غار قلعه جوق ، همدان

در شرق استان و مرز استان اراك،‌ و در دو كیلومتری روستای قلعه جوقِ بخش قهاوند، در رشته كوهی موسوم به «قوزو قشلاق» غاری وجود دارد كه به دلیل نزدیكی به روستای مزبور به غار قلعه جوق معروف شده است.
غار دارای سه مدخل است : یك مدخل در 10/5 متری از سطح زمین و دو مدخل دیگر در كنار هم و اندكی پایین‌تر در سمت چپ آن و در فاصله 8/5 متری از زمین قرار گرفته‌اند. روی دیوار غار خطوط مختلف و نقوش نامفهومی دیده می‌شود كه فقط تاریخ 1168 هجری (دوره افشاریه) به خوبی خوانده می‌شود.
راه ورود به غار نردبان 16 پله‌ای بزرگ و محكمی است كه در مدخل ورودی وسطی كار گذاشته‌اند. ورودی این قسمت 106 سانتی‌متر طول و 67 سانتی‌‌متر عرض دارد كه به محوطه كوچكی به ابعاد 1/8×1/2 متر راه دارد،‌ دو مدخل دیگر نیز به این محوطه باز می‌شوند.
در سمت راست این محوطه كه دارای چهار فرورفتگی و سكوهایی در انتهای آن‌هاست و به منزله طبقه پایین غار است، سوراخی وجود دارد كه پس از گذشتن از آن وارد اتاقی می‌شویم و بعد از پایین رفتن از یك سو به دالان اصلی غار كه دهلیزی است سرتاسری به طول 2/4 و پهنای 1/77 و ارتفاع 2 متر می‌رسیم. مدخل اصلی غار (دهانه بالایی) در ابتدای این راهرو و در سمت راست اتاق ورودی،‌ دارای چشم‌‌اندازی بر مناظر دلگشای اطراف است.
در دو سمت و انتهای این دالان كه به طور مستقیم حفر شده است، چندین اتاق منظم و هم شكل با اختلاف ابعاد چند سانتی‌‌متری رو به روی هم با فاصله 130 سانتی‌متر با اصول هندسی توسط استادان هنرمند حفر شده است. تعداد این اتاق‌ها با اتاق انتهای راهرو 13 باب است. طول هر یك از این اتاق‌ها 2 متر و دهانه آن‌ها 107 سانتی‌متر است و در 45 سانتی‌‌متری انتها دارای سكو هستند.
در فاصله 10/5 متری دالان محوطه وسیع بیضی شكلی وجود دارد كه قطر كوچك آن 370 سانتی‌‌متر از طول راهرو را در بر گرفته است و در دو انتهای قطر بزرگ آن دو اتاق سكودار دیده می‌شود. یكی از اتاق‌ها مانند اتاق‌های دو طرف راهرو، با همان ابعاد، و با گودال مربع شكل كوچكی به ابعاد یك متر و عمق 50 سانتی‌متر است. این محوطه به منزله تالار غار است و سقف آن تراش ناودانی خورده و اندكی بلندتر از سایر قسمت‌های غار قرار دارد. بنا به روایتی اتاق دوم از سمت راست راهرو كه فاقد سكو است،‌ منبع آب غار بوده است.