|
|
|
از روش‌هاى ديگرى براى کسب اطلاعات مورد نياز، مباحثه و مصاحبه که بتواند از طريقى به‌معناى گفت و گو کردن دربارهٔ يک پديده و تبادل دانسته‌ها راجع به آن است به‌ترتيبى که بتواند از طريقى هدايت شده اطلاعات مورد نظر افراد مطالعه‌کننده فراهم آيد.
|
|
|
مصاحبه نيز غالباً چنين ماهيتى دارد و اطلاعات از طريق گفت و گو با فرد يا گروهى خاص (مصاحبه‌شونده) و گاه پرسش از آنها دريافت مى‌شود و بر اساس برداشت‌هاى فرد يا گروه مصاحبه‌کننده شکل مى‌گيرد.
|
|
|
تفاوت دو روش فوق در نحوهٔ رابطهٔ بين اطلاع‌دهنده و اطلاع گيرنده است. به اين معنا که در روش مباحثه غالباً کليهٔ افراد شرکت‌کننده به يک اندازه فرصت ارائه و متقابلاً کسب اطلاعات دارند و اين روند از طريق شخص اداره‌کننده بحث، مطابق آنچه در مورد شوراها ديده مى‌شود، رعايت يک نفر (اداره‌کنندهٔ بحث و يا فردى که اصلاً در بحث شرکت نمى‌کند وفقط ناظر است) باشد و از آنچه اعضاء شرکت‌کننده در بحث رد و بدل مى‌کنند به‌عنوان اطلاعاتى موثق استفاده نمايد.
|
|
|
در روش مصاحبه، معمولاً يک طرف پرسشگر و طرف ديگر پاسخگو است؛ به‌عبارت ديگر مصاحبه‌کنندگان نقش‌گيرندهٔ اطلاعات مورد نياز و مصاحبه‌شوندگان نقش‌دهندهٔ اطلاعات را دارند.
|
|
|
در اين روش ممکن است روند کار را کسى هدايت کند که اصولاً در متن پرسش‌ها و پاسخ‌ها قرار نداشته باشد و فقط برقرارکننده و تسهيل‌کنندهٔ ارتباط ميان اين دو باشد. او در واقع مى‌کوشد رابطهٔ بين پرسشگران و مصاحبه‌شوندگان را به‌عنوان گيرندگان و دهندگان اطلاعات حفظ و از اختلاط بحث که غالباً رخ مى‌دهد، جلوگيرى کند. در مصاحبه، هميشه افراد پرسشگر در اين نقش مى‌مانند و افراد پاسخگو نيز هميشه نقش‌دهندهٔ اطلاعات را نخواهند داشت بلکه بر اثر نيازى که از سوى طرفين احساس مى‌شود ممکن است يکى پرسش مطرح کند و طرف ديگر بدان پاسخ گويد ک اين امر البته روش مطلوبى است ولى آنچه ثابت مى‌ماند همان نحوهٔ ارائه و کسب اطلاعات است. در انجام مباحثه‌ها و مصاحبه‌ها هميشه امکان گردآوردن يک جمع واحد در زمان و مکان ثابت ميسر نيست. بسا مواقعى پيش مى‌آيد که جمع‌کنندهٔ اطلاعات نياز دارد شخصاً به محل کار و زندگى افراد صاحب‌نظر مراجعه و اطلاعات مورد نياز را از آنان کسب کند. نکتهٔ ديگر آنکه فرد بايد از پيش آماده باشد و بداند به‌دنبال چيست و در آن جهت حرکات خود را تنظيم کند.
|
|
|
|
|
مزاياى روش مباحثه و روش مصاحبه قابل ذکر است غالباً مشترک است در اين روش‌ها فرصت معمولاً محدود اما تعداد منابع زياد است و لذا بسته به ميزان اطلاعات مورد نياز مى‌توان از حداکثر فرصت در جهت کسب اطلاعات مورد نياز استفاده کرد. به اين ترتيب بازدهٔ اين روش بيشتر و مطلوبتر است. به‌علاوه، نظر به اينکه دهندگان و گيرندگان اطلاعات رودررو قرار مى‌گيرند انحراف از مسير اصلى کمتر است و از امکانات موجود به حداکثر استفاده مى‌شود.
|
|
|
روياروئى باعث مى‌شود صحت اطلاعات (حداقل از نظر شرکت‌کنندگان) مرتباً تأئيد يا تصحيح شوند و در نتيجه (به‌شرط آنکه اين روش به‌درستى مورد استفاده قرار گيرد) اطلاعات کسب شده از اصالت قابل اعتمادى برخوردار خواهد بود. نکتهٔ ديگر اين است که محدوديت زمانى و ساير محدوديت‌ها سبب مى‌شود که افراد مطلع و صاحب‌نظر در هر دو سمت رابطه ۹دهنده و گيرندهٔ اطلاعات) غالباً مشارکت روياروى داشته باشند و لذا مبهمات کمترى پديد مى‌آيد و آنچه حاصل مى‌شود وضوح بيشترى دارد.
|
|
|
الگوى مباحثه و مصاحبه قاعدتاً مشخص است؛ معمولاً هدف کاملاً مشخصى در مصاحبه و مباحثه دنبال مى‌شود بدين‌معنا که گيرندگان اطلاعات مى‌دانند چه مى‌خواهند و دهندگان اطلاعات نيز آگاهند چه اطلاعاتى را بايد ارائه دهند لذا امکانات حداکثر بهره را خواهد داد و بازده عمليات مطلوبتر است.
|
|
|
|
|
از محدوديت‌هاى عمده دو روش فوق‌الذکر مشکلاتى است که غالباً از لحاظ فراخوانى و تجمع افراد صاحب‌نظر و مطلع در مکان و زمان مشخص پديد مى‌آيد؛ اين قبيل افراد معمولاً پر مشغله هستند؛ و کمتر فرصت مشابه براى ملاقات طبق برنامهٔ تنظيمى دارند. به‌همين دليل و نيز نظر به اهميت حضور کليهٔ مدعوين مصاحبه‌شونده و مصاحبه‌کننده و نيز ساير افراد مورد نياز در مباحثه غيبت يک يا چند نفر مشکل عمده‌اى از لحاظ انجام مطالعات يا حداقل تأئيد نتايج به‌وجود مى‌آورد. براى احتراز از اين مشکل بايد از انتخاب يک عضو مشخص و منحصر به‌فرد خوددارى نمود و به‌طور هم‌زمان از چند نفر مطلع در يک زمينهٔ واحد درخواست کرد به اتفاق مشارکت جويند تا اگر غيبتى حادث شد فرد آگاه ديگرى بتواند آن را جبران کند. در صورتى که افراد پاسخگو پراکنده باشند پرسشگران بايد به يک يک آنان در محل مراجعه و اطلاعات مورد نياز را از انان کسب کنند. در اين حالت دو نکتهٔ اساسى مطرح مى‌شود؛ اول اينکه هزينهٔ (حداقل هزينهٔ زماني) اين روش مطالعهٔ زياد است و به نيروى کافى نياز دارد و ثانياً بايد تدابير لازم اتخاذ گردد تا همهٔ پرسشگران يک مسير واحد پيش گيرند و به‌طور يکنواخت اطلاعات را جمع‌آورى کنند که انجام اين امر خود خالى از اشکال نيست.
|
