مسمویت‌ها

دوز دارو

تجويز دوزهاى بيش از حد يا نامناسب دارو شخصاً رايج‌ترين علت ظهور علائم مسمويت در شترمرغ مى‌باشد که براى مثال مى‌توان به ترکيبات فورانى اشاره نمود. علائم شخص مسمويت با فوران‌ها (به‌عنوان مثال فورازوليدن که جزء ترکيبى بسيارى از داروهاى تجارتى است) شامل افزايش حساسيت Hyperensitivity، تکان دادن سر و حرکت‌هاى غير تعادلى قبل از مرگ مى‌باشد.

اضافه نمودن مقادير بيش از حد برخى داروها مثل کلرام فينکل(chloramphenicol) يا سولفوناميدها در آب آشاميدنى سبب تلخى آب و در نتيجه عدم آشاميدنى آن توسط پرنده مى‌شود. در صورت آگاهى از اين وضعيت به مدت طولاني، جوجه دهيدراته شده و نهايتاً در جلوى ظروف پر از آب در اثر شکستگى تلف مى‌شود.

داروهاى تأثيرگذار بر کليه‌ها و نيز داروهائى که توسط کليه‌ها تجزيه و دفع مى‌گردند (مثل سولفوناميدها) هرگز نبايد در عضلات بزرگ ران يا در هر ناحيه ديگر کپل تزريق شوند. زيرا سيستم منحصربه‌فرد باب‌هاى کليوى در شترمرغ مستقيماً دارو را به کليه‌هاى هدايت نموده و ضمن ايجاد آسيب احتمالى با کليه‌ها (نفروز nepnrosis)، قسمت زيادى از دارو قبل از رسيدن به مقصد موردنظر از بين مى‌رود.

داروهاى يونوفوز ضدکوکسيديائى (آنتى‌کوکسيدياها و کوکسيديوستات‌ها)

داروهاى يونوفوز ضدکوکسيديائى (آنتى‌کوکسيدياها و کوکسيديوستات‌ها) مثل موننسين - سديم Na-monensin، سالينومايسين Salinomycine، ناراسين Naracin، ماجورامايسين maduramycinو لاژالوسيد - سديم Na-Lasalocidحتى در غلظت‌هاى کاملاً عادى و مورد استفاده در ماکيان و بوقلمون براى شترمرغ سمى مى‌باشند. در صورت استفاده از داروهاى يونوفور توسط شترمرغ (احتمالاً به‌دليل استفاده از يک کنسانتره ويژه بوقلمون و حاوى اين ترکيبات يا به‌منظور درمان يک نوع حاد کوکسيديون يا درمان مواد مقاوم به ساير داروها ) از تجوير همزمان آنتى‌بيوتيک‌هاى مشخصى همچون تيامولين tyamulin، اولئاندومايسينOleandomycin، و کلرام فنيکل بايستى جداً خوددارى نمود. زيرا ترکيب آنها با داروهاى يونوفور منجر به ايجاد آسيب وسيع عضلانى و فلحى عمومى مى‌گردد. يونوفورها در جيره پرندگان بالغ در خلال فصل تخم‌گذارى منجر به يک افت شديد در ميزان جوجه‌درآورى مى‌گردد.

ترکيبات مضر

ترکيباتى که هرگز نبايستى حتى در غلظت‌هاى بسيار کم مورد استفاده قرار گيرند عبارت هستند از:

- تيابندازول و ميندازول که به‌عنوان داروى ضدکرم خصوصاً در خوک استفاده مى‌شوند. اين ترکيبات بر سيستم عصبى شترمرغ اتر گذاشته و لذا قطعاً سمى هستند.

- لبندانlindan نيز که قبلاً براى مبارزه با انگل‌هاى خارجى طيور تجارتى به‌کار مى‌رفت براى شترمرغ کاملاً سمى است. اسپرى نمودن شترمرغ‌ها با غلظت ۲/۰ تا ۵/۰ درصد اين دارو (برطبق توصيه سازنده) آنها را در عرض ۳ تا ۴ روز تلف مى‌نمايد. به علت همين عوارض جانبى و مشکلات ناشى از باقى‌مانده‌هاى داروئي، اکنون اين سم در بازار اروپا به سختى يافت مى‌شود. از ساير حشره‌کش‌هاى مربوط به اين گروه از ئيدروکربن‌هاى کلرينه نيز بايستى پرهيز نمود. استفاده اين ترکيبات عليه هيچ انگلى خارجى در شترمرغ توصيه نمى‌گردد.

اوره که به‌عنوان بخشى از جيره نشخوارکنندگان جهت بهبود سنتز آلبومين به‌کار مى‌رود به هيچ‌وجه نبايسستى در جيره شترمرغ استفاده شود.

علف‌هاى سمى

همگان در چرانيدن شترمرغ در مراتع عارى از علف‌ها و گياهان سمى همچون پياز حضرتيcolchicum autummale، هفت برگdaphne mczereum، يا سرخدار taxus نظر مشترک دارند. بايد توجه داشت که تعداد زيادى از گياهان متعلق به خانواده آمبليفرا umbelliferacحاوى ماده فورانوکومارين هستند که سبب عارضه حساسيت به نور photosensibility در شترمرغ مى‌شوند. بدين صورت که سلول‌ها و بافت‌ها در برابر هر نورى افزايش حساسيت داده که اين امر سبب نکروز پوست در نواحى آسيب‌ديده مى‌شود (درماتوز ناشى از نورphotodermatosis ) تشخيص چنين مسمويت‌هاى گياهى مشکل مى‌باشد زيرا چندين هفته بين خوردن گياه سمى و بروز اولين علائم مسموميت مثل پرآبى چشم‌ها، کنژکتيويت، سرخ شدن(erythema) پوست صورت و پاها فاصله وجود دارد. چند روز بعد جراحاتى برروى صورت، پلک‌هاى چشم، گوش‌ها و منقار ظاهر مى‌گردد. پوست خصوصاً در ناحيه پا حالت فلسى پيدا مى‌کند. پرندگان مسن‌تر با آسيب‌ديدگى بيشتر به دليل ترکيدگى پوست پا تمايلى به حرکت ندارند. جوجه‌هاى جوان ممکن است کاملاً ساکت و بى‌حرکت شوند. جراحات مشهود در آزمايشات بافتى شبيه سوختگى‌هاى درجه ۲ و ۳ مى‌باشند. جعفرى خصوصاً به‌دليل داشتن برگاپتن و گزانتوتوکسين يک عامل بالقوه محسوب مى‌گردد. خوردن جعفرى وحشى petroselinum sativum ممکن است هنگام چرا و خوردن جعفرى اهلى p.crispum در اثر تغذيه توأم با علف‌هاى باغى اتفاق مى‌افتد.

علف فيل شطرنجى ammimajus که در خاور نزديک يافت شده و در اروپا نادر است به خطرناکى چندين نوع از جعفرى بهاره cymopterus مى‌باشد. اين گياهان شبيه جعفرى بوده ولى مختص آمريکاى شمالى هستند. گاو هويچ گاوى (heracleum sphondylium) تنها در صورتى‌که در مقادير بالا مصرف گردد سمى خواهد بود. در حالى‌که برادر بزرگ اين گياه شبيه به جعفرى فرنگى (h.mantegazziaum) گاوى که به‌عنوان گياه زينتى در بسيارى از باغ‌هاى روستائيان استفاده مى‌شود قادر به ايجاد تخريش‌هاى شديد پوستى است که در اثر تماس با آن اتفاق مى‌افتد. علف چاى (hypericum perforatum) فقط در صورت خوردن موجب عارضه حساسيت به نور مى‌گردد. اين گياه متعلق به خانواده هيپرکيا بوده و به فراوانى در مراتع خشک اروپاى مرکزى يافت مى‌شود. خوردن برگ‌هاى آووکادو توسط شترمرغ‌هاى جوان منجر به آسيب‌هاى وسيع به عضلات قلب همراه با تلفات مى‌گردد.

شوکران کوچک (aethusa cynapium) در سال‌هاى اخير مزارع چغندرقند را مورد هجوم قرار داده است. توليدکنندگانى که قصد ذخيره برگ‌هاى چغندرقند يا سيلو نمودن آن را براى شترمرغ‌هاى خود دارند بايد اين علف هرز را ريشه کن نمايند.