بیماری‌های متفرقه(۲)

پرولاپس Prolapse کلوآک

پرولاپس حجره خارجى کلوآک (Urodeum) در جوجه‌ها و نيز پرندگان بزرگتر مشاهده مى‌شود. به‌نظر مى‌رسد که مقادير بالاى استروژن در غذا (به‌عنوان مثال در يونجه سريع‌الرشد)، کاهش خاصيت کشسانى بافت همبند در روده بزرگ و صفاق و يا مشکلات گوارشى از علل بيمارى باشند. مشکلات گوارشى ممکن است به علت فقدان سنگريزه در غذا ايجاد شده و لذا پرنده به قولونى فشار مى‌آورد که هيچ مدفوعى در آن نيست.

مى‌توان اورودئوم را تميز و ضدعفونى نموده و پس از استفاده از مواد چرب‌کننده به‌جاى اول باز گرداند. در صورتى‌که تغيير محيط يا اضافه‌نمودن سنگريزه به غذا کمکى نکند نياز به اقدامات جراحى (يا بخيه سرکيسه‌ايPurse string or tobacco Pouch suture) خواهد بود. گاهى اوقات در شترمرغ‌هاى ماده بالاى يکسال پرولاپس مهبل بدون ارتباط با تخم‌گذارى حادث مى‌شود که درآب و هواى سرد و مرطوب احتمال وقوع آن افزايش مى‌يابد.

اجسام خارجى Foreign bodies در دستگاه گوارش

شترمرغ‌ها به کنجکاوى و به‌ويژه علاقه‌مندى به اجسام درخشنده و رنگى مشهور هستند. اجسام خارجى در صورت بلع بسته به اندازه، سختى و تيزى لبه‌ها سبب عوارض کم و بيش شديد مى‌شوند. تلفات مربوط به اين عارضه کاملاً معمول مى‌باشد. در حالى‌که جوجه‌ها اغلب در اثر بلع قطعات چوب يا ميخ تلف مى‌شوند، فهرست اشيائى که در معده شترمرغ‌هاى بالغ يافت شده بسيار متنوع و شامل چاقوهاى جيبي، قاشق‌هاى چاى خوري، نعل اسب و غيره بوده است.

در صورتى‌که جسم خارجى مانند سيم، تکه‌چوب و غيره در مرى فرو رود مى‌توان نسبت به بالا و پائين نمودن آن از طريق لمس گردن از خارج اقدام نمود. به‌منظور تعيين موقعيت جسم خارجى در موارد غيرعادى مى‌توان از اشعه ايکس استفاده نمود. در صورتى‌که بيرون آوردن جسم با اين روش‌ها امکان‌پذير نباشد بايستى اقدام به عمل جراحى نمود.

در صورت تغذيه آزاد شترمرغ‌ها مى‌توان در عرض کمتر از يکساعت نياز غذائى آنها را برطرف نمود. بنابراين هيچ جستجوى طولانى براى غذا و آب توسط پرنده صورت نگرفته و دليل هم براى نگرانى و پرهيز از شکارچيان در مزارع شترمرغ وجود ندارد و در نتيجه پرنده به‌دنبال هيجانات جايگزين خواهدبود. اين تغيير در نوع فعاليت‌ها ظاهراً دليل عمده بلع اجسام خارجى و خوردن بيش از حد سنگريزه‌ها است.

در صورت تغذيه آزاد شترمرغ‌ها مى‌توان در عرض کمتر از يکساعت نياز غذائى آنها را برطرف نمود. بنابراين هيچ جستجوى طولانى براى غذا و آب توسط پرنده صورت نگرفته و دليل هم براى نگرانى و پرهيز از شکارچيان در مزارع شترمرغ وجود ندارد و در نتيجه پرنده به‌دنبال هيجانات جايگزين خواهدبود. اين تغيير در نوع فعاليت‌ها ظاهراً دليل عمده بلع اجسام خارجى و خوردن بيش از حد سنگريزه‌ها است.

چسبندگى تخم و پريتونيت زرده‌ايEgg binding and Yolk Peritonitis

مشکلات مربوط به تخم‌گذارى بيشتر در شترمرغ‌هاى مسن اتفاق مى‌افتد. معمولاً عفونت‌هاى باکتريائى اعضاء توليدمثلى لوله‌هاى فالوپ را مسدود نموده و يا تخم را در مسير حرکت خود متوقف مى‌سازند.

اولين نشانه بيمارى توقف ناگهانى تخم‌گذارى بدون علت مشخص مى‌باشد. ملامسه کردن به همراه مشاهده تغيير شکل و ساختمان تخم‌هاى توليد شده قبلى به تشخيص کمک مى‌نمايد.

تخم‌هاى محبوس شده ممکن است به‌وسيله تزريقات مکرر و در عين حال دقيق اسکى توسين و کلسيم وادار به حرکت شوند. در اغلب موارد تنها عمل جراحى به موقع مى‌تواند پرنده را از مرگ حتمى در اثر پريتونيت نجات دهد.

در حدود ۱۳% کل موارد بيمارى در شترمرغ‌هاى بالغ در هلند ناشى از اين عارضه مى‌باشد.

ميوپاتى عضلانيMuscle myopathy

اين امکان وجود دارد که به‌دنبال تعقيب شترمرغ‌ها (توسط سگ) و يا وجود استرس‌هاى شديد، آسيب‌‌هاى برگشت‌ناپذيرى به عضلات وارد شده و در نتيجه پرندگان قادر به حرکت يا حتى سر پا ايستادن نباشند.

در مورد استرس‌هاى قابل پيش‌بينى (مثل حمل و نقل) مى‌توان از تمرين‌هاى ضد استرس، تجويز ويتامين E و سلنيم يا تزريق کورتيکوستروئيدها بهره جست.

هيپرکراتوزHyperkeratosis

ضخيم شدن شديد پوست انگشتان در شترمرغ‌هاى جوان که برروى بستر يا کف‌پوش‌هاى خيلى ليز يا خيلى مرطوب پرورش مى‌يابند مشاهده شده است. تشکيل پينه صرفاً يک واکنش مکانيکى پوست شاخى انگشتان و بدون دخالت عوامل بيمارى‌زاى اوليه مى‌باشد. پينه‌ها در صورت تمرين انگشتان با دويدن و چرا در محل‌هاى خشک برطرف مى‌شوند. قبل از وقوع چنين امرى جوجه‌ها به‌طور غيريکنواخت بر انگشتان خود تکيه مى‌کنند و اين امر بر رشد و نمو کامل پا اثر گذاشته و ممکن است منجر به اختلالات حرکتى گردد. اين مسئله مجدداً اهميت يک بستر يا کف‌پوش خشک و غيرلغزنده را در آشيانه پرورشى جلوه‌گر مى‌سازد. آشيانه‌ها بايد حداقل دو بار در روز از مدفوع و ادرار پاک شوند.

پرخوارىPecking Feather

اين عارضه به‌عنوان يک فعاليت جانشين و جبرانى به‌طور انفرادى در گله‌هاى شترمرغ حادث مى‌شود که معمولاً حضور در يک محيط ناآشنا، تجمع موقت پرندگان در زمان حراج و حمل و نقل، نگه‌داشتن مداوم پرنده در جايگاه يا شرايط آب و هوائى نامناسب و در نتيجه عارضهٔ روانى 'بى‌انگيزگى Boredom' به آن دامن مى‌زند.

اين رفتار ناپسند معمولاً توسط يک پرنده آغاز مى‌شود. شترمرغ‌هاى ديگر با مشاهده زخم‌هاى کوچک و خونريزى در پشت پرندگان ديگر تحريک شده و اين عمل را تقليد مى‌کنند ولى اغلب يک پرنده مقصر مى‌باشد. اگر اين پرنده سريعاً جدا نگردد مى‌تواند تمام گله را درگير نموده و ظاهر ناخوشايندى ايجاد نمايد و پرندگان پرورشى ارزش خود را از دست داده و حتى براى حراج هم قابل عرضه نمى‌باشند.

علاوه بر اين، نواحى بدون پر پشت پرنده در معرض خطر آفتاب‌زدگى بوده و زخم‌هاى کوچک محل مناسبى براى نفوذ عفونت‌هاى استرپتوکوکى مى‌باشند.

در هنگام ارزيابى گله شترمرغى با پر و بال نامناسب و ژوليده بايستى توجه داشت که:

- فقدان پر مى‌تواند دال بر بيمارى باشد.

- اين ضايعه ممکن است به علت انگل‌هاى خارجى ايجاد گردد.

- شترمرغ‌هاى تخمگذار در فصل جفتگيرى به‌دليل جفتگيرى‌هاى مکرر معمولاً داراى پوشش ژوليده هستند.

- پرريزى طبيعى شترمرغ‌ها که ارتباطى با عمل پرچينى ندارد منجر به خارش شده و در نتيجه پرنده به‌خود نوک زده Preening و پرهاى مرده خود را مى‌کند.

با توجه به اين حقيقت که در مزارع بى در و پيکر در آفريقاى جنوبى درصد زيادى از اينگونه پرندگان وجود داشته در حالى‌که اين مسئله در اروپا به‌عنوان يک مشکل معمول مطرح نيست به‌نظر مى‌رسد که اين عارضه رفتارى به‌دنبال يک استرس ايجاد شده و سپس باقى ماند زيرا ترک دادن اين عادت در اين‌گونه پرندگان بسيار مشکل است.

در يک گله به شدت مبتلا در زيمبابوه جهت پيشگيرى از اين مشکل پوشش‌هاى زينى شکل بر پشت شترمرغ‌هاى ارزشمند گله بسته شد. از سوى ديگران قطران چوب به‌عنوان يک درمان قديمى براى پيشگيرى و درمان مناسب مى‌باشد. اين ماده با الکل رقيق شده و بر پشت پرندگان مبتلا ماليده و يا اسپرى مى‌گردد و آن را چند روزى از گزند نوک زدن دور مى‌کند. در صورت تکرار منظم اين روش فرصتى براى رشد پرهاى جديد فراهم مى‌شود.

به‌هر حال بهترين روش مقابله با چنين رفتار غيرطبيعى (همانند بلع جسم خارجي) سرگرم نگه‌داشتن پرندگان است. بايستى از بروز عوارض روانى ناشى از يکنواختى از طريق تنوع و تغيير اجزاء مواد مغذي، تماس مکرر با پرندگان، فراهم نمودن سايبانى با نور کافى روز٭ و سرگرمى‌هاى علاقه پرندگان جلوگيرى نمود.

در هنگام شب بايستى پرندگان در تاريکى مطلق و بدون نور مصنوعى نگهدارى شوند. خصوصاً در مورد جوجه‌ها که به‌دليل روشنائى مداوم اين عارضه را از خود نشان مى‌دهند استفاده از نورى با طول موج بالا (قرمز يا نارنجي) اثر قوى‌ترى خواهد داشت.