دوشنبه, ۲۴ دی, ۱۴۰۳ / 13 January, 2025
مجله ویستا
وسعت یافتن زبان فارسی(۳)
چنانکه ملاحظه مىکنيد اين لغات پهلوى بلاترديد عين آنها يا نظاير آنها در زبان درى نيز وجود داشته است و به سبب عدم فصاحت از رواج افتاد و لغات عربى بهسرعت در ادبيات فارسى جاى آنها را گرفت و از اين قسمت و قسمتهائى که از بيم اطناب ذکر آن نيامد، تنها چند لغت که از لحاظ فصاحت و زيبائى بر لغات عربى ترجيح داشته يا به کار قافيهٔ شعر مىخورده است در ادبيات ما باقىمانده است.فردوسى مقيد بوده است که لغات قدمى را به عين استعمال کند، و از قضا رسالهٔ 'يادگار بزرگمهر' را که ما بيشتر اين لغات را از آن نقل کرديم در شاهنامه بهنام 'پند دادن بوزرجمهر به انوشيروان' به شعر آورده و معذلک غالب آنها را يا به عربى برگردانده و يا لفظ را تغيير داده است. | |||
مثلاً دُشوير، ظنين، يا بدفکر' را 'بدخو' و 'فن ـ فنيه' را 'سفله' ترجمه کرده و 'ننگ' و 'بشاسپ' و 'وَرون' و 'دورغ اهريمنکي' و 'سپزکي' را نّمام و دوروى و ناپاک دين و ناسپاس و خدانشناس آورده و 'فريه ـ بوذمنش (طماع)' را افزون منش به معنى جاهطلب و ' تن پوهر ـ بازپرس' را خستو آمدن به ديگر سراي، و 'اپيتر ـ پدر' را 'بيدارتر' معنى نموده و 'يالستان ـ عالى همت' را گاه شکيبا ـ گاه نوازنده و سازگار، و جائى آهسته معنى فرموده است، و 'خويشکارى ـ قوت اراده' را به معنى 'خيشکاري' يعنى کشاورزى (؟) گرفته و برزگرى معنى کرده است و 'تَرْمنشن' را برترمنش و 'اَپَرمنش' را پُرمنش دانسته است، و 'اَيْرمنشنيه' را فروتنى ساخته که بعض مطابق با واقع و بعض ترجمهٔ ناقص و برخى هم تصحيفخوانى و اشتباه است(۱). | |||
(۱) . اين موضوع در کتاب مربوط به نظم فارسى به تفصيل آمده است. | |||
Pahlavi Textes Edited By The Late Dastur Jamaspji Manocheherji Jamasp - Asana .... Bambay 1913 | |||
ولى منوچهرى لغت 'خردک نگرشن' را به معنى حقيقى آن به شعر آورده و مىفرمايد: | |||
| |||
و نيز لغت 'گشفتن' را که ما صيغهٔ وصفى و اسم مصدر آن را ذکر کرديم و بهمعنى خراب کردن و پراکنده ساختن مىباشد آورده و مىگويد: | |||
| |||
و لغت 'اشگهاني' به معنى کاهلى با لهجهٔ ديگرى آورده و گويد: | |||
| |||
(۲) . رخش و شبديزوورد و يحموم نام اسبها است و اژکهن صيغهٔ فاعلى است و لهجهاى از اشکهان است به معنى تنبل، رجوع شود به ديوان منوجهري: قصيدهٔ شمعيه. | |||
و نيز لغت 'خردمنش ـ بخيل و دونهمت' که از قبيل لغات مذکور و تقريباً از ميان رفته است منوچهرى به شعر آورده و گويد: | |||
| |||
و بعضى از اين لغات به سبب فصاحتى که داشته باقى مانده است چون: رادي، بزه، بهي، برمنش، همال، پادفراه، ناسپاسي، گشفتن (اين فعل را مسعود سعد سلمان زيادتر از ديگران استعمال کرده است.) فرخ، چم، و از بعض مشتقاتى مانده چون: بُرز، ريمني، ترسکاري، خوشخيمي، دمسازي، توزيدن و توختن، گزيدن، آهنگ، اژگهن، شگفت، نماز، روزه، راز، نياز، نيايش، ستايش، آفرين، دژخيم و غيره و باقى در برابر لغات تازى گمنام و يا نابود گرديده است. | |||
اما از آن طرف لغات فراوانى از تازى که غالباً از حيث وزن و شکل کوتاهتر و آسانتر بود، و براى استعمال بيشتر عموميت داشت، بهجاى اين قبيل لغات آمد و مخصوصاً بعد از آنکه مترادف زيادى از هر کلمه وارد ادبيات گرديد وسعت دامنهٔ زبان فارسى بيشتر شد بهويژه که آزادى فکر و اراده و سهولت زندگانى و کم شدن اوهام و انتشار فلسفهٔ يونان و علم کلام در ميان طبقات مردم و در هم شکستن زندگانى دشخوار طبقاتي، اين همه در گفتار و رفتار و پندار مردم خاصه ادبا تأثير عميقى بخشيد و در نتيجهٔ همهٔ اينها ادبياتى فسيحالارجاء و زيبا و متنوع بهوجود آمد، و ايجاد عبارات و تکرار مکررات و تنگى ميدان الفاظ و نبودن هيجان لفظى و معنوى يکباره برطرف گرديد. |
همچنین مشاهده کنید
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست