تاریخچه

مردم در تمدن‌هاى ماقبل تاريخ فقط براى به‌دست آوردن غذا و دورى از خطر و يا نقل مکان به مناطقى که داراى آب و هوائى بهتر بود اقدام به سفر مى‌کردند، در دوره‌هاى بعد، انگيزه تجارت و تبادل کالا به علل فوق اضافه شد، با گسترش امپراتورى‌هاى باستان، مسافرت‌هاى رسمى دولتى که حاصل آن اعزام نمايندگان حکام به مکان‌هاى دوردست، جهت جنگ‌ها و يا دريافت ماليات و خراج بود، نيز شروع گرديد، در دوره حکومت خانواده‌هاى سلطنتى در مصر، مسافرت با قصد تجارت و تفريح انجام مى‌شد. يونانيان باستان، با ضرب سکه و جايگزين شدن آن به جاى کالا، براى پرداخت توسط مسافران در ازاء کالا و خدمات موردنياز و در نتيجه گسترش زبان يونانى در سرتاسر حوزه مديترانه به‌عنوان زبان ارتباطاتى واحد، فعاليت قابل‌توجهى در گسترش مسافرت و جهانگردى نمودند.

در آن زمان در يونان مسافرت‌ها بيشتر توسط خطوط دريائى انجام مى‌گرفت و مردم از سفر براى بازديد از شهرها و يا تماشاى جشن‌هاى قديمى يا مشاهده مسابقات المپيک سود مى‌جستند، فردى به نام پوسانياس که اهل يونان بود در سال ۱۷۰ ميلادي، کتابى به نام 'راهنماى ميهمان' مشتمل بر ده جلد منتشر کرد که مسافران (به خصوص سياحان رومي) را راهنمائى مى‌کرد، در زمان اوج امپراتورى روم هم مسافرت گسترشى فراوان داشت، براى شرکت در مراسم مذهبى و ورزشى يا ديدن مکان‌هاى جديد و تاريخى در يونان و مصر و يا براى خريد، رومى‌ها اقدام به مسافرت مى‌کردند، به‌طورى که مصر در آن زمان محل داد و ستد و تفريح اشراف درآمده بود. در چين و ژاپن قديم نيز اشراف و ميهمانان ايشان در فصل تابستان به مناطق خوش آب و هوا و ساير مناطق ديدنى براى تفريح سفر مى‌کردند.

در زمان قرون وسطى (سده پنجم تا چهاردهم ميلادي) مسافرت و تجارت اهميت و رونق خود را از دست داد و بيشتر سفرها با سفارش کليساهاى مسيحى براى زيارت انجام مى‌شد. در سده چهارده، مسافرت به قصد زيارت به‌صورت يک پديده انبوه و سازمان يافته درآمده بود که شبکه بزرگى از سازمان‌هاى خيريه، مقامات و طبقات بالاى جامعه آن را تشويق مى‌کردند. اين سفرها به بيت‌المقدس با هدف مذهبى که به نوعى يک مسافرت تفريحى و اجتماعى هم، محسوب مى‌شد انجام مى‌گرفت.

در نيمه دوم سده سيزدهم، مارکوپولو از اروپا به آسيا سفر کرد، و کتابى درباره آن سفر نوشت که نخستين منبع اطلاعاتى غرب درباره زندگى شرق آن زمان، است با اختراع دستگاه چاپ، ساير کتاب‌هائى که در زمينه مسافرت بود چاپ و انتشار يافت، از جمله در سال ۱۳۵۷ ميلادى کتاب سِرجان مندويل به نام مسافرت که شرح مسافرت به نقاط دور و نزديک دنيا بود، به چندين زبان منتشر شد، نخستين مسافرت دسته‌جمعى (کاروان زيارتي) هم در سده پانزده انجام شد که از ونيز، مسافران را با تقبل خدمات کامل، براى زيارت به بيت‌المقدس مى‌برد.

در دوره رنسانس (سده چهارده تا هفده) بيشتر سفرها با اهدافى نطير کسب دانش و تجربه‌آموزى انجام مى‌شد، در زمان اليزابت اول ملکه انگلستان، براى نخستين بار، جواز مسافرت صادر شد که تا سه سال هم اعتبار داشت و در آن، محدودهٔ مسافرت، مقدار پولى که مسافر مى‌توانست به همراه داشته باشد و تعداد اسب و خدمه (معمولاً سه نفر) را مشخص مى‌کرد، همچنين براى اين افراد گذرنامه صادر مى‌شد که در محل خروج از کشور به آنها داده مى‌شد و افراد با توجه به کشور مقصد برگه مشخصى را دريافت کرده و پول اندکى را نيز به همراه داشتند که بعدها به جاى آن، يک برگه اعتبارى همانند آنچه که هم‌اکنون چک مسافرتى ناميده مى‌شود با خود مى‌برند، مسافران اين عصر، عموماً از راه پاريس و فرانکفورت به ايتاليا مى‌رفتند.

کاروان‌هاى مسافرتى با ساختارى منظم در دوره اليزابت 'گرادتور' ناميده مى‌شد (نيمه سده هفده تا نيمه سده نوزده) که افراد براى کسب دانش و تجربه‌هاى جديد، به مسافرت مى‌رفتند. بيشتر اعضاء اين کاروان‌ها را افراد طبقه بالاى جامعه تشکيل مى‌دادند، که همان‌طور که ذکر شد، هدف آنان کسب دانش، فرهنگ و تجربه‌هاى جديد بود، گراندتور نيز يک راهنماى سفر (در سال ۱۷۷۸ ميلادي) داشت که به‌وسيله توماس نوگنت تهيه شده و به‌صورت پُرفروش‌ترين کتاب آن زمان، درآمده بود.

در دوران انقلاب صنعتى (۱۷۵۰-۱۸۵۰) گردش‌هاى دسته‌جمعى به مفهوم امروزى به‌وجود آمد، تغييرات ژرف اجتماعى و اقتصادى آن دوره، باعث تغييرات اجتماعى و تغيير مشاغل و گسترش طبقه ميانى اجتماع گرديد و اين طبقه امکان اين را يافت تا بيشتر به مسافرت و تفريح بپردازد، که عموماً اين مسافرت‌ها در روزهاى آخر هفته انجام مى‌شد، در پايان سده ۱۹ کارگران داراى تعطيلات ساليانه شدند و تعطيلات خود را در کنار درياها مى‌گذراندند، در همين دوران بود که برخى از مکان‌هائى که تا آن زمان فقط اختصاص به تفريح و گردش طبقه مرفه و ثروتمند داشت، گسترش يافته و تأسيسات جديدى به‌وجود آمد و فضاى لازم براى مسافرت طبقات ديگر مردم فراهم گرديد.

تکنولوژى نوين نظير خطوط هواپيمائي، کامپيوتر و ارتباطات ماهواره‌اى و ... باعث شد که در سده بيست و سپس بيست و يک، شيوه زندگي، کار، بازى و تفريح دگرگون شود، پيشرفت تکنولوژى باعث شد که به دلايل متعدد بر ميزان مسافرت، گردش و جهانگردى توسط اقشار مختلف مردم افزوده شود، زيرا اين پديده توانست زمان تفريح را افزايش دهد، درآمدها را بالا ببرد، ارتباطات را تقويت نمايد و شيوه‌هاى کارآمدي، از حمل و نقل را ارائه نمايد. در حال حاضر مسافرت و گردش در سطح جهان به‌صورت يکى از بزرگترين منابع درآمد به حساب مى‌آيد.