر می‌خواهم كه مابین قبل و بعد از ریاست جمهوری در احوال روحی‌شان تفاوتی نباشد.» ایشان افزودند: «تنفیذ و نصب اینجانب و رأی ملت مسلمان ایران محدود است به عدم تخلف ایشان از احكام مقدسه اسلام و تبعیت از قانون اساسی‌.»
ریاست جمهوری بنی‌صدر تنها ۱۷ ماه به طول انجامید. وی در این مدت از یكسو با میدان دادن به گروهكهای ضد‌انقلاب سبب تقویت آنان شد و از سوی دیگر دربرابر اكثر مصوبات مجلس شورای اسلامی‌، قوه قضائیه‌، شورای نگهبان و برخی دیگر از نهادهای برخاسته از انقلاب ایستادگی كرد.
بنی‌صدر در دفتر ریاست جمهوری خود طیفی از تحصیلكردگانی را گردهم آورد كه اغلب وابسته به گروههای مخالف انقلاب بودند. این دفتر تحت نظارت دكتر رضا تقوی از دیپلماتهای وزارت خارجه حكومت پهلوی افرادی را كه به جبهه ملی‌، سازمان مجاهدین خلق‌، حزب رنجبران و دیگر گروه‌ها و سازمانهای مخالف انقلاب وابسته بودند، گردهم آورد. علاوه بر این دفتر هماهنگی مردم با رئیس جمهور به كانونی برای تحریك غیرمستقیم مردم علیه ارگانها و نهادهای برخاسته از انقلاب تبدیل شده بود. این عملكرد كه جامعه ایران را در اولین سالهای پس از پیروزی انقلاب با موجی از بحران و تنش و درگیری مواجه كرده بود، همراه با عدم شایستگی و صلاحیت بنی‌صدر در مقام فرماندهی كل نیروهای مسلح به ویژه در شرایط جنگی و همچنین حمایت صریح و علنی وی از سازمان مجاهدین خلق (منافقین‌) و نقش وی در میدان دادن به این سازمان در عرصه اجتماعی و سیاسی كشور، سبب شد تا امام خمینی روز ۲۰ خرداد ۱۳۶۰ طی حكمی وی‌ را از سمت فرماندهی كل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بركنار كند.
۱۰ روز پس از صدور حكم امام‌، هاشمی رفسنجانی ـ رئیس وقت مجلس شورای اسلامی‌ـ گزارش آراء نمایندگان مجلس را در مورد عزل بنی‌صدر از ریاست جمهوری به اطلاع امام رساند.
امام (ره) نیز در پاسخ به نامه رئیس مجلس‌، طی پاسخی‌، بنی‌صدر را از ریاست جمهوری عزل كردند.
عزل بنی صدر اختفاء وی را به مدت ۵ هفته در پی داشت. وی سپس همراه مسعود رجوی رییس سازمان مجاهدین خلق (منافقین‌)، در روز هفتم مرداد ۱۳۶۰ مخفیانه تهران را به قصد پاریس ترك كردند.
فرار بنی‌صدر یك ماه پس از خلع وی از ریاست جمهوری توسط امام و یك هفته پس از انتخاب شهید محمدعلی رجایی به سمت ریاست جمهوری اسلامی ایران صورت گرفت‌. بنی‌صدر روز چهارشنبه هفتم مرداد ۱۳۶۰ با یك فروند هواپیمای بوئینگ ۷۰۷ به خلبانی سرهنگ معزی، خلبان ویژه شاه، از كشور گریخت‌. معزی در دیماه ۱۳۵۷ پس از آن كه شاه را به مصر و سپس به مراكش برد، در بازگشت از مراكش با تظاهر به جانبداری از انقلاب اسلامی، وارد كشور شد. بنی‌صدر هنگام ورود به فرودگاه مهرآباد و فرار از كشور، سوار بر اتومبیل وانت و ملبس به لباس زنانه بود.
بنی‌صدر، ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ با هواپیمای حامل امام خمینی از فرانسه وارد ایران شد؛ در ۵ بهمن ‌۱۳۵۸ به ریاست جمهوری رسید؛ در ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ باحكم امام(ره) از فرماندهی كل قوا بركنار شد، در۳۱ خرداد ۱۳۶۰ با تصویب لایحه عدم كفایت سیاسی وی برای ادامه ریاست جمهوری در مجلس شورای اسلامی روبرو شد؛ اول تیر ۱۳۶۰ متعاقب تصویب لایحه، به حكم امام (ره) از ریاست جمهوری عزل شد ودر هفتم مرداد۱۳۶۰ از ایران گریخت‌.

منبع : موسسه مطالعات وپژوهش های سیاسی