جوان‌سازی ناوگان جهانی

چندی قبل دبیرخانه کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (UNCTAD) با انتشار گزارشی تحت عنوان REVIEW of MARITIME TRANSPORT تحولات مربوط به اقتصاد جهانی و صنعت حمل‌ونقل دریائی را مورد بررسی قرار داده است که در این مبحث ترجمه بخش‌هائی از آن را می‌خوانید.
تولید جهانی در سال ۲۰۰۴ میلادی نسبت به سال ۲۰۰۳ میلادی با رشدی معادل ۱/۴ درصد همراه بود که به بالاترین نرخ خود در یک دهه اخیر رسید و در سال ۲۰۰۳ میلادی نیز ۷/۲ درصد رشد داشت. کشورهای توسعه‌یافته رشدی معادل ۲/۳ درصد و کشورهای در حال توسعه ۵/۶ درصد را تجربه کردند.
ارزش صادرات بازرگانی در سطح جهان نیز رشد ۱۳ درصدی را تجربه کرد که در سال ۲۰۰۳ میلادی معادل ۶ درصد بود که حاصل عملکرد چین و چند کشور در حال توسعه است.
میزان کالای حمل‌شده توسط انواع کشتی‌ها در سال ۲۰۰۴ میلادی به رکورد ۷۶/۶ میلیارد تن رسید. نرخ رشد سالیانه در این سال به ۳/۴ درصد رسید که در مقایسه با ۸/۵ درصد رشد در سال ۲۰۰۳ میلادی با کاهش مواجه بود.
وضعیت تجارت دریائی به ۶۳۵/۲۷ میلیارد تن -. مایل رسید که این رقم در سال ۲۰۰۳ میلادی معادل ۸۴۴/۲۵ میلیارد تن - مایل بود.
در ابتدای سال ۲۰۰۵ میلادی ظرفیت ناوگان تجاری جهان به ۸/۸۹۵ میلیون DWT رسید که معادل ۵/۴ درصد افزایش داشت. ظرفیت کشتی‌های جدید تحویل داده شده ۴/۴۹ میلیون DWT بود و تناژ کالای مفقودی یا معیوبی حدود ۶/۱۰ میلیون DWT بود.
ناوگان کشتی‌های نفتکش و فله‌بر که روی هم ۳/۷۳ درصد کل ناوگان جهانی را تشکیل می‌دهند، هرکدام به ترتیب ۱/۶ درصد و ۲/۴ درصد افزایش داشتند. ناوگان کشتی‌های کانتینربر با ۴/۸ درصد رشد از ۵/۹۰ به ۹۸ میلیون DWT رسید و ناوگان کشتی‌های مخصوص حمل گاز مایع با ۶/۷ درصد رشد از ۹/۲۰ به ۵/۲۲ میلیون DWT رسید.
میانگین عمر متوسط ناوگان جهانی به ۳/۱۲ سال کاهش یافت که در یان میان تقریباً ۳/۲۷ درصد کشتی‌های جوان ۲۰ سال یا بیشتر عمر کرده‌اند. کشتی‌های حمل کالاهای عمومی بالاترین سن یعنی ۵/۱۷ سال و کشتی‌های کانتینربر پائین‌ترین سن یعنی ۴/۹ سال داشتند.
حجم کل معاملات نفت‌خام در سال ۲۰۰۴ میلادی با ۲/۴ درصد رشد همراه بود و نرخ کرایه حمل انواع کشتی‌های نفتکش بیشتر از سال ۲۰۰۳ میلادی بود. در همین سال میانگین کرایه حمل کشتی‌های VLCC/ULCC با ۸/۳۵ درصد، سوئزماکس با ۲۷/۴ درصد و افراماکس با ۲/۱۲ درصد رشد مواجه بود.
در سال ۲۰۰۴ میلادی، حمل کالاهای فله‌ای عمده از جمله محصولات آهن و ذغال‌سنگ ۶/۷ درصد رشد داشت. در این حال موازنه بین عرضه و تقاضا منجر به افزایش شاخص نرخ‌های سالیانه چارترهای زمانی به ۳/۵۱ درصد و مسافرتی به ۷/۱۰۷ درصد رسید.
در پایان سال ۲۰۰۴ میلادی، نرخ کرایه حمل در مسیرهای اصلی شامل اقیانوس آرام و اطلس و مسیر آسیا - اروپا عمدتاً بیشتر از سال ۲۰۰۳ میلادی بود. کرایه حمل کالا در مسیرهای آسیا - اروپا با ۶/۱۰ درصد در مسیر غرب و ۲ درصد در مسیر شرق رشد داشت.
ترافیک کشتی‌های کانتینربر در بنادر با ۶/۹ درصد رشد به ۱/۳۰۳ میلیون TEU رسید و بنادر کشورهای در حال توسعه ۴/۱۲۲ میلیون TEU یعنی معادل ۴/۴۰ درصد کل مبادلات جهانی را تخلیه و بارگیری نمودند.
ناوگان جهانی کشتی‌های کانتینربر در خلال سال ۲۰۰۴ میلادی با ۷/۷ درصد رشد به رقم ۳/۱۹ میلیون TEU رسید. در سال ۲۰۰۴ میلادی، کشورهای در حال توسعه آمریکای لاتین و کشورهای حوزه کارائیب حدود ۴ درصد از کل ناوگان جهانی را در اختیار داشتند. ظرفیت تناژ ناوگان دریائی این کشورها نیز به ۷/۳۶ میلیون DWT رسید.اطلاعات اولیه حاکی از رشد ۸/۳ درصدی تولید جهانی است. این رقم که نسبت به سال ۲۰۰۳ میلادی معادل ۳/۱ درصد افزایش دارد، نشانگر این حقیقت است که تمام کشورهای دنیا به‌طور همزمان رشد بالقوه اقتصادی مثبتی را - البته با سرعت‌های متفاوت - تجربه کردند. بهبود اقتصادی در کشورهای توسعه‌یافته با ۳ درصد رشد همراه بود. عملکرد اقتصاد آمریکا به‌ویژه در نیمه اول سال ۲۰۰۳ میلادی خوب بود. رشد اقتصادی ژاپن به حدود ۲ برابر رسید. اتحادیه اروپا با ۱/۲ درصد کمترین رشد اقتصادی را در میان کشورهای توسعه‌یافته داشت که البته با در نظر گرفتن ۹/۰ درصد رشد اقتصادی سال قبل از آن و در شرایط کاهش نرخ بهره، رشدی قابل‌ملاحظه به حساب می‌آید. بهترین رشد اقتصادی در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا با ۱/۳ درصد متعلق به انگلستان و سپس با ۱/۲ درصد مربوط به فرانسه است. تولید اقتصادی کشورهای در حال توسعه با ۴/۶ درصد، رشدی بالاتر از میانگین سطح جهانی داشت. بیشترین این نرخ متعلق به کشورهای اروپای‌شرقی و جنوبی بود. این نرخ برای کشورهای آمریکای‌جنوبی ۶ درصد رشد داشت که از سال ۱۹۸۶ میلادی تاکنون بی‌سابقه بوده است.
برزیل پس از رشد ضعیف ۵/۰ درصدی در سال ۲۰۰۳ میلادی به رشدی معادل ۲/۵ درصد در سال ۲۰۰۴ میلادی رسید. رشد اقتصادی مکزیک ۴/۴ درصد و کشورهای در حال توسعه آفریقا و خاورمیانه ۴ درصد بود.
ممتازترین این کشورها در سال ۲۰۰۴ میلادی کشور چنین بود. رشد تولید اقتصادی این کشور به خاطر صادرات فراوان و گسترده بین‌المللی و سرمایه‌گذاری و تقاضا بیش از حد بازار محلی به نرخ ۵/۹ درصد رسید. هند نیز به دنبال سیاست‌های آزادسازی اقتصادی به نرخ ۳/۷ درصد رشد اقتصادی رسید.
● پیش‌بینی‌ها
با عنایت به نرخ نفت و وضعیت اقتصادی کشورهای خاور دور، نگرانی درباره کمبودهای عمومی در کشورهای عمده توسعه‌یافته پیش‌بینی می‌شود که این نرخ در سال ۲۰۰۵ میلادی به ۳ درصد برسد.
در سال ۲۰۰۴ میلادی، ارزش صادرات جهان با ۱۳ درصد رشد همراه بود. این افزایش مربوط به نیمه اول سال بود که در نیمه دوم سال کاهش داشت.
در میان کشورهای با اقتصاد توسعه‌یافته، ارزش صادرات ژاپن با ۱۳ درصد رشد بیشترین میزان را داشت. آمریکای‌شمالی به ۲ برابر نرخ صادرات سال قبل خود یعنی ۹ درصد رشد رسید و اتحادیه اروپا هم با ۱۲ درصد رشد در صادرات به موقعیت بهتری رسید.
در این حال چین با ۳۳ درصد و هند با ۱۸ درصد رشد به نرخ بالاتر از سطح میانگین جهانی رسیدند.رشد صادرات آفریقا نیز در سال ۲۰۰۴ میلادی به ۷ درصد رسید که معادل نصف سال قبل از آن است.
در این میان نرخ رشد واردات در کشورهای آسیائی معادل ۳۵ درصد بود. این نرخ برای آفریقا به ۲۶ درصد، آسیای‌شرقی و جنوب‌شرقی به ۱۸ درصد و کشورهای جنوب‌شرقی اروپا به ۱۷ درصد رسید. آمریکای‌لاتین هم رقمی مشابه میانگین جهانی یعنی ۱۳ درصد رشد واردات داشت. نرخ رشد واردات در کشورهای توسعه‌یافته پائین‌تر از میانگین جهانی بود؛ ولی آمریکای‌شمالی و اروپا با ۱۱ درصد رشد، رقمی بسیار بیشتر از اتحادیه اروپا داشتند که با ۶ درصد رشد همراه بود.
صادرات جهانی در سال ۲۰۰۵ میلادی در حد متوسط یعنی ۵/۶ درصد رشد داشت.
● تولید صنعتی کشورهای عضو سازمان OECD
شاخص تولید صنعتی کشورهای عضو OECD که برای صنعت جهانی حمل و نقل دریائی اهمیت خاصی دارد. در سال ۲۰۰۴ میلادی به رقم ۹/۱۰۲ رسید که به نسبت سال ۲۰۰۳ میلادی افزایشی معادل ۹/۳ درصد را نشان می‌دهد. این رقم نشانگر افزایش فعالیت‌های صنعتی اکثر کشورها است. شاخص تولید صنعتی آمریکا از ۷/۹۸ به ۴/۱۰۱ یعنی با ۲/۴ درصد رشد همراه بود. این شاخص در ژاپن به ۵/۱۰۰ رسید که با ۳/۵ درصد رشد همراه بود و ۱۵ کشور عضو اتحادیه اروپا به سطح ۱۰۱ یعنی رشد ۷/۱ درصد رسیدند. بیشترین شاخص مربوط به جمهوری چک بود که با ۵/۸ درصد رشد به ۸/۱۳۸ رسید.
● میزان کالای حمل‌شده توسط کشتی در جهان
در سال ۲۰۰۴ میلادی مقدار ۷۶/۶ میلیارد تن کالا توسط انواع کشتی‌ها حمل شد که رشدی معادل ۳/۴ درصد را نشان می‌دهد تفاوت میزان حمل کالا در قاره‌های مختلف به این شرح است: سهم آفریقا از صادرات جهانی ۸۶ درصد و آمریکا ۴/۲۱ درصد بود. آسیا با ۴/۳۸ درصد بیشترین سهم را داشت. سهم اروپا از صادرات جهانی با ۷/۲۲ درصد در رده دوم و سهم قاره اقیانوسیه ۹/۸ درصد بود. این تفاوت در چند بلوک خاص نیز به این شرح است: سهم صادرات جهانی اتحادیه اروپا ۳/۱۵ درصد، شورای همکاری خلیج‌فارس ۴/۱۵ درصد، انجمن تجارت آزاد آمریکای‌شمالی ۱۰ درصد، انجمن کشورهای جنوب‌شرقی آسیا ۸/۶ درصد، بازار مشترک جنوب ۲/۶ درصد و بازار مشترک آفریقای شرقی و جنوبی ۵/۱ درصد بود.
● میزان حمل توسط کشتی‌های تانکردار
در سال ۲۰۰۴ میلادی، میزان حمل کشتی‌های تانکردار به ۳۲/۲ میلیارد تن رسید که از این میزان ۴/۷۶ درصد مربوط به نفت‌خام و بقیه مربوط به محصولات نفتی بود. سهم کشتی‌های تانکردار از حمل‌ونقل دریائی در سطح جهان به ۳/۴۳ درصد رسید.
● تولید نفت‌‌خام
تولید نفت‌خام در سال ۲۰۰۳ میلادی روزانه ۸/۷۶ میلیون بشکه یعنی ۸/۳ درصد بیشتر از سال قبل از آن بود. تولید نفت کشورهای عضو OECD یعنی آمریکا، مکزیک، نروژ و کشورهای تولیدکننده نفت عضو اتحادیه اروپا با کاهش ۷ درصدی به ۲/۲۱ میلیون بشکه رسید. از این رو سهم تولید این کشورها ۲۷ درصد بود.
● تولید پالایشگاه‌ها
تولید پالایشگاه‌ها در سال ۲۰۰۴ میلادی به ۱/۷ میلیون بشکه در روز یعنی افزایشی معادل ۴/۲ درصد نسبت به سال قبل از آن رسید. پالایشگاه‌های آمریکا به میزان میانگین جهانی افزایش داشت؛ ولی مکزیک با ۵/۳ درصد رشد و کانادا با ۲/۱ درصد کاهش مواجه بودند.
اروپا و روسیه به ۲/۲ درصد رسیدند که کم‌تر از میانگین جهانی بود. بیشترین میزان تولید پالایشگاه‌ها در سال ۲۰۰۴ میلادی با ۹/۴ میلیون بشکه در روز پس از رشد ۸/۱۰ درصدی مربوط به کشور چین بود. در همین سال تولید پالایشگاه‌های خاورمیانه، آفریقا و استرالیا به ۹/۱۲ درصد از کل تولید جهان رسید.
● تولید گاز طبیعی
در سال ۲۰۰۴ میلادی، تولید گاز طبیعی با ۴/۳ درصد رشد نسبت به سال ۲۰۰۲ میلادی به ۵/۲۶۱۸ میلیارد مترمکعب رسید. این رقم تولید با ۶/۲۳۵۶ میلیون تن نفت با ۴۹ میلیون بشکه رد روز معادل است. فدراسیون روسیه با ۶/۵۷۸ میلیارد مترمکعب و آمریکا با ۵/۵۴۹ میلیارد مترمکعب از تولیدکنندگان عمده گاز طبیعی جهان هستند. این دو کشور در مجموع ۲/۴۳ درصد از کل تولید دنیا را به خود اختصاص داده‌اند. دیگر تولیدکنندگان این فرآورده کانادا با ۵/۱۰۸، انگلستان با ۷/۱۰۲، الجزیره با ۸/۸۲، اندونزی با ۶/۷۲ و جمهوری اسلامی ایران با ۷۰ میلیارد مترمکعب می‌باشند دیگر تولیدکنندگان در خاورمیانه، آمریکای‌ لاتین و آسیا پراکنده هستند که اکثر آنان گاز طبیعی را به واسطه استخراج نفت به‌دست می‌آورند. حدود ۵/۱ درصد گاز تولیدی توسط لوله صادر می‌شود. با توجه به نیاز آمریکا، اروپا، ژاپن و حتی چین پیش‌بینی می‌شود که تولید گاز طبیعی در جهان افزایش یابد.

منبع : ماهنامه پیام دریا