|
با بد به‌جز بدى نکند چرخ نيلگون٭
|
|
|
نظير: |
|
|
مکن بد با کسى و بد مينديش
|
کجا چون بد کنى بد آيدت پيش(ويس و رامين)
|
|
|
- اگر بد کنى جز بدى ندروى
|
شبى در جهان شادمان نغنوى (فردوسى)
|
|
|
- اگر بد کنى چشم نيکى مدار
|
که گر خار کارى سمن ندروى (ابن يمين)
|
|
|
- بد آيد به پيشِ بد از کار بد (فردوسى)
|
|
|
رک: بد مکن که بد افتى، چه مکن که خود افتى
|
|
|
|
٭..........................
|
از خار کِشته کس چه ثمر چيده غيرِ خار(پروين اعتصامى)
|
|
با بزرگ و کوچک مزاح نبايد کرد که بزرگ کينه‌ور گردد و کوچک دلير شود (تاريخ گزيده)
|
|
|
نظير: اگر خواهى که بامقدار باشى
|
مکن با کودک و با بنده بازي!
|
|
با بلاى آسمانى پنجه کردن مشکل است (صائب)
|
|
|
نظير: با فضاى آسمانى برنيايد جهد مرد (سعدى)
|
|
با پاى راه بروى کفش پاره مى‌شود با سر کلاه
|
|
|
رک: از پا راه بروى کفش پاره مى‌شود از سر کلاه.
|
|
با پرى در شيشه کردن ديو را انصاف نيست (صائب)
|
|
با پول روى سبيل شاه نقاره مى‌زنند!
|
|
|
نظير: پول بده روى سبيل شاه نقاره بزن پول که دادى روى سبيلت نقاره مى‌زنند
|
|
|
رک: اى زر تو خدا نه اى وليکن به خدا
|
ستار عيوب و قاضى حاجاتى
|
|
با تنها باش و تنها باش
|
|
|
رک: از بلا دورى طمع دارى ز مردم دور باش
|
|
با تو باشم درست شش دانگم
|
بى‌تو باشم از آسيا بانگم (سنائى)
|
|
با توکّل زانوى اشتر ببند٭
|
|
|
نظير: توکّل کن که يابى رستگارى
|
|
|
|
٭ گفت پيغمبر به آواز بلند
|
......................... (مولوى)
|
|
با چرخ ستيزه چون توان کرد ٭
|
|
|
نظير:
|
|
|
با قضا کارزار نتوان کرد
|
|
|
- به جنگ خدا نمى‌توان رفت
|
|
|
- با ايزد تيغ و نيزه بر نتوان داشت
|
|
|
|
٭ چرخم زد و ديده خون روان کرد
|
..............(امير خسرو دهلوى)
|
|
با چنين خوردن و چنان آروغ
|
کى برى رخت خويش بر عيّوق (اوحدى)
|
|
|
نظير: تا تو در بند قليه و نانى
|
کى رسى در بهشت رحمانى (اوحدى) |
|
|
رک: شکم‌پرست خداپرست نبوَد
|
|
با حرف خر از آسمان جو نمى‌بارد (عا).
|
|
|
رک: به دعاى گربه سياه باران نمى‌آيد
|
|
با حملهٔ شمال چه تاب آورد چراغ؟
|
|
|
رک: آدم دانا به نيشتر نزند مشت
|
|
باخبر باش که سر مى‌شکند ديوارش ٭
|
|
|
رک: اينجا آهو سُمّ مى‌اندازد
|
|
|
|
٭ اى که از کوچهٔ معشوقه ما مى‌گذرى
|
............................ (حافظ) |
|
با خدا باش خدا با تو است
|
|
|
رک: با خدا باش و پادشاهى کن
|
|
با خدا باش و پادشاهى کن ٭
|
|
|
نظير:
|
|
|
تکيه به چنار کن تا برسى بر مراد
|
|
|
- با خدا باش خدا با تو است
|
|
|
- منشين و تکيه بر کرم کار ساز کن
|
|
|
- مرو به هند بيا با خداى خويش بساز
|
|
|
- کار خود گر به خدا باز گذارى حافظ
|
اى بسا عيش که با بخت خدا داده کنى (حافظ)
|
|
|
|
٭ ...............................
|
بى‌خدا باش و هر چه خواهى کن (مجلسى)
|
|
با خدا دادگان ستيزه مکن
|
|
|
رک: با خدا دادگان ستيزه خطاست
|
|
با خرس کشتى گرفتن کار کفتار است
|
|
|
نظير: با کولى به جوال رفتن کار سگ است
|
|
با خرما خرما گرفتن دهان شيرين نمى‌شود
|
|
|
عبارت ديگرى است از: 'از خرما خرما گفتن دهان شيرين نمى‌شود'
|
|
|
رک: از حلوا حلوا گفتن دهان شيرين نمى‌شود
|
|
با خرِ مردم نکن سوارى که پائينت مى‌آورند با خفّت و خوارى
|
|
با خلق خدا ادب نگهدار (نظامى)
|
|
|
رک: ادبِ مرد به ز دولت اوست
|
|
با خلق خدا کرم کن که خدا با تو کرم کرد٭
|
|
|
رک: سخى در هر دو عالم سربلند است
|
|
|
|
٭ هر کس که به دينار و درم خير نيندوخت
|
سر عاقبت اندر سرِ دينار و درم کرد
|
|
|
|
خواهى متمتّع شوى از نعمت دنيا
|
.......................... (سعدى)
|
|
با خلق خداى کن نکوئي٭
|
|
|
نظير: همه کس را به نيکى شاد گردان (اسعد گرگانى)
|
|
|
|
٭ خواهى که خداى بر تو بخشد
|
............................ (سعدى)
|
|
با خوردن سير نشدى، با ليسيدن سير نمى‌شوى
|
|
|
بر سبيل مزاح و شوخى به کودکانى گويند که تهِ بشقاب غذاى خود را مى‌ليسند گاهى به‌جاى عبارت مذکور کنايه مى‌گويند: سوراخ کن بينداز گردنت!
|
|
با خود ز جهان جز کفنى نتوان برد ٭
|
|
|
نظير: در آن ساعت که خواهند اين و آن مرد
|
نخواهند از جهان بيش از کفن برد (سعدى)
|
|
|
|
٭ رودکى در بيان همين معنى چنين سروده است
|
|
|
|
مهتران جهان همه مردند
|
مرگ را سر همه فرو بردند
|
|
|
|
از هزاران هزار نعمت و جاه
|
نه به آخر به‌جز کفن بردند
|
|
باد آمد و باران شد خدا مراد خوشه چين را داد
|
|
|
رک: تغارى بشکند ماستى بريزد
|
جهان گردد به کام کاسه‌ليسان
|
|
بادآورده را بادش بَرَد باز
|
|
|
رک: بادآورده را باد مى‌بَرَد
|
|
بادآورده را باد مى‌بَرَد
|
|
|
ِنظير:
|
|
|
بادآورده را بادش بَرَد باز
|
|
|
- بر باد روَد هر آنچه از باد آيد
|
|
|
- هر چه را باد آورَد بادش بَرَد
|
|
|
- هر چه به يلّلى آمد به تَلّلى مى‌رود
|
|
|
- هر چه آسان يافتى آسان دهى (مولوى)
|
|
|
- هر چه آسان آيد آسان رود |
|
باد باران آورد بازيچه جنگ٭
|
|
|
رک: شوخى شوخى آخرش جدى مى‌شود
|
|
|
|
٭ .................
|
مرد مهمان آورد، نامرد ننگ (نظامى)
|
|
باد به چنبر نتوان بست
|
|
|
نظير:
|
|
|
گره به باد نمى‌توان زد
|
|
|
- پل بر دريا نتوان بست
|
|
|
- دريا را با قاشق خالى نتوان کرد
|
|
|
- با رسن به آسمان نتوان رفت
|
|
|
- نتوان شد به آسمان به رسن (عنصرى)
|
|
|
- باد در چنبر نبندد هيچ‌کس
|
|
باد در چنبر نبندد هيچ‌کس
|
|
|
رک: باد به نبر نتوان بست
|
|
با درد بساز تا به درمان برسى (از جامع‌التمثيل)
|
|
|
نظير: به صبر از بند گردد مرد رسته (نظامى)
|
|
با دُردکشان هر که درافتاد ورافتاد٭
|
|
|
رک: با آل على هر که درافتاد ورافتاد
|
|
|
نيزمقایسه شود با : با سوختگان هر که درافتاد ورافتاد
|
|
|
|
٭ بس تجربه کرديم در اين دير مکافات
|
.............................. (حافظ)
|
|
با درفش پنجه زدن احمقى باشد (قابوس‌نامه)
|
|
|
رک: آدم دانا به نيشتر نزند مشت
|
|
بادِ رنگين است شعر و خاکِ رنگين است زر
|
|
با دست بسته هيچ شناور شنا نکرد (صائب)
|
|
|
مقایسه شود با : بى‌دست شناور نتوان رفت به پاياب
|
|
با دست پس مى‌زند با پا پيش مى‌کشد!
|
|
|
نظير:
|
|
|
من که نمى‌خورم اما براى هر کس که نگاه داشته‌ايد کم است
|
|
|
- نمى‌خواهم، بريز به جيبم!
|
|
باد سخت گياه ضعيف را نيفکند بلکه درختان قوى را بياندازد (کليله و دمنه)
|
|
|
نظير:
|
|
|
زيادى کوکلاه از سر کند دور
|
گياه آسوده باشد، سرور رنجور (نظامى)
|
|
|
- ز تند باد شکسته شود درختِ بلند
|
ز هيچ باد نيايد گزند پست گياه (قطران)
|
|
با دشمن و دوست فعل نيکو نيکوست
|
|
با دکّانى که معامله ندارى ناخنک نزن!
|
|
باد که از درِ خانه تو مى‌آيد ضررِ جاروب است
|
|
بادمجان تخمه را آفت نرسد (سَمَک عيّار)
|
|
|
رک: بادنجان بم آفت ندارد
|
