تی مور در راه استقلال

كمیته نوبل با اختصاص جایزه صلح به دو تبعه «تی مور شرقی»، اسقف «كارلوس نریمنه بلو» و جوزه راموهورتا خواسته به دنیا نشان دهد كه دلبستگی به حقوق بشر، اصلی خدشه ناپذیر است كه در ارتباط با تعدد شمار مردم ستم كشیده بیش و كم یا سنگینی وزنه سیاسی حكومت ها تغییر نمی كند. تی مور شرقی یكی از جزایر واقع شده در دورترین نقطه شرقی در مجمع الجزایر اندونزی است. این سرزمین بسیار كوچك كه در پنج كیلومتری شمال استرالیا و در حدود ۱۳۰۰كیلومتری شرق جاكارتا قرار دارد به وسیله كشور اندونزی در سال ۱۹۷۵ اشغال شد. این سرزمین قربانی بی تفاوتی جهانی در مقابل تجاوز وقیحانه به حقوق بشر از جانب اندونزی شده است.
در جریان سال های متعاقب این حمله ناگهانی ۲۳۰ هزار نفر از تی مور شرقی به دنبال قحطی، بیماری های واگیردار و عملیات جنگی تلف شده اند كه این تعداد به عبارتی یك سوم مردم تی مور شرقی بودند. اغلب قدرت های بزرگ به دلیل روابط اقتصادی و استراتژیك شان، بدون در نظر گرفتن وضعیت در «تی مور» شرقی به همكاری با حكومت اندونزی ادامه داده اند. به تاریخ تی مور شرقی نظری می اندازیم. حضور پرتغالی ها در تی مور شرقی به سال ۱۵۲۰ برمی گردد. در قرن هفدهم هلندی ها با به دست گرفتن كنترل شرق جزیره در تی مور مستقر می شوند. مرزهای بین دو قسمت جزیره به وسیله قرارداد مورخ ۱۸۵۹ به رسمیت شناخته شدند. تی مور غربی در سال ۱۹۴۶ با اندونزی ادغام شد.
در صورتی كه تی مور شرقی با زبان، مذهب و آداب و رسوم خاص خودش همچنان به صورت قسمتی از امپراتوری پرتغال باقی ماند. اندونزی با حدود ۱۹۰ میلیون نفرجمعیت پرجمعیت ترین كشور مسلمان دنیا است، در مقابل اكثریت قاطع مردم تی مور شرقی كاتولیك هستند. پرتغالی ها به دنبال فروپاشی امپراتوری شان در سال ۱۹۷۴ با ادامه اعمال حاكمیت بر مستعمره قدیم شان از تی مور شرقی خارج می شوند. در این زمان دو حزب سیاسی چپ «فرتی لن» و راست اتحاد دموكراسی «تی مور» برای كسب قدرت مبارزه می كنند. اتحاد اولیه بین دو حزب در مه ۱۹۷۵ گسسته شد و در اوت ۱۹۷۵ جناح راست یعنی اتحاد دموكراسی تی مور كودتایی به راه انداخت. اما ظرف سه هفته نیروهای چپ «فرتی لن» خود را به جناح راست تحمیل كردند و طی مدت تقریبا سه ماه حكومتی مستقل و كنترل شده به وسیله جناح چپ فرتی لن برقرار شد. وزیر امور خارجه و نماینده این حكومت در سازمان ملل متحد جوزه رامو هورتا بود كه در آن زمان بیست و پنج سال داشت. مقامات اندونزی دو روز بعد از ملاقات رسمی با رئیس جمهور وقت آمریكا «فورد» و دبیركل دولتش «هنری كیسینجر» مطمئن از حمایت آمریكا هجوم مسلحانه به تی مور شرقی را آغاز كردند. در ژوئیه ۱۹۷۶ حكومت اندونزی تی مور شرقی را به طور رسمی ضمیمه اندونزی كرد و بیست و هفتمین استان اندونزی شد.
حاكمیت اندونزی بر «تی مور شرقی» هرگز به وسیله سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته نشد. بعضا به این دلیل كه این الحاق تجاوز به قانون اساسی اندونزی بوده است. چرا كه اندونزی در پایان توافقات مرزی كه با هلند انجام گرفت از هرگونه ادعایی بر سرزمینی كه در سال ۱۹۴۲ به وسیله حكومت هند هلندی ها اداره نمی شد صرف نظر كرده است.
به رغم اهمیت اصول مورد اختلاف و به زیر سئوال رفته توسط اندونزی یعنی: ۱ حق خودگردانی ۲ لزوم رعایت مرزهای بین المللی ۳ حاكمیت شورای امنیت سازمان ملل هجوم به تی مور شرقی فقط عكس العمل های بی نهایت محدودی را در سطح جهان برانگیخت جوزه راموهورتا متولد سال ۱۹۴۹ در دیلی پایتخت تی مور شرقی وارد فعالیت سیاسی شد. پدر او یك پرتغالی بود كه به دلیل مبارزه با دیكتاتوری نظامی به تی مور شرقی تبعید شده بود. در سال ۱۹۷۰ جوزه هورتا به علت مبارزه اش برای استقلال تی مور شرقی توسط حكومت پرتغال برای مدت دو سال به موزامبیك تبعید شد. او در سال ۱۹۷۵ فقط چند روز بعد از تسلط اندونزی ها به خارج از تی مور فرار كرد و سخنگوی اصلی كشورش شد كه از آن در سازمان ملل، پارلمان اروپایی ها و در سایر مجامع سیاسی و دیپلماسی دفاع می كرد.
در لحظه اعطای جایزه صلح رئیس كمیته نوبل نروژ خاطرنشان كرد كه جوزه رامو هورتا از زمان تسلط اندونزی بر «تی مور شرقی» در خارج از كشورش به سر برده است. او به طور خستگی ناپذیر و به بهای فداكاری های بزرگ در زندگی شخصی گردآورنده و منتشركننده اطلاعات در مورد سركوب شكنجه و كشتارها در كشورش و سخنگوی اصلی بین المللی تی مور شرقی شده است. در عین حال او تلاشش را با موفقیت برای متحد كردن گروه های مختلف «تی مور شرقی» در یك حزب ملت گرا دنبال كرده است و همه اینها همراه با غور و بررسی اصولی برای رسیدن به یك راه حل مسالمت آمیز در اختلاف با اندونزی بوده است كه بر مبنای احترام به تمامیت ارضی، حقوقی و... مردم تی مور شرقی انجام گیرد. رئیس كمیته نوبل از دو برنده جایزه برای «كارشان به منظور حل صحیح و مسالمت آمیز اختلاف» و برای «ازخودگذشتگی و تلاش های خستگی ناپذیرشان به خاطر مردمی با جمعیت كم اما ستمدیده» تشكر كرد.
به نام كمیته نوبل او امیدوار شده كه این جایزه بتواند تلاش هایی به منظور یافتن یك راهكار سیاسی برای حل اختلافات مردم در كسب حق خودگردانی را فعال سازد. در سال ۱۹۹۲ «جوزه رامو هورتا» فراخوانی را به خاطر یك طرح صلح سه مرحله ای برای تی مور شرقی مطابق روش توافقات اسرائیل، فلسطینی به راه می اندازد. مطابق این طرح اولین مرحله غیرنظامی كردن سرزمین، سپس ایجاد یك دوره خودمختاری كه می باید به یك رفراندوم و سپس به اتخاذ یك تصمیم نهایی در پایان یك دوره پنج یا ده ساله منجر شود را پیش بینی می كند. او هم چنین آزادی زندانیان سیاسی را خواستار می شود كه در بین آنها زاناناگوس مائو رهبر مقاومت «فرتی لن» دیده می شود كه به وسیله یك گروه اندونزیایی در سال ۱۹۹۲ ربوده و به ۲۰ سال زندان محكوم شده است. اختصاص جایزه نوبل به اسقف بلو و جوزه رامو هورتا منجر به جلب توجه افكار عمومی دنیا به درگیری «تی مور» شرقی شد. در ماه مه سال ۱۹۹۸ پرزیدنت سوهارتو در پی یك تظاهرات عمومی بسیار مهم استعفا داد و نخست وزیر سابق جیپی جانشین او شد. در دهم ژوئن ۱۹۹۸ جیپی یك طرح خودمختاری محدود برای تی مور شرقی، مرتبط با شناسایی بین المللی حاكمیت اندونزی در این سرزمین را پیشنهاد كرد. در سال ۱۹۹۹، استقلال تی مور به دنبال یك همه پرسی رفراندوم اعلام شده است.

منبع: جفری هاپكینگ، كتاب دالایی لامای مقدس
ترجمه: روح انگیز مهرآفرین

منبع : روزنامه شرق