قهرمان‌هایی که دنیا را تسخیر کردند

۳۰ سال از مرگ پل گوسچینی ـ یکی از خالقان ـ آستریکس و اوبلیکس گذشته است.
آستریکس و اوبلیکس، کاراکترهای دوست‌داشتنی جهان میانی دنیای کمیک استریپ و تلویزیون هستند. آنها را ۵۰ سال قبل، ۲ هنرمند بااستعداد آلبرت اودرتزو و رنه گوسچینی خلق کردند. پس از مرگ گوسچینی، او در تزو به کار بر آستریکس ادامه داد و هنوز هم در دنیای آستریکس زندگی می‌کند.تا سال ۱۹۷۷ که گوسچینی درگذشت، داستان‌ها را او می‌نوشت و تصویرها را او در تزو می‌کشید اما پس از آن او در تزو هر دو نقش را برعهده گرفت و آستریکس زنده ماند. تابه‌حال ۳۳ کتاب از ماجراهای آستریکس به چاپ رسیده که به بیش از یکصد زبان ترجمه شده است. آستریکس را می‌توان به زبان‌های سوئدی، کاستیلی، کاتالونیایی، یونانی، اسپرانتو،‌چینی، هندی، بنگالی و حتی لاتین و یونانی باستان خواند. مجموعه آستریکس، مشهورترین نمونه کمیک استریپ فرانسوی است و همه نسل‌های زنده کشورهای اروپا، آمریکا، استرالیا، هند و اندونزی با آن آشنایند. کلید موفقیت آستریکس در این است که عناصر کمدی مناسب همه سنین را در خود دارد. بچه‌های کوچک صحنه‌های جنگ و جلوه‌های تصویری آن را دوست دارند و بزرگ‌ترها از نکته‌سنجی، جناس و کنایه‌های متن لذت می‌برند. نام‌های کاراکترها همه دارای جناس است و در ترجمه به زبان‌های مختلف تغییر می‌کند. مثلا نام آستریکس از «استریسک» (ستاره) و اوبلیکس از اوبلیسک (برج‌های بزرگ سنگی و حکاکی‌شده مصری) گرفته شده است. به غیر از ۳۳ کتاب مصور، ۸ کارتون و چندین فیلم هم از روی این اثر ساخته شده. اخیرا چند بازی کامپیوتری نیز هماهنگ با فضای داستان‌ها تولید شده است.
● کاراکتر اصلی: آستریکس
آستریکس، جنگجویی بسیار کوچک‌اندام ولی پرقدرت است و همیشه آماده یک ماجرای جدید است. او در ۵۰ سال پیش از میلاد مسیح در دهکده آرموریکا ـ واقع در منطقه زندگی قوم گل (اجداد فرانسوی‌ها) در شمال فرانسه ـ زندگی می‌کند. این روستا تنها قسمت قلمروی گل‌هاست که به اشغال نیروهای ژولیوس سزار ـ امپراتور روم ـ در نیامده است. ساکنان آرموریکا با خوردن معجونی جادویی که توسط جادوگر دهکده ـ گتافیکس ـ ساخته می‌شود، قدرت مافوق طبیعی پیدا می‌کنند. دهکده آرموریکا از یک طرف مجاور اقیانوس است و از طرف دیگر به ۴ برج دیده‌بانی رومی بسیار بدشانس محدود می‌شود.
این برج‌ها وظیفه دارند دهکده را زیر نظر داشته باشند تا گل‌ها توطئه نکنند. آستریکس مردی مجرد است و یکی از باهوش‌ترین افراد دهکده به‌شمار می‌رود. به همین دلیل معمولا برای هر ماموریت خطرناک و عجیب و غریبی، آستریکس را انتخاب می‌کنند.او برعکس دیگر افراد دهکده هیچ‌وقت برای خوشگذرانی دعوا نمی‌کند و هیچ دعوایی را شخصا آغاز نمی‌کند. به‌ندرت از سلاح استفاده می‌کند و معمولا به توانایی‌های فکری و معجون جادویی اکتفا می‌کند. آستریکس با دوست چاق و غول‌پیکرش اوبلیکس در یک روز متولد شده است. اوبلیکس فردی بسیار قدرتمند و بی‌نهایت رقیق‌القلب است. اوبلیکس هیچ‌‌وقت معجون جادویی نمی‌خورد. او وقتی بچه بوده، داخل دیگ معجون قدرت می‌افتد و به همین دلیل همیشه از قدرت فوق‌العاده برخوردار است.
● آغاز همکاری دو هنرمند مستعد در خلق آستریکس
گوسچینی و اودرتزو قبل از آستریکس در مجموعه «اومپاپا» که در مجله تن‌تن چاپ می‌شد با هم همکاری کرده بودند. اولین قسمت ماجراهای آستریکس سال ۱۹۵۹ در مجله چاپ شد و به دلیل استقبال فوق‌العاده دو سال بعد کتاب «آستریکس‌گل» به چاپ رسید. از آن به بعد تا زمان مرگ گوسچینی هر سال یک کتاب منتشر شد و سپس کتاب‌ها در فاصله‌های زمانی بیشتر آماده می‌شد.
● طنز قوی
طنز مجموعه آستریکس قوی و بسیار فرانسوی بوده و اغلب بر جناس، کاریکاتور و لهجه‌های محلی مناطق فرانسه زبان تمرکز دارد. بیشتر طنز کتاب‌های آستریکس در زبان اصلی آن - فرانسه- دیده می‌شود. به همین دلیل هم ترجمه آن به زبان‌های دیگر بسیار وقت می‌برد، چون همواره مترجم نگران است که جوک‌ها و فضای اصلی داستان هنگام ترجمه از دست برود. برای حفظ فضای طنزآمیز داستان در بسیاری از ترجمه‌ها از طنز محلی برای افزودن جنبه کمیک از دست رفته استفاده شده است. مثلا در ترجمه ایتالیایی لژیونرهای رومی به لهجه رمی خیابانی قرن بیستم صحبت می‌کنند. ولی کتاب‌ها و کارتون‌های جدیدتر به دلیل مخاطب بیشتر طنز تصویری و فضای کمدی جهانی‌تری دارد. با همه این مشکلات، مجموعه آستریکس با استقبال فوق‌العاده‌ای در همه جهان روبه‌رو شد. گفتنی است دوبله ایرانی آن یکی از بهترین ترجمه‌ها و اجراها را دارد.
یکی دیگر از نکات جالب آستریکس بیان اتفاقات تاریخی مهم در این مجموعه است. مثلا در یکی از قسمت‌های کارتون شاهد شکسته شدن دماغ ابوالهول توسط اوبلیکس هستیم! اتفاقی در هنر که به بسیاری از دوره‌ها رجوع داده می‌شود. یا اینکه در «آستریکس در اسپانیا» آستریکس وارد صحنه گاوبازی می‌شود. او به خوبی با گاو رفتار می‌کند و همه تشویقش می‌کنند. سپس شنل قرمز یک لژیونر رومی به‌طور اتفاقی داخل صحنه بازی می‌افتد. وقتی آستریکس می‌خواهد آن را به او بدهد اول خاک‌هایش را می‌تکاند. با این کار اولین گاوبازی جهان اختراع می‌شود! یا در «آستریکس و کلئوپاترا»، آستریکس به کلئوپاترا می‌گوید که از مردم کشورش بپرسد چیزی احتیاج دارند ساخته شود یا نه، مثل یک کانال بین مدیترانه و دریای سرخ! در اینجا او به ساخت کانال سوئز اشاره دارد. در «آستریکس در انگلستان» پسرعموی انگلیسی آستریکس در مورد ساخت یک تونل زیرزمینی بین انگلستان و فرانسه صحبت می‌کند و می‌گوید که آرزو دارد روزی این اتفاق بیفتد. این مسأله هم به تونلی اشاره دارد که چندین قرن بعد ساخته شد.
● تاثیرات بر فرهنگ پاپ
▪ اولین شبکه ماهواره‌ای فرانسه به افتخار آستریکس «آستریکس-۱» نامیده شد.
▪ پارک بزرگ آستریکس در نزدیکی پاریس ساخته شد.
▪ یک شرکت فرانسوی نوعی چیپس سیب‌زمینی به شکل سپرهای رومی و استخوان‌های کارتون آستریکس ساخت.
▪ آستریکس و اوبلیکس به عنوان سمبل فرانسه روی جلد مجله «تایم» -شماره مخصوص راجع به فرانسه- رفتند.
▪ در قسمتی از سریال «مستر بین» مستربین کتاب آستریکس را برای خرسش می‌خواند.
▪ در سریال «ماجراهای خرس‌های گامی» ساخته دیزنی نیز با گروه سرکوب‌شده‌ای مواجهیم که با خوردن معجون جادویی قدرت و سرعت فوق‌العاده پیدا می‌کنند.
▪ در جام جهانی ۲۰۰۶ مطبوعات مسابقه فینال بین فرانسه و ایتالیا را «جنگ لژیونرهای رومی و روستاییان گل» خواندند.

پگاه ویل مترجم

منبع : روزنامه تهران امروز