کاهو خاردار - کاهوک

نام علمى: Lactuca scariola L , Syn. Lactuca serriola L

نام انگليسى: Prickly lettuce

گياهچه

لپه‌ها طولى دو برابر پهنا داشته و تعداد کمى کرک کوتاه و آبدار سطح فوقانى آن را فراگرفته است. حاشيه‌ها و همچنين رگبرگ ميانى سطح زيرين برگ نيز به‌طور منظم پوشيده از موهاى زبر است. اين موها به‌صورت طى تا روى هيپوکوتيل ادامه مى‌يابند. با قطع برگ‌هاى حقيقى شيرابهٔ شيرى‌رنگى از آن خارج مى‌شود.

گياه کامل

- اندام‌هاى رويشى:

گياهى يک‌ساله، زمستانه و گاهى اوقات دوساله، ايستا و به ارتفاع ۳۰ تا ۱۸۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثير مى‌يابد. ساقهٔ آن محکم، توخالي، در بخش‌هاى بالائى منشعب و صاف و گاهى اوقات بخش‌هاى پائينى آن خاردار است. رنگ ساقه سفيد و گاهى متمايل به قرمز و داراى رگه‌هائى است. اين گياه مجارى ترشحى شيرابه‌اى دارد و با قطع ساقه شيرابه از آن خارج مى‌شود. روى ساقه تعداد زيادى برگ وجود دارد که بزرگ، به رنگ سبز متمايل به آبي، سفت، موج‌دار، داراى لوب، ساقه‌آغوش و مستطيلى تا سرنيزه‌اى شکل هستند. رگبرگ ميانى در سطح زيرين برگ سفيد و داراى خارهاى ريزى است که اين جنس را از ساير جنس‌ها متمايز مى‌سازد. برگ‌هاى اين گياه به‌طور شعاعى پيرامون محور ساقه مى‌رويند و به همين علت اين گياه را گياه قطب‌نمائى (Compass plant) مى‌نامند. پهناى برگ‌ها در قسمت قاعده بزرگتر و گاهى دو برابر بخش‌هاى بالائى گياه کوچکتر، بدون بريدگى و ساقه‌آغوش هستند و به‌طور متراکم به ساقه متصل هستند.

- اندام‌هاى زايشى:

گل‌آذين کلاپرک، به قطر ۵ ميلى‌متر، به‌صورت مجتمع و داراى گل‌هاى زبانه‌اى به رنگ زرد متمايل به کرم است. هر گل‌آذين شامل ۹ تا ۱۴ گل است که آن را شبيه پانيکول درآورده است. هر يک از آنها داراى دو تا سه رديف براکته‌هاى سبز رنگ و باريک بوده و طول براکته‌هاى بيرونى حدود يک سوم طول براکته‌هاى داخلى است.

ميوهٔ اين گياه فندقه و بذرهاى آن سياه متمايل به خاکستري، پهن، واژ سرنيزه‌اى تا بيضى‌شکل، به اندازهٔ سه تا چهار ميلى‌متر، که پنج تا نه رگه بر روى هر سطح آن مشاهده مى‌شود. کرک‌هاى سفيد رنگى نيز در نوک آن ديده مى‌شود. دورهٔ گلدهى اين گياه تير تا مهرماه بوده و بذرهاى آن از شهريور تا آبان‌ماه مى‌رسند.

محل رشد و پراکنش

اين گياه خاک‌هاى خشک تا نيمه خشک با مواد غذائى فراوان و pH قليائى را ترجيح مى‌دهد. کاهو خاردار از جمله علف‌هاى هرزى است که در مزارع مختلف مزاحمت زيادى ايجاد مى‌کند و علاوه بر اين در باغ‌ها، تاکستان‌ها، حاشيهٔ جاده‌ها، خطوط راه‌‌‌آهن و زمين‌هاى باير نيز مشاهده مى‌شود. به هر حال تجمع اين علف هرز بيشتر در حاشيهٔ مزارع است.