شبکه علمی هوانوردی اروپا

یکی از راهکارهای توسعه ارتباط و تعامل صنعت و دانشگاه، و بعبارتی کاربردی و عملی نمودن علوم نظری، استفاده از شبکه‌های علمی است. اروپا با داشتن صنایع پیشرفته هوافضایی برای گسترش ارتباط صنایع و نهادهای تحقیقاتی ملی با مراکز دانشگاهی اقدام به راه‌اندازی شبکه‌ای علمی کرده است. در ادامه به معرفی این شبکه و اهمیت آن پرداخته می‌شود.
● نقش دانشگاه‌ها در علوم هوایی اروپا
دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی نقش مهمی در شکل‌دهی، آموزش و آماده‌سازی قشر مهندسین، فناوران و دانشمندان دارند. در عین حال این مراکز برای انجام تحقیقات بنیادی و کاربردی، ظرفیت قابل ملاحظه‌ای جهت پشتیبانی فعالیتهای هوایی و مرتبط با علوم هوایی دارند. لذا دانشگاه‌ها بخش مهمی از زنجیره تامین هوانوردی اروپا را تشکیل می‌دهند. بعلاوه از آنجا که هر کشور در اتحادیه اروپا دارای مراکز آموزش عالی بسیاری است، می‌توان گفت دانشگاه‌ها منبعی برای هوانوردی اروپای یکپارچه فراهم می‌کنند.
این وضعیت تمایز زیادی با موقعیت صنعت هوانوردی اروپا دارد که بخش اعظم فعالیتهای آن در تعداد معدودی از کشورها انجام می‌گیرد.
بهرحال محیط دانشگاهی، مطابق معمول محیطی است که رقابت در آن اهمیت دارد. این رقابت در بین موسسات، بین دانشکده‌ها[۱] و حتی میان اشخاص وجود دارد. در نتیجه سیستم دانشگاهی بسیار شکننده است و ارتباطات میان موسسات بخوبی توسعه نیافته است و دانشگاهیان بعلت احساس رقابت همکاری کمی با هم داشته و یا اصلا ندارند. در حال حاضر حتی در میان دانشگاه‌هایی که در زمینه‌های یکسان فعالیت می‌کنند، همچون دانشگاه‌های فعال در زمینه هوانوردی، همصدایی و نظر واحدی وجود ندارد.
وقتی که تشکیلاتی همچون صنعت یا کمیسیون اروپا مشتاقند که از دیدگاه‌های بخش دانشگاهی اطلاع حاصل نمایند، یا علاقمندند شرکایی برای مشارکت در پروژه‌ها پیدا کنند، با مشکل مواجه می‌شوند. در گذشته عدم توانایی در عرصه سهیم شدن در اطلاعات، کسب اطلاع از طرحها و شناخته‌شدن بعنوان یک شریک بالقوه، یک احساس بیگانگی در زمینه‌های مشخص در دانشگاه‌ها بوجود آورده است.
در زمینه هوانوردی، شکنندگی و ناکامی در کارها از ارتباطات و آگاهی ضعیف در میان دانشگاه‌ها نشات گرفته، درست در نقطه مقابل وضعیت صنعت و نهادهای تحقیقاتی ملی می‌باشد. این بخشها بخوبی از قابلیتهای یکدیگر مطلعند و هر یک از طریق انجمن صنایع هوافضای اروپا (برای صنعت) و انجمن نهادهای تحقیقاتی هوانوردی اروپا (برای نهادهای تحقیقاتی) باهم همصدا هستند.
اصلاح این وضعیت بسیار بصرفه است. دانشگاه‌ها بعنوان یک بازیگر مهم در فعالیتهای معمول تحقیقات و توسعه فناوری[۲] اروپایی، در مجموع بازوی سوم در هوانوردی اروپا بحساب می‌آیند. این بازو نیاز به معرفی شدن دارد و باید راهی برای ایجاد همصدایی در آن پیدا کرد. اگر این امر محقق شود، سه بازوی اصلی یعنی صنعت، نهادهای تحقیقاتی و دانشگاه‌ها می‌توانند سامان‌دهی و ارتباط موثرتری پیدا کنند. تمرکز روی قابلیتهای هوانوردی اروپا در دانشگاه‌ها ارزش افزوده‌ای برای برنامه‌های هوانوردی اروپا و بازیگران بخش خصوصی فراهم می‌آورد.
شکل جایگاه شبکه علمی هوانوردی اروپا در تقویت تعامل دانشگاه‌ها با صنایع و نهادهای تحقیقاتی.باید به این نکته توجه کرد که کشورهای اروپایی که صنعت هوانوردی ناچیزی دارند یا اصلا فاقد چنین صنعتی هستند، همگی قادر به تربیت مهندسین، تکنولوژیستها و دانشمندان برای صنعت هوانوردی هستند. آنها دارای کارکنان و دانشجویانی هستند که می‌توانند تحقیقات ارزشمندی در زمینه‌های مرتبط با هوانوردی انجام دهند. ارتباطات و تعامل بهتر می‌تواند منجر به مشارکت گسترده‌تری در برنامه‌های هوانوردی اروپا گردد که این نیز باعث ایجاد پویایی روزافزونی در نیروی کار فعال در بخشهای با فناوری بالا در اروپا می‌شود.
● اجزای شبکه علمی هوانوردی اروپا
شبکه علمی هوانوردی اروپا[۳] (EASN) قصد دارد که دانشگاه‌های اروپایی فعال در زمینه هوانوردی را توسط یک شبکه یکپارچه، به تعامل در کنار صنعت و نهادهای تحقیقاتی ملی[۴] سوق دهد. عنصر اصلی برای دستیابی به این هدف، یک شبکه باز اینترنتی است که ارتباط میان گروه‌ها و دستیابی به پایگاه داده را فراهم می‌آورد.
▪ چنین شبکه­ای بوسیله عوامل زیر محقق گشته است:
۱) کمیته راهبری: این کمیته به نمایندگی از طرف شرکا، بر فعالیتهای شبکه نظارت می‌کند.
۲) گروه‌های کاری[۵]: این گروهها موضوعات مختلفی را مورد توجه قرار می‌دهند.
۳) نقطه مرکزی شبکه[۶]: این مرکز، وب سایت شبکه علمی هوانوردی اروپا را پشتیبانی کرده، ساختار پایگاه داده را تعیین می‌‌نماید؛ همچنین با نمایندگیهای انجمن نهادهای تحقیقاتی هوانوردی اروپا[۷] (EREA) و انجمن صنایع هوافضای اروپا[۸] (AECMA) ارتباط برقرار می‌­کند.
۴) پایگاه داده شبکه: این پایگاه شامل اطلاعاتی در زمینه موسسات دانشگاهی بهمراه ذکر نقاط قوت[۹] آن موسسات در زمینه هوانوردی، شرکتها و سازمانهای داخل زنجیره تامین محصولات هوافضایی، نهادهای تحقیقاتی و اطلاعاتی درباره برنامه­های تحقیقاتی ملی در زمینه علوم هوایی است.
۵) کارگاههای آموزشی: در طی دوره طرح سه ساله، ۶ کارگاه در موضوعات مرتبط با تحقیقات هوایی منطقه و اروپا سازماندهی می­شود. کمیته راهبری پیشنهادات دریافتی از اعضا را در زمینه موضوع کارگاهها مورد بررسی قرار داده، تصمیم نهایی را اتخاذ می­کند.
۶) پنج نقطه اتصال منطقه­ای: وظیفه نقاط اتصال عبارتست از جمع­آوری اطلاعات در زمینه دانشگاه‌ها، موسسات مشارکتی ، بنگاههای کوچک و متوسط، نهادهای تحقیقاتی و صنعت برای پایگاه داده شبکه.
۷) ایجاد شبکه نخبگان[۱۰]: این شبکه شامل کارشناسانی در زمینه­های خاص علوم و فناوری است که می­توانند در هر کشور اروپایی ساکن بوده و در یک دانشگاه یا یک نهاد تحقیقاتی در حال فعالیت باشند.
● چالش شبکه علمی هوانوردی اروپا
دغدغه و چالش این شبکه، توسعه شبکه­ای است که جامعه علوم هوایی دانشگاه‌های اروپا را بهم مرتبط کند. این شبکه باید بتواند امکان ایجاد ارتباط میان مراکز خصوصی را فراهم کند و گردآورنده اطلاعاتی باشد که راه­گشای تاسیس گروه‌های کارشناسی تخصصی بوده، بستر تبادل ایده­ها و کار جمعی را زمینه­سازی کند.
این شبکه باید سازوکاری ایجاد کند که بوسیله آن، جامعه دانشگاهی بتواند دیدگاه‌های جامعی در موضوعات مربوط بدست آورد و مجرایی توسط شبکه برای اطلاع سایر جوامع مرتبط، مثل صنعت و کمیسیون اروپا از این دیدگاه‌ها بوجود آید. همچنین شبکه باید صنعت، نهادهای تحقیقاتی ملی و کمیسیون اروپا را قادر سازد که منبع دانشگاه‌های علوم هوایی اروپا را "ببینند" و با آنها ارتباط همراه با تعامل داشته باشند.
● زمینه های تحقیقاتی و فناوری علوم هوایی
یک گروه کاری مشتمل بر شرکتهای وابسته به آزمایشگاه ملی هوافضای هلند (NLR)، شرکت انگلیسی فناوری دفاعی کینتیک (QinetiQ) و مرکز ملی تحقیقات هوافضای فرانسه[۱۱] (ONERA)، یک نظام رده­بندی[۱۲] با نام استرا (ASTERA) را برای تحقیقات و فناوری هوانوردی ایجاد کردند.
می­توان گفت که این نظام رده­بندی، یک نظام سلسله‌مراتبی است که بر مبنای فعالیتهای ساختاری اروپا، همچون نظام‌های رده­بندی گروه تحقیقات و فناوری علوم هوایی اروپا[۱۳] (GARTEUR) و نظام رده‌بندی تحلیل تحقیق و توسعه در برنامه‌های اروپا[۱۴] (ARDEP) مربوط به سازمان اروپایی ایمنی ناوبری هوایی[۱۵] بنا شده است.
نظام رده­بندی استرا توسط گروه زیادی از کارشناسان جامعه هوانوردی اروپا در زمینه­های مختلف، تعریف، بازبینی و تایید شده است؛ این باعث شده که بنیان این نظام، شالوده­ای استوار پیدا کند. بنابراین شبکه علمی هوانوردی اروپا جهت دستیابی به رده­بندی فعالیتهای دانشگاهی در زمینه علوم هوایی، به استفاده و در صورت لزوم اصلاح این نظام رده­بندی اهتمام می­ورزد. شاخه‌های اصلی این نظام رده‌بندی بدین قرار است که هریک دارای تعریف، زیرشاخه‌ها و گروههای مربوط به خود می‌باشد:
▪ فیزیک پرواز
▪ سازه­های هوایی
▪ پیشرانش
▪ اویونیک[۱۶]، سامانه­ها و تجهیزات پیمایه هوایی[۱۷]
▪ مکانیک پرواز
▪ طراحی و ارزیابی یکپارچه[۱۸](روش و ابزارها)
▪ مدیریت ترافیک هوایی
▪ فرودگاهها
▪ عامل انسانی[۱۹]
▪ مفاهیم و سناریوهای خلاقانه[۲۰]
● نقاط اتصال منطقه‌ای
برای ایجاد یک شبکه در اروپا، نقاط اتصال منطقه‌ای در پنج منطقه تاسیس گردیده است. هر نقطه اتصال منطقه‌ای مسوول فعالیت شبکه در محدوده جغرافیایی خود است و نقطه منحصر بفرد اتصال دانشگاه‌های منطقه با شبکه است.
این مناطق به ترتیب زیر تقسیم شده‌اند:
۱) اروپای مرکزی: آلمان، اتریش و کشورهای مرکزی و شرقی اروپا.
۲) اروپای شمالی: دانمارک، فنلاند، نروژ، سوئد و کشورهای بالتیک.
۳) اروپای شمال غربی: بریتانیا، ایرلند و هلند.
۴) اروپای جنوبی: یونان، ایتالیا، قبرس، مالت ، بلغارستان و ترکیه.
● اروپای غربی: فرانسه، اسپانیا، پرتغال و بلژیک.
▪ مسوولیتهای نقاط اتصال منطقه‌ای به این صورت تعریف شده است:
تاسیس نقاط اتصال در دانشگاه‌های منطقه که دارای قابلیت در زمینه هوانوردی و مرتبط با هوانوردی هستند. جمع­آوری اطلاعات برای پایگاه داده شبکه از این نقاط اتصال دانشگاهی. توزیع پرسشنامه و تعقیب درخواستها برای اطلاعات. فیلتر کردن، تشخیص[۲۱]، ارزیابی و وارد کردن اطلاعات به پایگاه داده. انجام نقش نمایندگی برای دانشگاه‌های منطقه در کمیته هدایت شبکه. مسوول بودن جهت انتشار اطلاعات به موسسات منطقه و درخواست طرح­نما برای گروهها و کارگاههای جدید.
جمع­آوری اطلاعات در زمینه بنگاه‌های کوچک و متوسط هوافضا در منطقه. بطور خلاصه وظیفه نقاط اتصال عبارتست از جمع­آوری اطلاعات در زمینه تواناییهای هوانوردی، شامل قابلیتهای رقابتی، ارتباطات موجود، پروژه­های فعلی، پروژه­های آتی، نحوه تماس و غیره در منطقه، از دانشگاه‌ها، موسسات وابسته، بنگاههای کوچک و متوسط، نهادهای تحقیقاتی و صنعت، جهت قراردادن در پایگاه داده شبکه.

مهرداد كیایی
۶- منابع
http://www.easn.net
[۱] Departments
[۲] Research and Technological Development
[۳] European Aeronautics Science Network
[۴] National Research Establishments
[۵] Interest Groups
[۶] Network Intersection Point
[۷] Association of European Research Establishments in Aeronautics
[۸] European Association of Aerospace Industries
[۹] Competence Profiles
[۱۰] distributed Networks of Excellence
[۱۱] Office National d&#۰۳۹;Etudes et de Recherches Aerospatiales
[۱۲] Taxonomy
[۱۳] Group for aeronautical research and technology in Europe
[۱۴] Analysis of Research & Development in European Programmes
[۱۵] EUROCONTROL
[۱۶] Avionics
[۱۷] Aircraft
[۱۸] Integrated Design and Validation
[۱۹] Human Factors
[۲۰] Innovative Concepts and Scenarios
[۲۱] assess

منبع : پایگاه صنعت و فن آوری هوافضا