پیامدهای فرهنگی اسباب‌بازی‌ها

بررسى پيامدهاى فرهنگى اسباب‌بازى‌ها به‌شرح زير است:

ابتدا از گروهى از مربيان مهدکودک، دانشجويان رشتهٔ روانشناسي، معلمان دورهٔ ابتدائى و تعدادى از اساتيد تقاضا شد با مطالعهٔ اهداف و سؤال‌هاى تحقيق، با چگونگى طرح موردنظر آشنا شوند. سپس از آنها خواسته شد که پيامدهاى احتمالى را که بازى با اسباب‌بازى‌هاى مذکور براى کودک به همراه داد مشخص کنند. بعد از جمع‌آورى پاسخ‌هاى اين گروه، پيامدهاى احتمالى اسباب‌بازى‌هاى پرفروش به‌شرح زير جمع‌بندى شد:

- انواع عروسک‌:

به‌نظر محققان، دختران بيش از پسران به عروسک‌‌ها علاقه نشان مى‌دهند و به‌نظر فروشندگان اسباب‌بازي، انواع عروسک‌ها ۱۸ درصد از اسباب‌بازى‌هاى پرفروش را شامل مى‌شوند.

کودکان در هنگام بازى با عروسک‌ها، با نقش‌هاى بزرگسالان آشنا مى‌شوند، بنابراين، خود را به‌جاى آن عروسک قرار مى‌دهند و گاه نقش مادر، زمانى نقش پدر، خواهر و ديگر افراد دور و نزديک را ايفاء مى‌کنند. اگر در هنگام بازى کودک با عروسک، به چگونگى رفتار وى دقت شود، متوجه مى‌شويم که با آن عروسک حرف مى‌زند و نقش مادر را بازى مى‌کند و گاهى قالب واقعى خود را نشان مى‌دهد. بنابراين، نوع عروسک، از نظر ظاهر و شکل (لباس پوشيدن، آرايش مو، آرايش صورت، دست و پا) در يادگيرى کودک، مؤثر واقع مى‌شود. عروسکى که از مواد آرايشى در ظاهر و شکل آن استفاده شده است، مى‌تواند نحوهٔ آرايش کردن مو و صورت را آموزش دهد. همان‌طور که در عروسک‌هاى موجود در بازار فعلي، در نوع آرايش، شکل و ظاهر و لباس پوشيدن ديده مى‌شود، از موادى مانند لاک، روژ لب و آرايش مو استفاده شده است. بنابراين، عدم توجه به اين مواد مى‌تواند کودک را به سمت تقليد از آرايش عروسک سوق دهد.

- انواع ماشين:

طبق تحقيقات انجام شده و به‌نظر فروشندگان گروه نمونهٔ مورد بررسي، پسران بيش از دختران به انواع ماشين علاقه نشان مى‌دهند. انواع ماشين ۵/۱۵ درصد از پرفروش‌ترين اسباب‌بازى‌ها را به خود اختصاص داده است.

کودک در هنگام بازى با ماشين (انواع ماشين پليس، کنترلى و ...) با نوع کار ماشين، قطعات ماشين، نظير چرخ، در، فرمان، بدنه و ... مارک و کارخانهٔ سازندهٔ آن آشنا مى‌شود. همچنين به نوع استفاده از آن ماشين پى مى‌برد. به‌عنوان مثال، بازى با ماشين پليس به آن کودک نقش پليس را آموزش مى‌دهد. به اين‌صورت که کودک را با کار پليس و انواع وظايف آن (مانند راهنمائي، تعقيب سارقين، محافظ قانون، کمک به افراد و ...) آشنا مى‌کند. بنابراين، هرقدر که ماشين‌ها بيشتر به شکل واقعى ساخته شوند بر آموزشى بودن آن افزوده مى‌شود.

- بازى‌هاى فکرى و انواع لگو:

مطابق نظر فروشندگان اسباب‌بازى‌ به ترتيب، بازى‌هاى فکري، ۸/۱۰ درصد و انواع لگو، ۳/۸ درصد از اسباب‌بازى‌هاى پرفروش را شامل مى‌شوند. انواع بازى‌هاى فکرى مانند انواع پازل، بازى جنگل، کره هوش، راز جنگل، فکر بکر، منچ و نظاير آن، همچنين انواع لگو، مانند خانه‌سازي، چفت، چينه و امثالهم مى‌باشند.

کودک در هنگام بازى با اسباب‌بازى‌هاى فوق‌الذکر، با مفاهيمى همچون دسته‌بندي، ترتيب، شمارش، شکل‌سازي، مدل‌سازي، مفاهيم هندسي، اندازه، درک مفهوم کل و جزء، جهات بالا و پائين، چپ و راست، کوچک و بزرگ، شناخت اعضاء بدن آدمى آشنا مى‌شود. همچنين نسبت به انواع رنگ‌ها شناخت حاصل مى‌کند.

بازى با انواع اسباب‌بازى‌هاى مذکور، باعث رشد وظايف، هماهنگى چشم و دست، مهارت عضلات کوچک و بزرگ، رشد مهارت‌هاى کلامي، تقويت و قدرت تشخيص مى‌شود. از سوى ديگر، کودک با مفاهيمى همچون دور و نزديک، داخل و خارج، رو، زير، متوسط، جلو، پشت و ديگر مفاهيم فضائى آشنا مى‌شود. بنابراين کودک در هنگام بازى با انواع لگو و بازى‌هاى فکري، از نظر شناختي، حسى و حرکتي، به رشد بالاترى دست مى‌يابد.

- انواع تفنگ:

مطابق با نظر فروشندگان اسباب‌بازي، انواع تفنگ نظير (آب‌پاش، ترقه‌اي، کلت، مسلسل و ...) ۵/۶ درصد از اسباب‌بازى‌هاى پرفروش را شامل مى‌شود. با توجه به نظرخواهى به‌عمل آمده، گروه نظردهنده اظهار داشته‌اند که بازى با انواع تفنگ‌ها، منجر به پرخاشگرى و خشونت بيشتر در کودکان مى‌شود؛ کودکان را به ستيز و پرخاشگرى عادت مى‌دهد؛ بر رفتارهاى اخلاقى کودکان تأثير منفى بر جاى مى‌گذارد؛ به برون‌ريزى خشم نسبت به محيط پيرامون کودکان منجر مى‌شود؛ کودکان را با رفتارهاى ناپسند اجتماعى (مانند قتل و آدم‌ربائى و ...) آشنا مى‌سازد؛ منجر به بروز اختلالاتى در روابط اجتماعى کودکان با همسالان خود مى‌شود؛ به تقليد نقش‌هاى پرخاشگرانه کمک مى‌کند؛ ترس، اضطراب و تشويش را در کودکان برمى‌انگيزد؛ سازگارى کودکان با محيط و همسالان آنها را کاهش مى‌دهد؛ و کودکان را با روش‌هاى ناپسند حل مسائل آشنا مى‌سازد.

از آنچه که مورد بررسى قرار گرفت چنين نتيجه مى‌شود که بيشترين پيامدهاى نامطلوب را بازى با اسباب‌بازى‌هاى جنگى نظير تفنگ و مسلسل به همراه دارد، هرچند که برخى از انواع عروسک نيز از نظر نحوهٔ آرايش و لباس، اثرات نامطلوبى بر جاى مى‌گذارند.