زیر ساخت‌های اساسی پژوهش در فرانسه

در ارزیابی فناوری و ارزش گذاری سرمایه های بالقوه و بالفعل هر کشوردرتولید فناوری و آسیب شناسی آن ، ارزیابی کیفی و کمی زیر ساختارهای آن وزن مهم و تعیین کننده ای دارد به گونه ای که انعطاف پذیری ماشین فناوری در تغییر فازو گذر از مراحل بحرانی،برخاسته از تواناییهای زیرساختاری آن می باشدوبی تردید در دنیای پویای فناوری امروز ضرورت افزایش انعطاف پذیری در زیرساختارها برای تطبیق پذیری سریع با شرایط بسیارمتغیر امروزواجتناب از هرگونه اینرسی مزاحم الزامی است در مقاله زیر با مطالعه موردی کشور فرانسه وبه عنوان متممی بر مقاله " آسیب شناسی صنعتی فرانسه وآمادگی برای هزاره سوم" می کوشیم تا مولفه های بنیادین و اهمیت آنها در زایش فناوری را یادآور شویم
زیرساخت‌های اساسی فرانسه را در قالب‌های زیر بررسی و تحلیل خواهیم نمود:
۱- روابط كلان میان زیر ساخت‌های پژوهش و فناوری ۱-۱) فهرست تسهیلات و امكانات علمی كلان فرانسه very large Scientific Facilities
۱-۲) فهرست امكانات فنی و اجرائی در فرانسه very large technical and operational Facilities
۱-۳) ابزارهای بین‌المللی علمی فرانسه very large international Scientific equipment
۱-۴) ابزارها و ساز و كارهای بین‌المللی، فنی و اجرائی- عملیاتی فرانسه
۱-۵) شبكهٔ پژوهش، فناوری و ابداعات فرانسه Research and Technological Innovative Network
۱-۶) برنامه‌های پژوهشی بین سازمانی Inter-organizational Research programmes
۱-۷) مناطق اقتصادی Collections and habitates
۱-۸) بانك‌ اطلاعاتی‌های الكترونیك Electronic databases
موادرد ۸ گانهٔ فوق، مؤلفه‌های اساسی زیر ساخت‌های پژوهشی فرانسه هستند كه اكنون به تفصیل به شرح و بررسی هر یك خواهیم پرداخت
۱- تسهیلات و امكانات علمی كلان فرانسه:
تاریخچهٔ تسهیلات كلان در فرانسه با توجه به نیازهای منجمین و ساختار (۱۸۷۸-۱۹۸۱) Picdu Midi observatory كه نیاز به مطالعهٔ مغناطیس مولكول‌ها و جامدات و سازه‌ها داشتند (۱۹۲۰-۱۹۷۰)، فرانسه را وادار به حركت در زمینهٔ همكاری‌های بین‌المللی و ایجاد زیرساخت‌های بنیادین در طی چندین دهه كرد.
با شروع به كار كردن و رشد سریع پژوهشگاه‌های بین‌المللی در فرانسه و بخصوص با تأسیس CERN در سال ۱۹۴۹،‌ Louis de BROGLIE پیشنهاد كرد كه اروپا با موهبت داشتن آزمایشگاه علمی-اروپایی CERN قادر به دوباره سازی علم اروپااست. طرح فوق توسط UNESCO در سال‌های بعدی، تحت حمایت قرار گرفت مأموریت اولین شتابدهندهٔ CERN در سال ۱۹۵۷ به عنوان مبدأ حركت عظیم همكاری‌های علمی بین‌المللی از یك سو و ساختار وسیع امكانات علمی از سوی دیگر، باعث حركت منظم و پیوسته این تسهیلات علمی در سال‌های آغاز دههٔ ۷۰ میلادی شد.
۱-۲) فهرست امكانات فنی و اجرائی در فرانسه
۱-۲-۱) آزمایشگاه استفاده از "لیزرهای با تمركز بالا" موسوم به LULI
Utilisation des Lasers Intenses l’ Le Laboratoire Pour
۱-۲-۲)‌ آزمایشگاه میدان‌های مغناطیسی قوی واقع در Grenoble
Grenoble High Magnetic Field Laboratory – GHMFL
۱-۲-۳) همكاری‌های لیزری فرانسه- آلمان
La cooperation Laser Franco-Allemande-CLFA
۱-۲-۴) مركز اندازه‌گیری‌هائی هوائی هواشناسی
Le centre d’ Aviation Meteorologique
۱-۳) تجهیزات بین‌المللی علمی فرانسه: (EISCAT)
۱- ۳-۱) ائتلاف‌ها
۱-۳-۱-۱) ائتلاف‌ ‌JET (بزرگترین ائتلاف پژوهشی هسته‌ای جهان)
فرانسه با Tokamac در این اتئلاف حضور دارد و هدف این پروژه مطالعهٔ كنترل امتزاج هسته‌ای با استفاده از بستر مغناطیسی است. این پروژه در سال ۱۹۸۳ در Culham، در بریتانیا، تعریف شد.
JET(Joint European Tours)-Tokamak european-JET-EFDA
۱-۳-۲) نجوم پایه
۱-۳-۲-۱) در همكاری مشترك با كانادا و آمریكا در قالب پروژهٔ
(Telescope Canada – France- Hawaii-CFHT)
كه تلسكوپ فوق از آگوست ۱۹۷۹ در هاوائی آمریكا حاضر به كار بوده است. نیز فرانسه در پروژهٔ Mega Prime (تلسكوپ نجومی) نیز حضور دارد.
۱-۳-۲-۲) "دیده‌بان جنوبی اروپا" (European Southern observatory-ESO )
تلسكوپ عظیمی با قابلیت "تداخل‌سنجی" بالا VLT/VLTI
۱-۳-۳) فیزیك نجومی فضائی (Space Astrophysics )
این برنامه، متعلق به برنامه‌های اروپایی "فرانسه" می‌باشد
European Space Agency (ESA)
ز) اقیانوس‌شناسی (Oenology ) :
این برنامه‌ها دامنه‌ای را شامل می‌شوند كه بر روی منابع اقیانوسی و ناوگان‌های اقیانوس نگار،‌ فعالیت می‌كنند و شامل برنامه‌های IRD, IFRTP,IFREMET, INSU می‌باشد.
ح) منابع نیوترونی (بدون بار الكتریكی): Neutron sources
ح-۱) Leon Brillouin Laboratory-LIB با هدف استفاده از نیوترون‌های تولید شده به وسیلهٔ راكتور Orphee فعالیت می‌كند.
ح-۲) Laue Langevin Institute – ILL برنامه‌ای برای آنالیز مواد چگال می‌باشد و در حوزهٔ "اروپا" فعالیت می‌كند و در پارك علمی Ploygone Scientifique Louis Neel فعال است.
و) سرعت‌دهندهٔ الكترونی تشعشعی Synchrotron Radiation
و-۱)‌آزمایشگاه استفاده از "تشعشع الكترو مغناطیس"
Laboratoire Pour L’Utilisation du Rayonnement Electromagnetique- Orsay- LURE
و-۲) برنامهٔ "بهینه‌سازی منابع انرژی‌های نوری واسطه"
Source optimisee de Lumiere d’Energie intermediaire de LURE-SOIEIL
و-۳) سرعت دهندهٔ الكترونی تشعشعی اروپا موسوم به ‌ESRF
European Synchrotron Radiation Facility- ESRF
ز) علوم زندگی
"مركز محاسبات مولكولی و اتمی" (Centre European de calcul Atomique et Moleculaire )
یا به اختصار CECAM، كنسرسیومی از چندین پژوهشكدهٔ اروپائی است به منظور ارتقاء سطح همكاری‌های بین‌المللی با تمركز بر محاسبات مولكولی و اتمی در زمینهٔ "فیزیك" و "شیمی" كه سالانه تعداد زیادی از پژوهشگران با سابقهٔ فرانسه و جهان را جذب می‌كند.
تسهیلات و امكانات كلان فرانسه در قالب‌های زیر می‌گنجد:
الف) فیزیك ذرات Particle Physics
الف-۱) مركز پژوهشهای هسته‌ای اروپا (CERN)
European Nuclear Research Centre
الف -۲) LHC (شتابدهندهٔ پروتونی)CERN Large Hadron Collider ب) هسته‌ای Nuclear"مركز ملی شتابدهندهٔ یونی خیلی سنگین" یا(National Large Heavy Ions Accelerator )یا Grand Accelerateur National d” Ions Lourds
كه به اختصار GANIL خوانده می‌شود، با ابررسانای شتابد‌هندهٔ خطی برای یون‌های"ظرفیت‌بالا"ی سبك و متوسط و سنگین بكار گرفته می‌شود. CIRIL, SPIRAL II
ج) فیوژن (ائتلاف‌ها) Fusion
French Superconducting Tokomak-Tore Supra
د) نجوم پایه Ground Astronomy Institut de Radio-Astronomie Millimetrique- IRAM-
Millimetric Radio Astronomy Institute
ه) ستاره‌شنای (سیاره‌شناسی) Planetology
این برنامه در قالب CNES هدایت می‌شود.
زیر برنامهٔ انتقال و چرخش – شاتل برای مطالعهٔ ستارگان- سیارك‌های بزرگ، زلزله‌شناسی یا COROT مهمترین برنامه است.
Convection and Rotation- Satellite to study astero-and giant planet seismology – CROT
و) "دیده‌بانی" زمین observation of the Earth
این برنامه نیز در قالب برنامه‌های ‌CNES هدایت می‌شود.
"ابزارهای و مشاهده از راه دور جهت نمایش فتوپلانكتون‌ها" یا برنامهٔ POLDER
Remote Sensing instrument for phytoplankton monitoring
امروزه، دپارتمان پژوهش وزارتخانهٔ تحقیق و پژوهش،‌ مسئولیت این بخش را بر عهده دارد. فرانسه با دارا بودن حدود ۴۰ مركز عمدهٔ پژوهشی و با سرمایه‌گذاری‌های متنوع و متناسب با توانائی‌های هر یك، در پروژه‌های اروپا نقش تعیین كننده‌ای به خود گرفته است.
ایدهٔ زیر ساخت‌های كلان یا (very Large research infrastructure) به منظور بستن فاصله در توسعهٔ فناوری بكارگرفته شد بویژه در زمینهٔ فناوری اطلاعات و ارتباطات نو New Information and communication Technology (NICT)
اساسنامه حول دو محور عمد شكل گرفت:
۱- اندازهٔ سرمایه‌گذاری
۲- ارائه "خدمات" به "انجمن‌های علمی" و "دانشمندان" از سوی انجمن‌های متشكهٔ رهبر در ارتقاء زیرساخت‌ها
این دوگانگی همچنین هدایت كنندهٔ ابعاد بین‌المللی استفاده از زیر "ساخت"‌ها و ارتقاء ایشان است. تسهیلات علمی عمده و زیرساخت‌ها در بعد مطلقاً ملی(…, LLB,LURE,GANIL) و یا این كه در بعد ارتباط با سایر دول اروپایی (…,EMBL,ESRF,ILL,ESO,CERN )‌ و یا این كه ساختارهای"منتظر" در سطح پژوهش‌های اروپا (ERA) باشد.
درسطح اروپا، برنامه‌ریزی برای استفاده و مدیریت "زیرساخت‌ها"بر حسب "زیرساخت‌ها"ی پژوهشی به صورت زیر طبقه‌بندی شده است:
• تسهیلات كلاسیك بزرگ و منحصر به فرد (نظیر شتابدهندهٔ مواد، لیزرهای با قدرت بالا)• شبكه‌های مشخص از تسهیلات به اشتراك گذاشته شده (نظیر شبكه‌های نمایش وضعیت محیط زیست)
• مناطق اقتصادی و موقعیت آنها (نظیر بانك‌های اطلاعاتی متنوع، مجموعه‌های بیولوژیك،‌ بانك اطلاعاتی‌های الكترونیك)
• نوع مركز "زیرساخت" مورد نظر (مركز مطالعاتی یا مركز پژوهشی)
• "زیرساخت‌"های پشتبان (نظیر شبكهٔ ارتباطی"باند پهن")
• زمینه‌هائی كه بوسیلهٔ "زیرساخت"‌های كلان، محصور به "فیزیك"،‌ "علوم زمین‌شناسی" یا "علوم جهان‌شناسی" نمی‌باشد بلكه به شبیه‌سازی ژن‌ها نظیر شبكه ملی منابع شبیه‌سازی (National Resources Net works (RNRG) ) آنالیزداده‌ها "علوم اجتماعی" و"انسانی" (بانك اطلاعاتی‌ها) تعمیم می‌یابد.
برنامه‌های ESA خود به "زیربخش‌های"زیر تقسیم شوند:
۱-۳-۳-۱) پروژهٔ (Space telescope in far infrared and sub milimetric wave lengths) FIRST مشاهده گر مادون قرمز به منظور دورسنجی و پژوهش در شكل كهكشانها،‌ بكار گرفته شده است.
۱-۳-۳-۲) پروژه PLANCKCosmology mission on the region and development of the universe
با مأموریت كیهان‌شناسی و مطالعه در تشعشعات كیهانی از سطح آسمان (fossil radiation)
و مطالعهٔ تقان یا عدم تقارن آن هدف عمده این پروژه است.
تو پروژهٔ فوق برای سال ۲۰۰۷،‌ برنامه‌ریزی شده‌اند.
۱-۳-۳-۳) پروژهٔ INTEGRAL
Gamma ray telescopes and remote sensors
مأموریت: مشاهدهٔ جهان با امواج گاما ساطع شده پس از وقوع هر واقعهٔ كهكشانی در فضا
۱-۳-۳-۴) پروژهٔ XMM-Newton
X- Ray Multimiror Mission. Observation of the universe in x-rays –XMM-Newton
مشاتل طیف سنج امواج X، در دسامبر ۱۹۹۹ بوسیلهٔ موشك Ariane-۵ پرتاب شد.
۱-۳-۴) برنامه‌‌های فضائی آژانس فضائی اروپا (ESA)با NASA:
NASA= National Aeronautics and space Administration, United States
۱-۳-۴-۱) برنامهٔ (Solar and Heliospheric observatory ) SOHO
شاتلی برای مطالعهٔ خورشید و اتمسفر آن و مشاهدهٔ انفجارهای خورشیدی (زمان آن بین ۹۸-۱۹۹۵ بوده است)
۱-۳-۴-۲) پروژهٔ(Three- dimensional study of sun-earth relations ) CLUSTER۲
چهار شاتل مشابه هم، كه در پاریس در دو مرحله با راكتهای” Soyuz" در ماه‌های ژولای و آگوست ۲۰۰۰،‌ با مأموریت‌های ویژهٔ مطالعهٔ روابط” خورشید- زمین" به هوا پرتاب شد.
۱-۳-۴-۳) پروژهٔ ENVISAT:
Satellite for observing the Earth’s atmosphere and surface
شاتلی ۸- ظرفیت شامل نسخهٔ جدیدی از ERS۲، ابزارها و وسائل جدید (۲۰۰۲)
۱-۳-۵) ارتباطات CNES-NASA
۱-۳-۵-۱) پروژه PICASSO-CENA با موضوع اقلیم شناسی ابرها و اثر آن بر غبارهای معلق در هوا این پروژه در سال ۲۰۰۳، آغاز بكار كرده است.
۱-۳-۵-۲) زمین‌شناسی (Geology):
(Ocean Drilling program ) ODP: پروژهٔ حفاری در اقیانوس‌های عمیق بین‌المللی است
۱-۳-۵-۳)‌ سرعت‌دهندهٔ تشعشعات الكترونی (Synchrotron Radiation )
۱-۳-۵-۳-۱) پروژهٔ DIAMOND : پروژه‌ای مشترك با دانشگاه Oxford انگلستان با موضوع سرعت‌دهنده‌های تشعشعات الكترونی
۱-۳-۵-۴) فیزیك گرانشی (Gravitational physics )
۱-۳-۵-۴-۱) پروژهٔ (European Gravitational observatory )EGO
پروژه‌ای مشترك با ایتالیا با موضوع مشاهدات گرانشی با " استفاده از حسگرهای موجی"
۱-۳-۵-۴-۲) آزمایشگاه بیولورژی مولكولی اروپا (EMBL)European Molecular Biology Laboratory
۱-۳-۵-۵) بیولوژی سازه‌ای (Structural Biology)
۱-۳-۵-۵-۱) ایستگاه مطالعات فضائی (International Space Station )ISS و مأموریت آندرومدا (Andromeda )
۱-۴) ابزارها و سازوكارهای بین‌المللی، فنی و اجرائی – عملیاتی فرانسه:
۱-۴-۱)‌برنامه‌های EUMETSAT:
مجموعه برنامه‌ای است با سازمانی بین‌المللی كه اندازه‌گیری‌های مبتنی بر شاتل را مدیریت می‌كند. European Meteorological Satellites = EUMESTSAT
۱-۴-۲) برنامه‌های ۳ گانه CNES- ESA- EUMETSAT
اندازه‌گیری‌های"ژئواستراتژیك" مبتنی بر شاتل در جهت برقراری و همپوشانی با برنامه‌های اندازه‌گیری‌های شاتل EUMETSAT
۱-۴-۳) برنامه‌های دوگانهٔ ESA- EUMETSAT
برنامهٔ METOP: شاتل در مدارهای معین گردش می‌كند به منظور پوشش برنامه‌های "اندازه‌گیری و سنجش از راه دور"
۱-۴-۴) شاتل‌هایی جهت "موقعیت سنجی" یا radio- navigation"" موسوم به پروژهٔ "گالیله" این پروژه در دو فاز، پیگیری و هدایت می‌شود:• EGNOS: این شاتل با سیستم موقعیت‌یاب جغرافیائی GPS آمریكائی، متمم می‌باشند. این بخش به پایان رسیده است.
• شبكه‌سازی مجموعه‌ای ۳۰ شاتلی كه در سال ۲۰۰۸ عملیاتی می‌شود. بحث پرتاب این شاتل‌تها در دسامبر ۲۰۰۰ میلادی توسط مجلس اروپای متحد، بحث شده است.
۱-۵) شبكهٔ پژوهش فناوری و ابداعات فرانسه:
شبكهٔ پژوهش، فناوری و ابداعات فرانسه RRI
The Technological Research and Innovation Netwoks
از سیاست‌های وضع شده بوسیلهٔ "وزارت تحقیق" فرانسه،‌ پشتیبانی می‌كند.
هدف این شبكه‌ها ارتقاء و پل زدن میان پژوهشگاه‌های بخش دولتی و تشكیلات اقتصادی در سطحی كه دولت به عنوان "اولویت" تعیین كرده است و در بخش‌هائی كه "ساختارهای سنتی" قادر به ارائه "بازدهی" مطلوب نمی‌باشند. این شبكه‌ها،‌ "سازندگان صنعتی" و "تیم‌های پژوهشی دولتی" را حول پروژه‌ها و تحقیقات تكنولوژیك،‌ را به هم پیوند می‌زند.
این پروژه موارد زیر را تحت پوشش دارد:- برنامهٔ تغذیهٔ مرجع اروپا (RARE) Alimentation Reference Europe
- برنامهٔ چند رسانه‌ای و صوتی- تصویریAudiovisual and multimedia (RIAM)
- برنامهٔ آب و فناوری محیط زیستWater and environmental technology (RITEAU)
- شبیه‌سازی ژنتیكی انسان (Gen Homme)
- برنامهٔ مهندسی عمران و شهرسازی Civil and urban engineering (RGC&u)
- برنامهٔ شبیه‌سازی گیاهان (Geno Plant )
- مواد و پروسه های ساخت
- میكروفناوری و نانوفناوری (RMNT)
- سلول‌های سوختی (PACo)
- مطالعات آلودگی ناشی از "تصادفات دریائی" و نتایج آن بر هزینه (RITMER)
- پژوهشگاه‌های "فضائی" در زمینه ترابری مافوق صوت (برنامهٔ (RAeS)
- فناوری سلامت (برنامهٔ RNTS)
- پژوهش‌های "ارتباط از راه دور" (برنامهٔ RNRT)
- "زمین" و "فضا" (برنامهٔ RTE)
- برنامهٔ ملّی پژوهش و ابداعات در زمینهٔ "حمل و نقل" (در برنامهٔ PREDIT)
۱-۶) برنامهٔ پژوهش‌های بین‌سازمانی:
۱-۶-۱) برنامهٔ پژوهش‌های روبوتیك اروپا (EURON)European robotics research programme
۱-۶-۲) برنامهٔ شبیه‌سازی دیجیتالی، آزمایش‌های هسته‌ای (SIMULATION)
۱-۷) مناطق اقتصادی(Meze eco site )
مناطق اقتصادی مراكز فعال تحقیقاتی – محیطی هستند كه به ضرورت توسعهٔ اهداف و محیط در قالب انجمن‌های منطقه‌ای شكل گرفته‌اند.
منطقهٔ اصلی، فرانسه،‌ منطقهٔ Pays de Thau است كه به وسیلهٔ Yves Pietrasanta در منطقهٔ Meze (سپس به منطقهٔ Mayor از زیر مناطق Meze) در سال ۱۹۸۲ تأسیس شده است.
این منطقهٔ اقتصادی هم اكنون مسئول "انجمن‌های منطقه‌ای" پاكسازی آب است( منابع آب برای "حلزونیان"). پژوهش در زمینهٔ" بازیافت" پلاستیك‌ها از زباله‌ها و پرورش "حلزونیان" بوسیلهٔ "تولیدات"، از اهداف عمده این منطقه است.
اروپا "شبكهٔ مبادلاتی" بین مراكز اقتصادی برقرار كرده است. سیاستگزاران و دانشمندان در قالب پروژهٔ ecolink، به هم مرتبط شده‌اند كه بوسیلهٔ منطقه Pays de Thau واقع شده در Meze، كارگردانی می‌شود كه خود عضو مركزی هیأت رئیسه مناطق آزاد اروپا می‌باشد و هدف این شبكه، توسعهٔ مراكز اقتصادی اروپا به كمك توسعهٔ مناطق اقتصادی است.
۱-۸) بانك اطلاعاتی‌های الكترونیك:
۱-۸-۱) شبكهٔ آموزش و پژوهش فناوری ملی (RENATER)
۱-۸-۲)Technology, Education and Research Network بانك اطلاعاتی ملی بیوتكنولوژی فرانسه
National Biotechnology Database- Biotechnology France

منابع :
http://www.cordis.lu/france/org_infrast.htm
P.Laredo & P.Mustar,"Research and innovation policies in the new global economy",CENTRE DE SOCIOLOGIE DE L’INNOVATION
نویسنده :
شاهرخ رضایی

منبع : ستاد ویژه توسعه فناوری نانو