تأثیر بازیچه‌های شکل‌دار و مسطوره‌ای بر کودکان خردسال (۴)

شيوهٔ ديگر، بازى 'آماده‌ باش' است. اين بازى انديشيدن را به کودکان مى‌آموزد و نيروى ابتکار آنها را وسعت مى‌بخشد. براى مثال عروسک 'حسنک' - دوست هميشگى کودکان - طى نامه‌اى به دوستان مژده مى‌دهد که به زودى دوست خود يعنى 'نخودي' را نزد بچه‌ها به مهمانى خواهد آورد. نامهٔ 'حسنک' ضمن ايجاد وجد و شعف در بچه‌ها، آنها را وارد مى‌سازد که براى پذيرائى شايسته از نخودى آماده شوند. لابد لازم است نخست خانهٔ عروسک را با سليقه مرتب کنند. سپس جايگاه استراحت و وسايل راحتى براى مهمان عزيز خود را از پيش مهيّا سازند ...

بازى 'چيستان' نيز براى آشنا ساختن کودکان با بازيچه‌ها بسيار جالب است. اين بازى را مى‌توان به شکل‌هاى مختلف ترتيب داد. مثلاً 'حسنک' نزد کودکان آمده خواهش مى‌کند به پرسش‌هاى او پاسخ بگويند.

چيستان اول: دخترى بيمار است و مادرش از او پرستارى مى‌کند. بايد پزشک را به بالين او آورد. پدر در خانه نيست و مادر هم مى‌ترسد دختر خود را تنها بگذارد و به سراغ پزشک برود. 'پس چگونه مى‌توان از پزشک دعوت کرد که به بالين دختر بيمار بيايد؟'

حسنک امکان تفکر به بچه‌ها مى‌دهد و سپس تلفن را نشان داده مى‌پرسد: چند دستگاه تلفن لازم است که بتوان به بيمارستان تلفن کرد و پزشک خواست؟ 'دو دستگاه، درست است. يکى در منزل و يکى هم در بيمارستان' . او ضمناً طرز شماره‌ گرفتن را به بچه‌ها مى‌آموزد.

چيستان دوم: 'حسنک' مى‌گويد: 'يک روز ديدم يک جا آتش گرفته، اما دستپاچه نشدم و زود به آتش‌نشانى خبر دادم. حالا اگر گفتيد چگونه توانستم زود به آتش‌نشانى خبر بدهم، در حالى که آتش‌نشانى خيلى دور بود؟'

بچه‌ها اين‌بار زود حدس مى‌زنند که به‌وسيلهٔ تلفن خبر داده بود. او شمارهٔ تلفن آتش‌نشانى يعنى شمارهٔ ۱۲۵ را به آنها ياد مى‌دهد و سپس مى‌پرسد: 'حالا اگر گفتيد که تلفن چه فايدهٔ ديگرى دارد؟' و کودکان هر يک پاسخ مى‌دهند و او تأييد و يا تصحيح مى‌کند.

بازى معمائيِ 'خوبه يا بده؟' نيز براى کودکان جالب و آموزنده است. اين بازى تصورات کودک را از مفاهيم 'خوب' و 'بد' تقويت مى‌کند و گسترش مى‌دهد. کودکان نزديک ميز مى‌نشينند. 'حسنک' سلام کرده مى‌گويد: 'من امروز به شما خيلى چيزها مى‌آموزم، مى‌آموزم که بچه‌هاى خوب کدام هستند و بچه‌هاى بد کدام. حالا درست توجه کنيد، اگر يک کار خوب ديديد، دست بزنيد و اگر بد بود؛ دست نزنيد و فقط بگوئيد: بده' .

سپس آموزگار روى ميز صحنهٔ لازم را ترتيب مى‌دهد.

معماى يک: [طاهره نشسته است و با اسباب‌بازى خود مشغول است. پسربچهٔ شيطانى دوان دوان پهلوى او آمده اسباب‌بازى او را مى‌قاپد و در مى‌رود و طاهره را به گريه مى‌اندازد.] بچه‌ها فرياد مى‌کشيند: 'بد، بد!' هرگاه کودکان نتوانند زود نظر بدهند، حسنک خودش مى‌پرسد: 'اين کار خوب بود يا بد؟' [سپس پسربچهٔ ديگرى نزد طاهره مى‌آيد و مى‌گويد: 'طاهره جان، گريه نکن! بيا اين اسباب‌بازى را بگير تا باهم بازى کنيم!' ] بچه‌ها همه دست مى‌زنند.

معماى دو: [دختربچه‌اى با موهاى ژوليده و پيراهن نامرتب نشسته است. دوستش پهلوى او آمده و مى‌گويد: 'چرا اين ريختى هستي؟ موهايت را شانه کن، تکمه‌هايت را بيانداز و پاشو کمى راه برو، قدم بزن!' دخترک جواب مى‌دهد: 'نيمخوام، از اينجا خوشم نمياد، موهام صاف و درسته ...' دوست او مى‌گويد: 'بگير، شير آوردم، بخور!' دخترک مى‌گويد: 'اين ليوان بزرگه، نميخوام، يک ليوان کوچکتر بده، توى اين نمى‌خورم، از اين گذشته، بهتره برام چاى بياري' ] بچه‌ها فرياد مى‌کشند: 'بد، بد!' حسنک سپس مى‌گويد: 'واي، چه دختر نق‌نقوى بهانه‌گيرى‌يه!'

معماى سوم: [پسربچه‌اى مى‌گويد: 'چقدر دلم مى‌خواد يک خرده راه برم و گردش کنم. حالا همهٔ اسبابامو جمع مى‌کنم و آن وقت ميرم بيرون.' کتاب‌هاى خود را قشنگ جمع مى‌کند و اسباب‌بازى‌هاى خود را هر يک به جاى خود مى‌گذارد و بيرون مى‌رود.] بچه‌ها همگى دست مى‌زنند. حسنک مى‌گويد: 'آفرين بر اين پسر خوب! ببينيد اول کتاباشو، اسباب‌بازى‌هاشو قشنگ جمع کرد و آن وقت بيرون رفت. بچه‌ها حالا باهم بگيم: کارهاى خوب مى‌کنيم، کارهاى بد نمى‌کنيم. فعلاً خداحافظ، به اميد ديدار خيلى خيلى نزديک!'

شيوه‌هاى آشنا ساختن کودکان با بازيچه‌ها را مى‌توان متناوباً عوض کرد. مثلاً هرگاه پس از 'بازى آموزشي' باز هم کودکان بازيچه را به‌جا و درست به‌کار نگيرند و از آن کم استفاده کنند، آن‌وقت از شيوهٔ ديگر، مثلاً 'معما' دربارهٔ همان بازيچه کمک گرفته مى‌شود.

شيوه‌هاى گوناگون آشنائى با بازيچه‌ها به بهبود و تکامل نقشهٔ بازى و پربارى محتواى آن کمک مى‌کند و هرگاه اين شيوه‌ها با ساير کارهاى تربيتى - آموزشى توأم گردد، بازيچه نقش پراهميتى در زندگى کودک ايفاء خواهد کرد، دامنهٔ درک کودک را وسعت مى‌بخشد، جوانه‌هاى سازماندهى و اتکاء به خويشتن را در او بارور مى‌کند، کودک خردسال را به سوى فعال بودن مى‌کشاند و روح همکارى را در وى تقويت مى‌کند.