شب چله

يلدا = شب چله - چهله دي، يکى از ماه‌هاى مقدٌس است. چرا که يکى از نام‌هاى خداوند در نزد زردشتيان دى مى‌باشد. سه روز در اين ماه نيز چون ماه‌هاى ديگر به‌نام دى است، يعنى نامى از نام‌هاى اورمزد؛ از اين رو ماه دى را ماه خداوند مى‌ناميدند.

آخرين شب آذر ماه، بلندترين شب سال و آخرين روز آذر در سال درست شمسى - کوتاه‌ترين روز سال است. چون از اين روز به‌تدريج خورشيد بيشتر در آسمان مى‌پايد و شب‌ها کوتاه‌تر و روزها بلندتر مى‌شود. ايرانيان سال را در دوره‌اى از ادوار تاريخى خود، از آغاز زمستان و ماه دي، يا روز خورشيد مى‌دانستند.

خرم روز به اعتباري، جشن خور روز بوده و خرم که بسيار مقدس و مبارک شمرده مى‌شد؛ اين عيد و روز را نود روز نيز گفته‌اند. به آن جهت که تا نوروز نود روز فاصله بوده است. يلدا واژه‌اى است سريانى به معناى تولد. در اين شب، در مناطق مختلف ايران، آداب و رسوم خاصى اجرا مى‌شده که برخى از آنها هنوز باقى است.