نقد در وادی کلام

در فرهنگ دهخدا برای واژه نقد به معنای نقد متون یا آثار ادبی یا آثار هنری، نكته ای دیده نمی شود ولی در فرهنگ معین، كلمه نقد بدین گونه تعریف شده است:
- تمیز دادن خوب از بد
- آشكاركردن محاسن و معایب سخن.
- تشخیص معایب و محاسن اثری ادبی(ص ۷۸۴).
اكنون می خواهیم بدانیم فایده نقد چیست؛ چون هر چیزی كه فایده نداشته باشد، خود به خود و به تدریج، رو به نابودی می رود.
نقد، زمانی به وجود آمد كه خوانندگان بسیار با خواسته های بسیار به وجود آمدند. توقع های بسیار، نویسندگان فراوانی با سبك های گوناگون پدید آورد. این امر انتخاب را سخت كرد و متعاقب آن بعضی از سخنان به مذاق بعضی ها خوش نیامد و این گونه بود كه نقد شكل گرفت.
در زبان فرانسه به كلمه نقد لاكریتیك و به منتقد، لوكریتیك و در انگلیسی به نقد كریتیك می گویند كه همگی از ریشه لاتینی كریتیكوس از ریشه یونانی كریتیكس است از كرینیین یعنی قضاوت می آید.
پس، این واژه در اصل به معنای قضاوت است اما امروزه فقط به این معنا نیست بلكه بیشتر به سوی باز كردن یك اثر ادبی یا هنری متمایل است و همان طوری كه بسیاری از كارشناسان و صاحب نظران این حوزه معتقدند: هدف اول نقد، بازكردن و توصیف یك اثر ادبی یا هنری است .
نادین گوردیمر- داستان نویس مشهور آفریقای جنوبی- در این زمینه می گوید: منتقد همیشه بعد از حادثه پیدایش می شود، چون قبلاً اثری نوشته شده و نویسنده وقتی با آنها موافق است كه آنها هم به همان نتیجه او برسند. به عبارت دیگر، اگر نقاد به چیزی كه من با تمام وجودم می دانم درست است و حداكثر كوشش را كرده ام و آن را خوب از كار درآورده ام، ایراد بگیرد، من تحت تأثیر اینكه این نكته مطابق میل یك نفر نیست، قرار نمی گیرم. اما اگر در مورد شخصی یا چیزی كه نوشته ام، دو دل باشم و منتقدی هم بر این شك ودودلی صحه بگذارد، آن وقت است كه شَكّم به یقین تبدیل می شود وبا كمال میل به نقد منتقد، احترام می گذارم .
در این میان آلن رب- گری یه نویسنده فرانسوی و یكی از بنیانگذاران رمان نو، جایگاه منتقد را نسبت به نویسنده به مراتب دشوارتر ارزیابی می كند: به یك اعتبار، نقد ادبی بسیار دشوارتر از آفرینندگی است. مثلاً قصه نویس می تواند به هوش خود اعتماد و بدان تكیه كند و نیازی به كوشش ندارد كه گزینش های هوش را بفهمد. حال آنكه منتقد موظف است پاسخ همه پرسش ها را ارائه كند. وی باید به صراحت، سودمندی های كتاب را بیان كند، علت علاقه خود را به این كتاب بگوید و در باب آن داوری های مطلق و معتبر ابراز دارد .

منبع : همشهری