سیاست‌ها و برنامه‌های صرفه‌جویی انرژی در هند

●نكات عمده قانون صرفه‌جویی در انرژی (مصوب ۲۰۰۱)
در اوت ۲۰۰۱ قانون صرفه‌‌جویی در انرژی به تصویب پارلمان رسید و انتظار می‌رفت راه‌های بررسی تلفات انرژی را روشن و میزان هدررفتگی آن را كنترل كند. اما افق بخش برق هند همچنان تیره است. اگر چه اصلاحات این بخش از یك دهه پیش آغاز شده اما دستاوردها اندك بوده است. وضعیت مالی بیشتر شوراهای ایالتی برق (SEBS) همچنان در حالت بحرانی است و دلیل عمده آن مربوط به استفاده كنترل نشده از وسایل و دستگاههای برقی با كارایی پایین بوده است. دلیل دیگر به یارانه‌های بالای بخش كشاورزی و برخی بخش‌های دیگر مربوط می‌شود و میزان بالای دزدی برق سبب شده كه درآمد SEBS و سایر شركت‌های برق كاهشی قابل توجه داشته باشد.
قانون پیش گفته توسط گروه‌هایی از كارشناسان آماده و در گردهمایی‌های گوناگون مورد بحث قرار گرفت تا بالاخره تصویب شد. سرانجام دفتر موسوم به «دفتر كارایی انرژی BEE» تاسیس و از طریق شوراها اداره شد. قرار بود تمام دارایی‌ها، اموال و كاركنان مراكز مدیریت انرژی به این دفتر منتقل شود.
در این سیستم دولت مركزی از طریق وزارت برق، دفتر كارایی انرژی و دولت‌های ایالتی نقش مهمی در رسیدن به هدف‌های مورد نظر دارند.
مساله عمده بخش برق هند افزایش عرضه و تقاضا، میزان بالای تلفات درانتقال و توزیع، برق دزدی و اتلاف انرژی از طریق بهره‌گیری از دستگاه‌های برقی با كارایی پایین در بخش‌های مختلف (صنعت) است. در زمینه اختیارها و وظایف اصلی این دفتر نكات زیر قابل توجه است:
▪توصیه راهكارهایی برای مصرف استاندارد انرژی به دولت مركزی
▪ ارایه توصیه‌هایی به دولت مركزی برای هدایت ساخت محصولات و تجهیزات برقی به سمت محصولاتی با كارایی بالا
▪ ارایه توصیه به كاربران انرژی و مشتریان هدف
▪ تعریف كدهای ساختمانی ویژه صرفه‌جویی در انرژی
▪ایجاد آگاهی برای استفاده موثر از انرژی و صرفه‌جویی در آن
▪ساماندهی آموزش كاركنان و متخصصان به استفاده كارآمد از انرژی و صرفه‌جویی در آن
▪ تقویت خدمات مشاوره‌ای در زمینه صرفه‌جویی در انرژی
▪بسط و گسترش آزمایش و ارایه گواهینامه
▪ ترویج استفاده از فرآیندهای كارآمد به لحاظ مصرف انرژی، تجهیزات حسابرسی انرژی پشتیبانی نرم‌افزاری و ابزار دستی اندازه‌گیری پارامترهای مختلف مصرف
▪ ترویج شیوه‌های نوآورانه تامین مالی پروژه‌های كارایی انرژی
▪تعیین مقررات و ویژگی‌های لازم برای حسابرسی معتبر انرژی و نگهداری فهرست آنها
▪ مشخص كردن استانداردهای صحه‌گذاری برای مدیران انرژی
▪ مشخص كردن موارد تفصیلی اندازه‌گیری و حسابرسی منظم انرژی
▪ پیاده‌سازی طرح‌هایی برای همكاری بین‌المللی درزمینه صرفه‌جویی در انرژی
تمام وظایف بالا توسط دفتر و با راهنمایی دولت مركزی انجام می‌شود در مقابل اختیارات زیر (برای دفتر) در نظر گرفته شده است:
▪ مشخص كردن استانداردهای مصرف انرژی برای تمام تجهیزات، وسایل و دستگاههای‌برقی
▪منع سازندگان از ساخت و بازرگانان از واردات تجهیزات، وسایل و دستگاههای برقی فاقد استانداردهای پیش‌گفته
▪ ایجاد و تعریف هنجارها و استانداردهای مصرف انرژی
▪ هدایت صنایع با مصرف فشرده انرژی برای حسابرسی اجباری انرژی توسط حسابرسان خبره انرژی
▪ اعمال برنامه‌های استفاده موثر از انرژی و صرفه‌جویی در آن بر تمامی مشتریان مورد نظر
▪ هدایت مصرف‌كنندگان هدف برای گزینش و انتصاب مدیر انرژی
▪ تعریف شرایط احراز حداقل و فعالیت‌های مدیران و حسابرسان انرژی
▪ كمك به ایالت‌ها در زمینه تدوین كدهای ساختمانی برای استفاده موثر از انرژی و صرفه‌جویی در آن
▪ هدایت فعالیت‌های حسابرسی انرژی برای ساختمانها/ دفاتر مورد نظر و سایر مصرف‌كنندگان بزرگ با بار متصّله ۵۰۰ كیلوولت یا دیماند ۶۰۰ KVA
تشریح و پیاده‌سازی كدهای ساختمانی صرفه‌جویی انرژی با همكاری دولت‌های ایالتی در جریان است.
●پیش‌بینی حكم جریمه:
هر كس كه از مقررات پیش‌بینی شده پیروی نكند، مشمول مجازات شده حكم لازم برایش صادر خواهد شد. مواردی نیز برای دادخواهی افراد مغبون پیش‌بینی شده است.
هدف این قانون بهبود كیفیت تمام تجهیزات و دستگاه‌های برقی و كسب اطمینان از سازندگان آنهاست كه دستگاههایی با بالاترین كیفیت و حداقل مصرف انرژی می‌سازند. تمام كاربران، بخصوص مصرف‌كنندگان هدف مسوول استفاده از بهترین اقلام مهندسی در ساخت دستگاهها و تجهیزات برقی با بالاترین كارایی و مصرف حداقل برق بوده و این نكته باید ملكه ذهنی آنها شود كه انرژی كمیاب و گران را مورد صرفه‌جویی قرار دهند. به این نمونه‌ها توجه كنید:
▪ساخت و استفاده از لامپ‌های گداختی GLS باید ممنوع شود زیرا كارایی آنها تنها ۱۰ درصد است. میلیون‌ها لامپ از این نوع وجود دارد كه همچنان مورد استفاده است. اقدام‌های كارای انرژی باعث صرفه‌جویی در هزاران مگاوات برق با ارزش می‌شود. لامپ‌های GLS رامی‌توان به آسانی با لامپ‌های مقرون به صرفه كم‌مصرف CFL تعویض كرد.
▪قطع استفاده از چوك‌های الكتریكی و ترغیب استفاده از لامپ‌های مقرون‌به صرفه دارای چوك الكترونیك. هر یك از این لامپ‌ها باعث ۳۵/۳۰ وات صرفه‌جویی شده به این شكل هزاران مگاوات صرفه‌جویی می‌شود.
▪سازندگان و استفاده‌كنندگان از یخچال و سیستم‌های تهویه مطبوع به ساخت و بهره‌گیری از انواع دستگاه با كارایی انرژی بالا ترغیب شوند.
▪ با استفاده از سیستم‌های مدیریت انرژی از كارآمدی فرآیند‌ها اطمینان حاصل شود.
▪در صنایع فرآیندی و همچنین صنایع موتورها و پمپ‌های كشاورزی سازندگان و استفاده‌كنندگان به تولید و استفاده از موتورهای LT با كارایی بالا ترغیب شوند.
▪ترغیب به ساخت و استفاده از ترانسفورمرهای توزیع با تلفات كم وكارایی بالاو استفاده از قرقره‌ها، كابل‌ها و سیم‌پیچی‌های مناسب. ترانسفورمرهایی كه در حال حاضر توسط شوراهای ایالتی برق مورد استفاده قرار می‌گیرد هزاران مگاوات برق طلب می‌كند.
▪توصیه و ارایه تضمین برای استفاده از كابل‌های مسی در سیم‌كشی‌های صنعتی و بازرگانی به دلیل اینكه هنوز در بسیاری از بخش‌ها از سیم‌كشی‌های آلومینیومی استفاده می‌شود.
صرفه‌جویی انرژی در هند: سیاست‌ها، نهادها، كاربران نهایی و فناوری
مقدمه: در چند سال اخیر هند جهشی سریع به سوی خوداتكایی اقتصادی داشته و به پیشرفت‌های مهمی در زمینه صنعت، كشاورزی، مخابرات، حمل ونقل و سایر بخش‌هایی نایل شده است كه مصرف بالای انرژی را برای توسعه یافتن طلب می‌كنند. اگر هند می‌خواهد به هدف‌های پیش‌بینی شده برای رشد تولید ناخالص داخلی دست پیدا كند، نیازمند متناسب‌سازی ورودی‌های انرژی به‌خصوص انرژی‌های تجاری به شكل ذغال‌، نفت، گاز و برق است به هر صورت ذخایر سوخت‌های فسیلی هند محدود است.
عمر مخازن شناخته شده نفت و گاز با سطح تولید فعلی به ترتیب ۱۸ و ۲۶ سال است. هند ذخایر ذغال‌سنگ عظیم شناخته شده‌ای (به میزان ۸۴ میلیارد تن) دارد كه عمر آن ۲۰۰ سال برآورد شده كه باتوجه به افزایش خاكسترهای ناشی از استفاده از آن و تعهدات هند در محدود كردن انتشار گازهای گلخانه‌ای مقوله‌ای مهم است. در بخش بازرگانی بنا به روال معمول ذخایر قابل بهره‌برداری ذغال عمری در حد صدسال دارند.
انرژی در بخش زیربنا عنصری مهم است و باید عرضه و پایداری آن تضمین شود. از سوی دیگر تقاضای انرژی به سرعت بالا رفته و در مقابل منابع آن كمیاب‌تر و گران‌تر می‌شوند. در میان راهبردهای گوناگونی كه برای تامین تقاضا در نظر گرفته شده، استفاده موثر از انرژی و صرفه‌جویی در مصرف آن كم‌هزینه‌ترین راهبرد و سازگارترین با ملاحظات زیست‌محیطی است. با استفاده هوشمندانه از منابع و پیگیری سیاست‌ها و برنامه‌های كارایی انرژی و مدیریت مناسب آن گام‌هایی برای پایداری عرضه برداشته شده و صرفه‌جویی در انرژی و كارایی انرژی بخشی از راهبرد و استراتژی دولت را در توأم‌سازی رشد اقتصادی با مصرف بهینه انرژی تشكیل می‌دهد.●عرضه و تقاضای انرژی
هند، در بخش عرضه و تقاضای انرژی با كمبودی جدی مواجه است. ۷۰ درصد از نفت مورد نیاز از طریق واردات تامین شده كه بخش مهمی از منابع ارزی را به خود اختصاص می‌دهد. ضمن اینكه هند با مساله اوج ۱۲ درصدی مصرف برق و میانگین ۷ درصدی قطع برق روبروست.
در جهت تامین برق برای همه تا سال ۲۰۱۲ باید ۱۰۰۰۰۰ مگاوات ظرفیت جدید ساخته شود كه نیازمند حداقل ۸۰۰۰ میلیارد روپیه سرمایه‌گذاری است. مصرف سرانه انرژی در هند در مقایسه با كشورهای توسعه یافته پایین وبرابر ۴ درصد سرانه ایالات متحده آمریكا و۲۰ درصد میانگین مصرف جهان است. هدف آن است كه تا سال ۲۰۱۲ مصرف سرانه به ۱۰۰۰ كیلووات ساعت در سال برسد كه این خود تقاضایی اضافی ایجاد می‌كند.
●اهمیت صرفه‌جویی درانرژی
در سناریویی كه بر اساس آن هند می‌كوشد به فرآیند توسعه خود شتاب بخشد و مساله تقاضای فزاینده انرژی را حل كند، فعالیت‌های مربوط به افزایش كارایی انرژی و صرفه‌جویی نقشی محوری را در سیاست انرژی هند ایفا می‌كنند. یك جنبش ملی برای صرفه‌جویی در انرژی می‌تواند به شكلی عمده نیاز به سرمایه‌‌گذاری‌های تازه در بخش عرضه انرژی را كم كند و ضروری است تمام كوشش‌ها در این جهت و شناخت این توان بالقوه بسیج شود. صرفه‌جویی در انرژی هدفی است كه هر شهروندی – چه در خانه یا كارخانه، مغازه كوچك یاساختمان بزرگ تجاری، در مزرعه یادفتر اداری- باید در آن مشاركت كرده وتوجیه شده باشد كه تولید واستفاده از انرژی با این تفكر به نفع خود او و كشورش است.
● پیشرفت‌های حاصله در صرفه‌جویی انرژی در هند
این پیشرفت‌ها را در سه عرصه كلی «سیاست‌گذاری و نهادها»، «كاربران نهایی» و «تكنولوژی» می‌توان مشاهده كرد.
● سیاست‌گذاری و نهادها
دولت هند با تشخیص این حقیقت كه استفاده موثر از انرژی و صرفه‌جویی در مصرف آن ارزان‌ترین گزینه برای پركردن فاصله بین عرضه و تقاضای برق است، در سال ۲۰۰۱ قانون صرفه‌‌جویی انرژی را به تصویب رساند ودفتر كارایی انرژی را ایجاد كرد. این قانون امكان نهادینه‌سازی و تقویت سازوكار عرضه خدمات انرژی به شكلی كارآمد را میسر كرده و زمینه بیشترین هماهنگی مورد نیاز بین سازمان‌های ذیربط را فراهم می‌آورد.
مهم‌ترین مشخصه‌های قانون صرفه‌جویی انرژی شامل مواردزیر است:
▪ استانداردها و نصب برچسب: ارتقاء استانداردهای حداقل مصرف برای تجهیزات و كالاهای برقی/ جلوگیری از ساخت، فروش و واردات تجهیزات و كالاهای ناهمخوان با این استانداردها/ اجرای طرح نصب برچسب و اجباری كردن آن در جهت كمك به مصرف‌كننده برای انتخابی آگاهانه
▪مشتریان هدف: تعیین فهرستی از ۱۵ صفت با شدت انرژی بالا و نهادهای دیگری كه به عنوان مشتریان هدف شناسایی شده و الزام آنها برای انتصاب مدیر انرژی / انجام حسابرسی انرژی توسط حسابرسان خبره انرژی و ارایه توصیه‌های فنی واقتصادی/ سازگارسازی هنجارها برای مصارف خاص انرژی و تثبیت آن / گزارش اقدام‌های انجام شده
● كدهای ساختمانی صرفه‌جویی درانرژی: آماده‌سازی این كدها از سوی دولت مركزی/ تعدیل این كدها برحسب ویژگی‌های ایالات/ كاربردی ساختن این كدها برای ساختمان‌های جدید با بار ۵۰۰ كیلوولت و بیشتر
●تمهیدات ترویجی برای پشتیبانی لایحه صرفه‌جویی انرژی
دفتر كارایی انرژی برنامه‌های ترویجی مختلفی را در جهت پشتیبانی قانون صرفه‌جویی در انرژی دنبال كرده از جمله:
- برنامه‌ صنایع هند برای صرفه‌جویی انرژی: این برنامهٔ داوطلبانهٔ مشاركتی مورد پذیرش تعدادی صنعت هدف از جمله آلومینیوم، سیمان، كلر آلكالی،‌كاغذ، پتروشیمی، پالایش و نساجی قرار گرفته است. بهترین كارهای انجام شده ثبت و روی لوح‌های فشرده منتشر خواهد شد و در پایگاه اینترنتی BEE (دفتر كارایی انرژی) قرار خواهد گرفت كه به شكل منظم برای استفاده مشتریان هدف، روزآمد خواهد شد. واحدهای صنعتی مشاركت‌كننده هدف‌های داوطلبانه را برای صرفه‌جویی در انرژی در پیش گرفته‌اند كه ارزش مالی آن در سال به ۴۰۰ كرور روپیه می‌رسد.
- اعلام سیاست صرفه‌جویی درانرژی توسط صنایع هند: صنایع مصمم شده‌اند كه تعهدات مدیریت ارشد خودرا به صرفه‌جویی در انرژی اعلام كنند. شركت‌های «ریلانیس»، «ایندال»، «مورال اوورسیز»، گروه «بی‌كی‌بیرلا» و شماری واحدهای صنعتی گروه «ادیتیابیدلا» متعهد شده‌اند سطح خاصی از مصرف انرژی خود را پایین بیاورند.
- توسعه پایگاه Web مدیران انرژی پیشگام
پایگاه تعاملی www.energymanagertraining.com برای پشتیبانی ظرفیت‌سازی مدیران و حسابرسان انرژی در مارس ۲۰۰۳ ایجاد شد. اخیراً ركورد مراجعه به این پایگاه به ۲۰۰۰۰۰ رسیده است.
- فعالیت‌ گروه‌های كوچك در زمینه صرفه‌جویی در انرژی
BEE (دفتر كارایی انرژی) از مشتریان داوطلبی كه كارایی انژری خود را از طریق اجرای برنامه‌های داوطلبانه بالا می‌برند حمایت می‌كند. BEE برنامه فعالیت گروه‌های كوچك را عرضه كرد كه كانون توجه آن معطوف بر چهار واحد صنعتی درصنایع سیمان و نساجی بود. بازخوردهایی كه از این واحدها به دست آمد نشان داد كه ۵ درصد صرفه‌جویی انرژی شده كه این كار بدون هزینه میسر است. قرار است این برنامه در بخش های دیگری اجرا شود.
- جوایز ملی صرفه‌جویی در انرژی
واحدهای صنعتی برای كسب «جوایز ملی صرفه‌جویی درانرژی» انگیزه پیدا كرده‌اند. در مراسم سال ۲۰۰۳ جایزه صرفه‌جویی در انرژی مشخص شد ۱۹۱ واحد در عرض سال ۵۳۹۰ میلیون روپیه صرفه‌جویی كرده‌اند كه در مقایسه با سرمایه‌گذاری ۱۰۷۱۰ میلیون روپیه به دلیل پیاده‌كردن پروژه‌های مختلف صرفه‌جویی در انرژی موفقیت‌آمیز است. میزان صرفه‌جویی برق واحدهای صنعتی ظرفیتی معادل ۱۰۳ مگاواتی بود. در سال ۲۰۰۴ تعداد واحدهای صنعتی شركت‌كننده در این برنامه به ۲۹۵ رسید كه نشان از درك گسترده‌تر مفهوم (صرفه‌جویی در انرژی) داشت.
●قیود اجباری قانون صرفه‌جویی در انرژی
- تقویت قابلیت‌های مدیریت و حسابرسی انرژی حرفه‌های عرصه انرژی
برای تقویت این دو توانمندی در كشور، در ۲۳-۲۲ ماه مه ۲۰۰۴ برنامه آزمایش گواهی ملی برای مدیران وحسابرسان انرژی در ۲۳ مركز سراسر كشور با شركت ۲۵۶۰ نفر انجام شد. برای كمك به این افراد كتاب‌های ویژه این دوره و بانك پرسش‌ها از طریق سایت دفتر كارایی انرژی (www.bee-india.com) و سایت تعاملی پیش‌گفته دراختیار آنان گذاشته شد. از مشتریان داوطلب خواسته می‌شود مدیران انرژی دارای گواهینامه را به خدمت بگیرند.
- ارایه اعتبار نامه به حسابرسان انرژی
اعطاء اعتبارنامه موقت به حسابداران انرژی برای زمانی محدود (دوره‌ای سه ساله) در نظر گرفته شده‌ تا تجربه‌های لازم كسب شود. در كل ۱۰۴ نفر برای اعطاء اعتبار‌نامه موقت برگزیده شده‌اند. دو كمیته مجزای سطح بالا برای ارزیابی این افراد تشكیل شده تا قابلیت‌های آنان را برای مبانی حسابرسی انرژی بررسی كند. در این مرحله شرایط دستیابی موسسه‌ها به حسابداران انرژی رسمی قطعیت نیافته و در دست بررسی است. برای ارایه گواهی موقت به موسسه‌های حسابرسی انرژی ۶۲ موسسه موجه شناخته شده‌اند.
- تثبیت هنجارها در بخش‌های مختلف صنعتی
در شروع صنایع خمیرسازی وكاغذسازی وسیمان برای تثبیت این هنجارهای مصرف انتخاب وفرآیندپیاده سازی آن برای پایان مارس ۲۰۰۵ برنامه ریزی شد.
ـ فرآیندها ی دستی و كدهای استانداردسازی حسابرسی انرژی
پیش نویس كدها درموردهفت تكنولوژی سیستم های روشنایی، خشك كننده‌ها، نیروگاه های تولید مشترك ، موتورهای الكتریكی ، ترانس های الكتریكی، سیستم های لوله كشی سیالات (شبكه)، تهویه مطبوع / چیلرهاآماده شده است .كدهای عملكرد انرژی روشی تعریف شده را برای آزمایش میدانی تجهیزات كارخانه های مربوط به مشتریان داوطلب ایجاد خواهد كرد. این كدها باعث افزایش اعتبار حسابرسی انرژی شده وبرای صنایع ومدیران انرژی میزان توقعات از حسابرسی انرژی را معین می كند .
ـ هشدار به آژانس هاو موسسات تعیین شده
به ۱۸ منطقه ودولت ایالتی برای پیاده سازی قانون صرفه جویی در انرژی تذكرات لازم داده شده كه اقدام لازم رادر حوزه وقلمروخود به عمل آورند.
ـ استانداردها وبرچسب زنی
كارهای مقدماتی مربوط به برنامه استانداردها وبرچسب انرژی دستگاه های برقی ـ شامل یخچال، تهویه مطبوع پنجره ای ، ترانس های توزیع ، لامپ های فلورسنت و بالاست آن ها انجام وبه سازندگان ابلاغ شده كه از ماه مه ۲۰۰۵ برچسب های مربوط به خود را روی محصولات نصب كنند.
ـ كدهای ساختمانی صرفه جویی انرژی ( ECBC )
ساختار ECBC ومتدولوژی تحلیل، گردآوری داده ها وتفسیر آن ها درحال پیشرفت است وتامه ۲۰۰۵ قراربراین بوده كه پیش نویس نخست آماده شود.●سیاست ها ونهادها: ــ نتایج به دست آمده / مورد انتظار
ــ آغاز به كار۶۲ موسسه حسابرسی معتبر انرژی از ژانویه ۲۰۰۵
ــ استقرار ۸۰۰ مدیر انرژی وحسابرس انرژی در محل های مورد نظر تا نوامبر ۲۰۰۴
ــ آغاز پیاده سازی هنجارهای صنایع سیمان ، خمیرو كاغذ سازی از اوت ۲۰۰۵
ــ ایجاد دو website متعامل
ــ میزان صرفه جویی هدف صنایع مشاركت كننده ۴۰ میلیون روپیه تعهد شده است .
ــ تربیت ۷۵۰ مدیر انرژی از طریق برنامه های مربوط
ــ استقرار هفت كد حسابرسی انرژی برای تجهیزات شركت های برق از مارس ۲۰۰۵
ــ صرفه جویی معادل ۴۶۰ مگاوات برق از طریق برنامه های صرفه جویی انرژی
ــ هشدار به سازندگان لوازم برقی برای نصب برچسب انرژی ( شروع با یخچال های خانگی از مارس ۲۰۰۵ )
ــ ارزیابی اعتباری لابراتورهای مربوط درحال پیشرفت است.
ــ دسته بندی برای سیستم های تهویه مطبوع ویخچال ها در مراحل نهایی است.
ــ به ۱۸ دولت ایالتی ومنطقه برای اجرای برنامه قانون صرفه جویی در انرژی هشدارهای لازم داده شده است.
●كاربران نهایی
▪كارایی انرژی در صنایع هند
صنعت عمده ترین مصرف كننده برق بوده وبیش از ۵۰ درصد كل انرژی تجاری هند رامصرف می كند. صنایع آلومینیوم ، سیمان، كود شیمیایی ، خمیرو كاغذ سازی ، پتروشیمی وفولاد به روی هم۶۵ درصد انرژی هندرامصرف می كنند. شدت انرژی دربعضی از این صنایع در مقایسه با صنایع مشابه دركشورهای پیشرفته بالاتر است . یكی از دلایل عمده این شدت بالای انرژی فرآیندهای ناكار آمد برخی از این صنایع است. بنابراین طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده برای به كارگیری فرآیندهایی با كارایی بالا هشدارهای لازم طبق قانون صرفه جویی در انرژی به آن ها داده شود. با پیاده سازی این قانون وكاربردی ساختن آن وبرآورده سازی هنجارهای مصرف ، حسابرسی منظم ، انرژی وپیاده سازی فناوری های اقتصادی وایجاد سیستم مدیریت انرژی از طریق به كارگیری مدیران رسمی انرژی انتظار می رود كه فناوری های كارآمد وفرایند های مناسب مورد استفاده قرار گیرد.
ــ كارایی انرژی در ساختمان های دولتی
دفتر كارایی انرژی حسابرسی انرژی ۹ ساختمان دولتی رابر عهده گرفته تا آن ها را به نمونه هایی برای ساختمان‌ها‌ی ] بخش[ خصوصی تبدیل واین بخش را تبلیغ وترغیب به دنباله روی از آن اقدام می كند. ظرفیت بالقوه صرفه جویی انرژی این ساختمان ها
۴۶- ۲۵ درصد است. پیاده سازی برنامه ریزی حسابرسی انرژی از طریق ESCO انجام می‌شود وقراردادهای لازم برای این مجموعه ساختمان ها وهمچنین ساختمان های دیگر منعقد شده و ] می شد[ .
●فناوری
نسل جدید كارخانه های صنعتی نصب شده در هند از كارایی فوق العاده انرژی های قابل مقایسه با استاندارد بالای جهانی برخوردارند. این وضعیت نشان دهنده ضریب نفوذ عمیق تكنولوژی های پیشرفته و كارآمد به لحاظ انرژی است. برای نمونه در كارخانه های ]جدید[ سیمان هند ضریب نفوذاین تكنولوژی ها بالا وقابل مقایسه با بهترین ها در نوع خود در جهان است. بعضی از كارخانه های فولاد هند نیز درروند مدرن سازی فرآیندهای خودبا استفاده از تكنولوژی های مقرون به صرفه به لحاظ مصرف انرژی هستند. در صنایع برق ، خمیرو كاغذسازی نیز روند نوسازی تكنولوژیك وضعیتی مثبت دارد. در كارخانه های حرارتی تولید برق پیشرفت های مهمی در كاربرد تكنولوژی های كارآمد انرژی به دست آمده است. استفاده از كوره ها ، بویلرها ، گرداننده هایی با تواتر مختلف و پمپ‌های برخوردار از كارایی مناسب انرژی ، فن و كمپرسورها و برج های خنك كننده وضعیت كارایی رابهتر كرده است . لامپ های جمع وجور كم مصرف وبالاست های الكترونیك از ضریب نفوذ مناسبی در بخش خانوار برخوردار شده اند. این میزان نفوذ در بخش های بازرگانی وصنعتی با شتاب بیشتری پیشرفت كرده است . برنامه های استاندارد وبرچسب زنی قانون صرفه جویی در انرژی وبه كارگیری فناوری های كارآمد به لحاظ مصرف انرژی باعث شكوفایی بیشتر ] دستاوردهای[ آن خواهد شد.
●●نتیجه گیری
افزایش استفاده از انرژی تجارتی باعث افزایش تقاضای برق و سوخت های فسیلی شده است. استفاده از این سوخت ها باعث افزایش میزان دی اكسید كربن وخسارات جدی زیست‌محیطی می‌شود. اما در مقابل توانمندی قابل توجهی برای كاهش مصرف انرژی با بكارگرفتن فناوری های كارآمد به لحاظ مصرف انرژی وجود دارد. كارایی انرژی نه فقط نیاز به ایجاد ظرفیت های جدید را كم می كند وبه نوبه خود از حجم سرمایه گذاری مورد نیاز می كاهد بلكه تاثیر مثبت زیست محیطی به جای می گذارد. با تصویب قانون صرفه جویی انرژی مصوب ۲۰۰۱ چارچوب قانونی برای ترویج كارایی انرژی وصرفه جویی فراهم آمده ورهبران صنعتی و گروه های فكری می توانند در پشتیبانی از برنامه های صرفه جویی نقشی موثر داشته باشند.
صرفه جویی انرژی در كالا های برقی خانگی با موتورهای بخشی قدرت وكنترل‌های الكترونیك
موتورهای الكتریكی چندین دهه است كه اسب گاری نیروی اولیه حركت صنایع و وسایل خانگی است. موتورهای DC ، القایی وجامع برای كاربردهایی مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. این موتورهای كلاسیك قبل از پیشروی های ] صنایع [ الكترونیك گسترش یافته وبه گونه ای طراحی شدند كه دارای سرعتی ثابت بوده مستقیماً از برق AC در دسترس از سوی كارخانه ها تغذیه می‌شوند ودر ساخت آن ها معمولاً توجهی در خور به كارایی نشده است . موتورهای تك فازه القایی در اغلب وسایل به كار می رود. كارایی این موتورها بسته به درجه بندی آن ها از حداقل ۲۵ درصد ( در پنكه های رومیزی ، آشپز خانه ای و موتورهای دمنده) تا حداكثر ۶۵ درصد (پمپ ها ، موتورهای دمنده در تهویه مطبوع های بزرگ وغیره) است. تعداد چنین موتورهایی در كشور های جهان بسیار بالاست. بنابراین هر بهبود اندكی در كارایی وسایلی كه با این موتورها به كار می افتند موثر خواهد بود وباعث صرفه جویی در مصرف انرژی می شود . الگوی مصرف انرژی دستگاه های برقی خانگی در ایالات متحده از این قرار است: یخچال ها۱۸ درصد، وسایل جابه جایی وتصفیه ها ۱۴ درصد ، لوازم گوناگون ۸ درصد ، فریزرها ۷ درصد ، ماشین‌های ظرفشویی ۲ درصد ، ماشین های لباس شویی ۲ درصد ، ماشین های خشك كن لباس ۱ درصد ووسایل تهویه مطبوع وگرمایش به روی هم ۶۲ درصد. این الگویی كم وبیش مشابه با بسیاری از كشورهای جهان است. تمام این دستگاه ها دارای موتورهای تك فازه القایی اند. اما صنعت از دیر باز علاقمند به برخورداری از موتورهایی با گرداننده‌های با سرعت قابل تطبیق بوده است تابا بهره گیری از این موتورها ، فرآیندها ومحصولات خود رابهبود بخشیده به میزانی قابل توجه در مصرف انرژی صرفه جویی كند و در صورت جایگزین شدن این موتورها، كنترل فرآیند به شكل بهتری میسر شود. به هر صورت در نبود راهی آسان و عملی برای عرضه ولتاژ متفاوت یا تواتر مختلف به موتورهای الكتریكی برای كنترل سرعت آن در۶۰ سال اول قرن بیستم این آرمان تحقق نیافت. حتی پس از این زمان وپدید آمدن موتورهایی با گرداننده های الكترونیك و ترانزیستوری با پایداری بیشتر و قیمت ارزان تر وبه رغم گسترش آن از دهه ۱۹۸۰ بخش اعظم سرمایه گذاری به طراحی فرایند و ساخت دستگاه های برخوردار از موتورهایی با سرعت یكنواخت اختصاص یافت واین حالت موروثی در بسیاری از صنایع سنتی مانع پیشرفت موتورهای دارای گرداننده الكترونیك (یاEMD ) وكاربرد آن ها دروسایل خانگی شد. اما از دهه ۱۹۹۰ به بعد تغییر كرد. از نیمه دوم قرن گذشته نگرانی ها درباره تحلیل رفتن منابع سوخت های فسیلی ، افزایش گرمای كره زمین ونیاز به صرفه جویی در انرژی گسترش یافت كه به جنبش صرفه جویی در مصرف انرژی در سراسر دنیا منجر شد. یكی از اصلی ترین سیستم های مصرف كننده انرژی موتورهای برقی به خصوص موتورهای تك فازه القایی اند كه در وسایل برقی خانگی مورد استفاده قرار می گیرند. بهبود كارایی انرژی دراین وسایل محركی برای ساختن وسایلی با توان بالای صرفه جویی انرژی وكارایی قابل توجه شد. این توانمندی در صورت كاربرد موتورهایی با گرداننده‌هایی با سرعت قابل تغییر ( ASD ) در دستگاه‌های بیشتری افزایش خواهدیافت. برای كشوری مثل هند – یعنی جایی كه مصرف گرایی با سرعت بالا رشد می‌كند- زمینهٔ گسترده‌ای برای استفاده از موتورهای ASD در وسایل مختلف وصرفه جویی در انرژی وجود دارد كه سبب می شود بار دولت ملی ودولت های ایالتی در هزینه تولید برق سبك تر شود.
از دهه ۱۹۹۰ بخش های گوناگون صنعت به نحوی گسترده تر تحت تاثیر مقررات دولتی مربوط به لزوم صرفه جویی در انرژی ، افزایش كارایی وكاهش انتشار گازهای آلاینده قرار گرفته اند وبا توجه به افزایش تقاضای مصرف كنندگان برای دستگاه هایی با هزینه های كم تر انرژی ، برخوردار از عملكرد بهتر و سروصدای كم تر این تاثیر پذیری ها بیشتر شده است. با استفاده از موتورهای EMD می توان بیشتر این خواسته ها را عملی كرد. این امر به نوبه خود سبب توسعه انواع جدید تری از موتورهایی با كنترل الكترونیكی سرعت می‌شود. سازندگان این وسایل در اروپا، ژاپن وآسیا از نوعی از این موتورها به نام BLDC برای یخچال، كمپرسور و تهویه مطبوع استفاده می‌كنند كه كارایی بالاتری (در مقایسه با موتورهای القایی) دارند. نوع دیگری از این گرداننده ها نیز در ماشین های لباس شویی به خاطر سرعت كم تر وعملكرد مستقیم تر ماشین در اروپا وژاپن استفاده می شود.
روندی در صنایع امروز به چشم می‌‌خورد كه درآن مسیر حركت به سوی موتورهایی با مصرف كم تر انرژی وكارایی بالا است و انواع الكترونیكی آن به مرور جای موتورهای تك فازه با سرعت یكنواخت را می گیرد.●ESCO : گزینه غیر نقدی برای صرفه جویی انرژی
برای برآوردن تقاضای فزاینده انرژی تلاش ملت هند تا همین اواخر بر افزایش عرضه انرژی استوار بود. بنابراین توجه عمده بر افزایش ظرفیت تولید معطوف می شد. تولید انرژی الكتریكی عمدتاً با استفاده از سوخت های فسیلی در كارخانه‌های برق انجام و در مقابل اهمیت منابع انرژی غیر معمول بیشتر می شد. به هر صورت در حال حاضر این واقعیت به شكلی فزاینده نمود پیدا می كند و دولت همگام با شتاب بخشی به افزایش ظرفیت تولید برق وپیاده سازی اصلاحات در عرضه ، انتقال وتوزیع برای پركردن فاصله بین عرضه وتقاضا باید به مسئله ]چگونگی [ ایجاد انرژی بپردازد.
دفتر كارایی انرژی (BEE )وزارت برق هند اقدام های متعددی انجام داده كه شامل برچسب زنی انرژی برای محصولات روشنایی وكالا های برقی وهمچنین قرار دادن شركت هایی در سطوح كلان در فهرست ESCO ] شركت های خدمات انرژی [ است.این مجموعه شامل دستورالعمل های برگرفته از قانون برق ، اجباری كردن حسابرسی انرژی در طبقات مشخصی از صنایع و كاربران بزرگ برق است. نكته خوشحال كننده، واكنش مثبت ملی به سوی این اولویت از سوی تمام طبقات مصرف كننده است . برنامه های آگاه‌سازی از سوی دولت وبخش خصوصی نقشی موثر در ارائه مفاهیم كارایی انرژی و صرفه‌جویی بدون كاستن از رفاه ومدیریت سمت تقاضا به شهر وندان متعهد داشته است. مسیر ESCO برای رسیدن به هدف های عمده صرفه جویی در انرژی ، از سوی صنایع و نهادها وسازمان های بزرگ دولتی وخصوصی به خوبی درك شده است. دولت هند برای نمونه مراسم تشویق عملكرد صنایع به خاطر رسیدن به هدف های صرفه جویی در انرژی را بر پا كرده است. این مراسم مورد استقبال مشاوران وسازمان هایی قرار گرفته كه تعهد به حفظ محیط زیست داشته و به نهادهای شهری در پروژه های ESCO كمك می‌كنند. اخیراً باواگذاری قراردادی در چارچوب ESCO به شركت بین المللی ECONOLER امر نصب تاسیسات روشنایی در چندشهر با اقدام های مبتنی بر كارایی انرژی این امر نیز به عنوان ظرفیت بالقوه صرفه جویی شناخته شد. البته این امر ( یعنی ارتقاء كیفی سیستم‌های روشنایی وافزایش كارآمدی آن)زمان بر وهمانند فعالیت پركردن فاصله عرضه وتقاضادركل است. درچشم انداز سال ۲۰۱۲ موارد بسیاری باید محقق شود ، از جمله این كه (بر مبنای آمار سال ۲۰۰۳) ظرفیت نصب شده از MW ۱۰۵۴۳۷باید حدود دو برابر یعنی MW ۰۰۰/۲۰۰ برسد. باید توجه داشت كه میزان كاستی تولیدی درسال ۲۰۰۲-۲۰۰۱ دست كم ۵/۷ درصد ودرنقطه اوج مصرف (مارس۲۰۰۲) برابر۶/۱۲ درصد بود. دراین فاصله تعرفه میانگین ۴۰/۲ روپیه برای هر كیلو وات ساعت وهزینه عرضه ۵۰/۳ روپیه برای هر كیلو وات ساعت بود كه تعرفه ها در واقع ۶۶/۶۴ درصد هزینه تولید را می‌پوشاند.
صنعت برق هند با دو مسئله عمده، یكی عدم تحرك مناسب سرمایه ودیگری سطح پایین عملكرد وبهره برداری روبروست. پس از كنفرانس «استراتژی های صرفه جویی انرژی درهزاره جدید» در۲۳اوت ۲۰۰۲ وتعهد دولت به كاهش ۳۰ درصدی مصرف انرژی در بخش دولتی و۲۰ درصد در بخش خصوصی تاسال ۲۰۰۷ ، مدیریت تقاضا (DSM)نقشی مهم پیداكرد. درهند دوطریق عمده برای مدیریت سمت تقاضا درنظر گرفته شده است، یكی كارایی انرژی یعنی كاهش كیلووات ساعت مصرف انرژی ودیگری مدیریت بارتقاضا كه كاهش تقاضا برحسب كیلووات یا جابه جایی مصرف درزمان غیر اوج تقاضاست.
DSM تسكین بیماری مزمن انرژی هند، اوج مصرف ، كمبود وبی تحركی سرمایه برای گسترش عرضه است. به سخن دیگر DSM را می توان به عنوان استراتژی كاهش مصرف دراوج بار تلقی كردكه راهبردهای صرفه جویی ، تولید مشترك[ برق وگرایش] وتكنولوژی‌های كارآمد به لحاظ مصرف انرژی توسط كاربر نهایی واقدام های مربوط رادربر می‌گیرد. دردراز مدت DSM می تواند به شركت های برق هند دركنترل وتناوب بارو رشد آن كمك كند.
مطالعات مربوط به ثمر بخشی هزینه صرفه جویی انرژی درهند نشان می دهد كه با برنامه ریزی كاهش كل مصرف تجاری به میزان ۲۳ درصد كمبودهای پیك وبارپایه به ترتیب۸ و ۱۳ درصد می شود. جنبش ملی برای صرفه جویی در انرژی می تواند به نحو چشمگیری نیاز به سرمایه گذاری جدید درعرضه انرژی را در سال‌های آینده كم كند.
اگر هندیها ناگزیر شوند كه وسایل انرژی برمقرون به صرفه رابا تجهیزات بلعندهٔ برق جایگزین كنند [برنامه] كارایی انرژی سرمایه گذاری عظیمی را می‌طلبد. اما مفهوم جدیدی كه اخیراً مورد پذیرش اكثریت قرار گرفته ومحبوبیت یافته مسیر ESCO مترادف با عملكرد قراردادی یا تامین مالی تجهیزات مقرون به صرفه انرژی برشخص سوم، «صرفه جویی مشترك» ویا «مدیریت قراردادانرژی» است.
ESCO شركتی است كه كارهای عملكردی قراردادی ( درمیان خدمات خاص انرژی كه تامین می كند) راانجام داده از تامین مالی شخص ثالث برای انجام پروژه های سرمایه‌گذاری خاص مشتریان خود استفاده می برد. این شركت خدمات انرژی (ESCO) فعالیتهای گسترده‌ای از خدمات صرفه جویی انرژی ویا كاهش باررا برای صاحبان صنایع ، نهادهای بازرگانی ، كشاورزی وامثالهم رابه شكلی انجام می دهد كه ریسك هزینه سرمایه ای لازم رابه نحوی اساسی بكاهد یا حذف كند.
یك ESCO معمولا برنامه جامعی برای كارایی وصرفه جویی انرژی وكاهش هزینه ها به شكل كلید دردست انجام داده و حق الزحمه اش مبتنی بر عملكرد تجهیزات وخدماتی است كه بهبود بخشیده وارائه داده است . یك ESCO با توان یكپارچه سازی تمام مهارت ها وبه كارگیری موثرآن ها درتقاضای انرژی به شكلی درخور برای كاربران ، درمقایسه با تامین عمده منابع مالی وتلاش های فراوان برای ایجاد كارخانه تولید برق و ظرفیت جدید، به شكلی غیر معمول عمل می كند وبه این ترتیب معادل همین مقدار انرژی تولیدی صرفه‌جویی می شود. یك مثل قدیمی می گوید انرژی صرفه جویی شده همان انرژی تولیدی است. همه می دانیم یك وات در نقطه مصرف برابر دووات در نقطه تولید است.
نقاط قوت ESCO شامل مواردی چون امكان نفوذ در بازار ، تحلیل سیستم های انرژی ویكپارچه سازی فناوری ها ، انجام امور حقوقی ، تامین مالی وقرارداد تكنولوژی ، پویایی سریع ، مدیریت پروژه وكیفیت وحفظ صرفه جویی در انرژی بوده برای تمام طرف های قرارداد ـ مشتریان ، كارخانه های برق ، واسطه های بازار وجامعه ـ شكل برنده / برنده دارد.
منفعت مشتریان ( صاحبان تاسیسات) شامل این موارد است :
ــ پرداخت براساس نتایج ملموس
ــ كاهش صورت حساب های برق
ــ روبرونشدن با ریسك
ــ وبهره مندی از مزیت های رقابتی دربازار [ به دلیل كاهش قیمت تمام شده ] .
منفعت كارخانه های برق از این قرار است :
ــ كاهش نیازهای سرمایه گذاری .
ــ توان خدمت رسانی به شكلی كارآمدتر به مشتریان بیشتر.
ــ كیفیت بهتر برق .
منافع واسطه های بازار شامل ایجاد فرصت های بازرگانی برای عرضه كنندگان كالاهای كارآمد به لحاظ مصرف انرژی در نظر گرفته شده وایجاد تقاضا برای واسطه ها ی تامین مالی محلی انجام می‌شود.
بالاخره مزیت های جامعه را می توان در مواردی چون هزینه های پایین تر انرژی ، بهره‌وری بالاتر ، كاهش آلودگی ، كاهش نیازهای سرمایه گذاری وتقاضای ارز سراغ كرد.
●كیفیت برق ، صرفه جویی در انرژی ومحیط زیست
دراین مقاله ارتباط كیفیت برق وتاثیر آن در صرفه جویی در انرژی واهمیت ارتباط بین صرفه جویی در انرژی ومحیط زیست به خصوص در بحث دگرگونی آب وهوا و كاهش انتشار گاز دی اكسید كربن بررسی می شود.
●كیفیت برق
واژگان كیفیت برق برای افراد مختلف معانی متفاوتی دارد. بنابراین لازم است موضوع كیفیت برق درچارچوب استانداردهای بین المللی IEC بررسی می شود . به عنوان مثال IEC-۶۱۰۰۰ به عنوان معیار خاصی از سیستم های توزیع برق شناخته می شود. بنابراین نگرش كیفیت باید با چهار مقوله (۱) ولتاژ (۲) فركانس (۳) پیچش های هارمونیك و (۴) ضریب قدرت مربوط باشد.
●ولتاژ
از نگاه هندی‌ها این مسئله باید از دوجهت مختلف نگریسته شود. اولین مورد تغییر و انحراف در ولتاژ عرضه شده به دلیل فاكتورهای ناشی از انتقال وتوزیع برق و دوم جهت انحراف ولتاژ در شبكه به خاطر مشخصات بار متِصله است. این مفهوم درهند همانند بسیاری از كشورهای درحال توسعه به خوبی فهمیده می شود كه كیفیت ولتاژ عرضه شده از سوی كارخانه های برق ، با توجه به نوع شبكه توزیع وموقعیت جغرافیایی آن‌ها ، متفاوت است. مسئله تغییر ولتاژ از جنبه پیش گفته درشبكه های توزیع روستایی و بخش‌هایی از شبكه كه قسمت انتهایی آن محسوب می شود، محسوس تر است . تغییر عمده تر ولتاژ به فصل های سال نیز ربط پیدا می كند. مثلاً فیدرهای روستایی هنگامی كه قطع برق در بالاترین حد است ، باپایین ترین ولتاژ روبرو می شوند واین به شكل بدون تغییری مربوط به زمانی خاص با توجه به زمان برداشت محصولات كشاورزی می شود. به همین ترتیب در فیدرهای دیگری كه بارنوسانی نهادی صنعتی راعرضه می كند، دیدن تغییر ولتاژ زیر حد مجاز چیزی معمول است.
تاثیر این تغییر ولتاژ افزایش مصرف آن با توجه به تركیب عواملی است كه مهم ترین آن ها عبارتند از :
▪برای میزان مخصوصی از مگاوات برق جریان به نسبت معكوس ولتاژ بالا می رود. در نتیجه افت ولتاژ در افزایش جریان در شبكه پدید می آید. جریان افزایش یافته آنگاه سبب افزایش درR ≤ ۱ تلفات شبكه می شود. به عنوان نمونه ۲۰ درصد افت ولتاژ میزان تلفات شبكه رابه ۵۶ درصد خواهد رساند. این افزایش جریان در افزایش افت ولتاژ وتشدید مسئله اثر خواهد گذاشت.

برگزیده مطالب شماره‌های ژوئیه و دسامبر ۲۰۰۴ نشریه IEENA

منبع : مجله بولتن بین الملل