آمار در جهانگردی

به برکت پيشرفت‌هاى علمي، اهميت آمار در تمامى پژوهش‌هاى اجتماعي، اقتصادي، سياسى و فرهنگى امروز روشن شده است، اما در گذشته نيز انسان کم‌وبيش با آمار و محاسبات آمارى سروکار داشته است.

با اينکه جهانگردى نوين زادهٔ دوران بعد از انقلاب صنعتى است، اندازه‌گيرى منظم و علمى تمام فعاليت‌هاى جهانگردى از سدهٔ بيستم آغاز شد. همراه با افزايش حجم جهانگردى در سال‌هاى بعد از جنگ جهانى اول نياز به اندازه‌گيرى دقيق و علمى آن احساس شد. اما در ابتدا، تنها داشتن اطلاعات آمارى در مورد جهانگردى خارجى مدنظر بود.

تا آغاز جنگ جهانى اول، آمارگيرى در جهان فقط به‌وسيلهٔ دولت‌ها انجام مى‌شد که صرفاً جنبهٔ سياسى داشت. بدين معنى که انجام اين‌کار، براى نظارت بر درآمد مکان‌هاى پذيرائى و اقامتى و رفت‌وآمد بيگانگان و مهار مرزها و مسائل مالياتي، مهم‌ترين انگيز‌ه‌اى اقدام به آمارگيرى در جهانگردى بود. اما آگاهى از مسائل بهداشتى و بيمارى‌هاى واگير نيز انگيزه‌اى براى اين‌کار محسوب مى‌شد.

به‌جز دولت‌ها، افراد و مؤسساتى بودند که به‌خاطر منافع خويش و آگاهى از چگونگى بازار مسافرت يا صرفاً به اقتضاء شغل خود نياز مبرمى به آمار و اطلاعات مربوط به جهانگردى داشتند.

مالکان و رانندگان وسايل آمدورفت، همچنين مديران و صاحبان مهمانخانه‌ها و مسافرخانه‌ها يا ساير مکان‌هاى پذيرائى در مورد تعداد مسافران و مقصد و مدت اقامت آنها آگاهى‌هاى وسيعى به‌دست مى‌آورند. اما اشکال عمده در اطلاعات صاحبان و رانندگان وسايل نقليهٔ مسافرتى و مديران و مالکان اماکن پذيرائى عدم آگاهى آنان از اهداف مسافران يا به‌عبارت ديگر، نداشتن وجوه تمايز بين دسته‌هاى گوناگون مسافران بود.

با همهٔ ارزشى که اين اطلاعات کمّى دربارهٔ جهانگردى براى نشان دادن کيفيت کسب‌وکار و رونق مشاغل صاحبان شرکت‌هاى يا مهمانخانه‌داران داشت، در سنجش حجم و جريان جهانگردي، از اين آمار فقط در موارد استثنائى استفاده مى‌شد.

با اهميت بسيارى که جهانگردي، به‌عنوان يک پديدهٔ مهم اقتصادى و اجتماعى در نخستين سال‌هاى سدهٔ بيستم، کسب نمود و به‌ويژه با روشن شدن اثر مهم اين فعاليت در زمينهٔ مسائل فرهنگى و سياسى گيتي، دولت‌‌ها مطالعهٔ دقيق و علمى جهانگردى را در دستور کار خود قرار دادند.

در سال‌هاى نخستين بعد از دومين جنگ جهاني، اروپاى جنگ‌زده و مصيبت‌ديده که درصدد جبران ضايعات و رفع آلام جامعهٔ خود بود؛ به ايالات متحدهٔ آمريکا روى آورد. اروپا که اکثر کالاهاى مورد نياز خود را از آن کشور وارد مى‌کرد، براى پرداخت بهاء کالاهاى وارد شده و جلوگيرى از کاهش ذخاير ارزى خود نياز مبرمى به دلار داشت. لذا مسئولان سياسى و اقتصادى کشورهاى اروپائى به فکر کسب ارز و به‌ويژه دلار از راه جلب جهانگرد افتادند و بدين‌سان کم‌کم در طرح توسعهٔ اقتصادى دولت‌ها جهانگردى مقام و اهميتى خاص يافت و حتى در بسيارى از موارد به‌عنوان بزرگترين عامل رشد اقتصادى تلقى شد.

با افزايش روزافزون نقش جهانگردى در اقتصاد و افزايش درآمد و نقش و انتقال ثروت، دانش اطلاعات آمارى مربوط به حرکات جهانگردي، ميزان مخارج جهانگردان و درآمدهاى سازمان‌ها، مؤسسات و دولت‌ها از صنعت جهانگردي، مبناى برنامه‌ريزى براى گسترش جهانگردى و توسعهٔ اقتصادى محسوب مى‌شود وانگهى براى سرمايه‌گذارى در هر بخشى از فعاليت‌هاى اقتصادى و از جمله جهانگردي، بايد ميزان سوددهى و عوامل آن را در نظر گرفت. از اين‌رو، براى سنجش شمار جهانگردان در مقاصد سياحتي، نوع خواسته‌ها و گرايش‌هاى آنان، آگاهى از ميزان پولى که جهانگردان و نواحى گوناگون خرج مى‌کنند، نياز به آمارگيرى علمى از همه‌ٔ روندهاى کمّى و کيفى جهانگردى احساس مى‌شود.

نخست، در جهانگردى بين‌المللي، نياز به داشتن اطلاعات آمارى شديداً احساس مى‌شد. ولى از سال‌هاى پس از جنگ که بسيارى از مسئولان کشورها به اهميت روزافزون جهانگردى در ارتقاء طرح زندگى و توسعهٔ اجتماعى و فرهنگى نواحى گوناگون کشور خود پى بردند، تهيهٔ آمار از فعاليت‌ها و آثار مسافرت‌ در داخل يک کشور يا در محدودهٔ يک منطقه بسيار رايج و متداول شد.

امروزه داشتن اطلاعات آمارى در مورد شمار جهانگردان خارجى و داخلى و ميزان مخارج آنها در مقاصد جهانگردى بسيار ضرورى است. علاوه بر آن، آگاهى از خلق‌وخو و خواسته‌هاى جهانگردان خارجى و داخلى و علل انتخاب نواحى ويژهٔ جغرافيائى براى مسافرت و به‌عنوان مقاصد جهانگردى و عدم موفقيت مسئولان مناطق ديگر در جذب مسافر براى برنامه‌ريزى در جهت توسعهٔ جهانگردي، چه در سطح ملى و چه در سطح منطقه‌اى اهميت بسيار دارد. همچنين دانستن اين نکته نيز لازم است که اصولاً توسعه و بازاريابى در امر جهانگردى مستلزم بهره‌مندى از آمار در مورد ميزان و نوع تجهيزات، جاذبه‌ها، امکانات، ارزش خدماتى که در زمينهٔ جهانگردى ارائه مى‌شود و... است.