آشنایی با سازمان JAA و استاندردهای JAR

●تاریخچهٔ تاسیس JAA
پیدایش سازمان JAA یا Joint Aviation Authorities به سال ۱۹۷۰ بر می­گردد؛ زمانی كه تعدادی از كشورهای اروپایی بر آن شدند تا در برابر غول هواپیماسازی بوئینگ به رقابت برخیزند. آنان برای رسیدن به این هدف، به قوانین و استانداردهای یكسان نیاز داشتند، استانداردهایی كه بتوانند بر اساس آنها هواپیماهای خود را طراحی كرده، به تأیید برسانند و در نهایت تولید كنند.
نوشتن JAR-۲۵ اولین قدم بود. این استاندارد به لحاظ ساختاری بسیار شبیه مدل آمریكایی خود یعنی FAR-۲۵ بود و در نوشتن آن سعی شده بود تجربیات و ماحصل تلاش­های همتایان امریكایی نادیده گرفته نشده و از تكرار مكررات جلوگیری شود. به همین دلیل به وفور در این دو استاندارد عبارات كاملاً متشابه به چشم می­خورد. بعدها استانداردهای دیگری نیز نوشته شد. آنان برای اینكه بتوانند در كارهایی كه انجام می­گرفت هماهنگی و انسجام داشته باشند، نیاز به یك سازمان و مركزیت قوی داشتند. در همین راستا بود كه سازمان JAA بوجود آمد. ساختار كنونی JAA در سال ۱۹۹۰ بر اساس موافقتنامه­ای ­كه به ­ "موافقتنامه قبرس" مشهور است، شكل گرفت. بر اساس این موافقتنامه، اهداف و وظایف JAA به طور خلاصه به صورت زیر تعیین شد:
●اهداف:
- اطمینان از برقراری ایمنی در صنایع هوایی كشورهای عضو از طریق همكاری
- تبدیل JAA به EASA یا European Aviation Safety Agency
- دستیابی به راهكارهای مؤثر تجاری
- هماهنگ كردن استانداردهای موجود
- بهبود ایمنی هوایی در سطح جهان به واسطهٔ همكاری­های بین المللی
●وظایف:
- تهیه و تدوین استانداردهای JAR یا Joint Aviation Requirements در زمینه­های طراحی و ساخت هواپیما، تعمیر و نگهداری، عملیات پرواز، و اعطای گواهینامه به پرسنل شاغل در شرکت­های هواپیمایی
- تهیه و ایجاد روش­های اجرایی و راهنمایی­های مكتوب(Administrative & Guidance Material) در ارتباط با به كارگیری استانداردهای JAR
- اجرای استانداردهای JAR بر اساس روش­های اجرایی و راهنمایی­های مكتوب بگونهٔ یكسان و هماهنگ
- تبدیل JAA به پایگاهی برای استفاده از نخبگان هواپیمایی در اروپا به منظور هماهنگ ساختن مقررات ایمنی هوایی
- ایجاد مكانیزم­های یكسان در تأیید محصولات و خدمات هواپیمایی
- همكاری با دیگر سازمان­های ذیصلاح در امر ایمنی هوایی مخصوصاً FAA
●تشکیل سازمان JAA:
برای عضویت در JAA باید شرایط خاصی برآورده شود و همه كشورهای اروپایی به صرف اروپایی بودن نمی­توانند به آن ملحق شوند. عضویت در JAA به دو صورت است:
۱. عضویت كامل(­Full Member) ، كه در آن كشور عضو، توانایی­های فنی و شایستگی­های خود را توانسته است به اثبات برساند.
۲. عضویت كاندیدا (­Candidate Member) ، كه در آن كشور مورد نظر، داوطلب عضویت بوده ولی هنوز نتوانسته است توانایی­های فنی و شایستگی­های خود را به اثبات برساند.
هم­اكنون JAA دارای ۲۵ عضو كامل و ۱۱ عضو كاندید می­باشد. فقط آن دسته از كشورهایی كه عضو كامل هستند، می­توانند گواهینامه­های "انطباق با استانداردهای JAR" را به داوطلبین اعطا نمایند و گواهینامه­های اعطا شده توسط این كشورها در دیگر كشورهای واقع در قلمرو JAA به طور خودكار دارای اعتبار خواهند بود. در جدول زیر عضوهای كامل و كاندیدای JAA نشان داده شده است:
سازمان JAA در كشور هلند و شهر هوفدروپ واقع بوده و متشكل از یك نماینده از هر یك از كشورهای عضو می­باشد. سازمان JAA توسط یك مدیر اجرایی اداره شده و دارای شش بخش می­باشد: بخش تأییدیه و مجوز­ها، بخش قوانین و مقررات، بخش تعمیر و نگهداری، بخش عملیات پرواز، بخش گواهینامه­ها و بخش منابع و توسعه. تهیه و تدوین استانداردهای JAR بر عهدهٔ بخش­های یاد شده می­باشد و در طول سالیان گذشته بیش از ۳۰ عنوان استاندارد هواپیمایی تهیه شده است.
●استانداردهای JAA:
همانطور كه پیش از این نیز اشاره شد، علاوه بر تهیه استانداردهای JAR، تهیه روشهای اجرایی سازمان نیز از وظایف دیگر JAA می­باشد. در این روشهای اجرایی، در ارتباط با چگونگی اخذ گواهینامه­ها و طی كردن مراحل اداری، راهنمایی­های مربوطه ارائه شده است.
استانداردهای JAR را می­توان به پنج دسته زیر تقسیم كرد:
۱- استانداردهای مربوط به مراكز تعمیر و نگهداری و مراكز آموزشی مربوطه (JAR-۱۴۵, JAR-۱۴۷)
۲- استانداردهای مربوط به عملیات پرواز (JAR-OPS)
۳- استانداردهای مربوط به سامانه­های طراحی, ساخت و تولید هواپیما و قطعات (JAR-۲۱, SUB F & G)
۴- استانداردهای مربوط به طراحی هواپیما و گواهینامهٔ تایپ (JAR-VLA, JAR-۲۵, JAR-۲۳,...)
۵- استانداردهای مربوط به اعطای گواهینامه به تكنسین­ها، خلبانان، مهندسین پرواز و غیره
(JAR-۶۶, JAR-FCL)
به غیر از استانداردهای مربوط به طراحی هواپیما، مابقی استانداردهایی كه در فوق نام برده شده­اند، دارای وجوه اشتراك بارزی هستند که می­توان از آنها به عنوان اركان و چارچوب اصلی این استانداردها یاد كرد. به بیان دیگر، می­توان گفت استانداردهای مذكور دارای هفت ركن اصلی هستند و داوطلبین دریافت گواهینامه­های مربوطه باید بتوانند نشان دهند كه این هفت ركن را در مجموعهٔ خود دارند. این هفت ركن عبارتند از:
- مشخص بودن ساختار مدیریت و امكانات
- موجود و مشخص بودن اطلاعات، داده­ها و مراجع مربوطه
- دارا بودن تجهیزات لازم برای انجام كارها
- دارا بودن نیروهای متخصص، آموزش­دیده و صلاحیت­دار
- موجود بودن روش­های اجرایی مكتوب برای انجام فعالیت­ها
- ایجاد نظام مراقبت از كیفیت(Quality Monitoring System)
- داشتن نظامنامهٔ سازمانی(Exposition Document or Quality Manual)
آنهایی كه با استانداردهای مدیریت نظام كیفیت آشنایی دارند، با مقایسه اركان یاد شده و اركان استانداردهای ISO-۹۰۰۰ می­توانند به خوبی دریابند كه تدوین­كنندگان و به وجود آوردندگان این دسته از استانداردهای JAR ، علاوه بر دارا بودن دانش و تخصص در صنعت هواپیمایی، در زمینه نظام­های مدیریت كیفیت نیز آگاهی و علم كافی داشته­اند و به شایسته­ترین شكل از آنها برای نوشتن استانداردهای متناسب با صنعت هواپیمایی بهره گرفته­اند. در اینجا باید تأكید كرد كه اختلاف اساسی استانداردهای ایزو و JAR در هدف نهایی آنها است. هدف نهایی ایزو، تأمین رضایت مشتری است و هدف نهایی استانداردهای JAR، تأمین ایمنی در حد بالاست.

مهندس سعید اصغری

منبع : تحلیلگران تکنولوژی هوا فضای ایران