خونمردگی

ـ چه وقت به پزشک مراجعه کنیم:

۱. خونمردگی زود و زیاد پیدا می‌شود.

۲. از بین رفتن خونمردگی بیش از یک هفته طول می‌کشد.

۳. خونمردگی‌های بی‌دلیل به‌طور ناگهانی زیاد می‌‌شود.

ـ خونمردگی نشانهٔ چیست:

مشغول تفریح و ورزش هستید و فقط یک بار زمین خورده‌اید. روز بعد، لکه‌های آبی ارغوانی بر روی ساق پا و نشیمنگاهتان پیدا می‌شود که انگار از دو طبقه پلکان پائین افتاده‌اید.

نمی‌‌توانید خود را محبوس کنید و همیشه امکان خوردن به چیزی - مثلاً زمین یخ‌زده یا لبهٔ میز - یا خوردن چیزی به‌شما وجود دارد. وقتی ضربه‌ای به بدن وارد شود، رگ‌های خونی زیر پوست پاره شده و خون در ناحیهٔ آسیب‌دیده پخش می‌شود. این خون به‌صورت خونمردگی زیر پوست، یا کبودی، ظاهر می‌شود.

وقتی رگ‌ها پاره می‌شوند، با ورود سلول‌های تمیزکننده برای از بین بردن سلول‌های آسیب‌دیده، ناحیهٔ پارگی ورم می‌کند. ورود اکسیژم به ناحیه قطع می‌شود و رنگ هموگلوبین خون آن آبی می‌شود. بعداً با شکستن هموگلوبین، خونمردگی سبز مایل به زرد و سپس قهوه‌ای می‌شود.

اندازه و شکل خونمردگی بستگی به‌شدت ضربه وارد شده به بدن دارد. مثلاً اگر ساعد دستتان نه چندان محکم به دستگیرهٔ در بخورد، تعداد کمی رگ‌خونی آسیب می‌بینند که به خونمردگی غیر قابل ملاحظه‌ای منجر می‌شود. اما اگر نشیمنگاهتان با شدت به لبهٔ میز بخورد، رگ‌های زیادی پاره شده و خونمردگی بزرگی ایجاد می‌کند.

اگر ضربه بر روی استخوانی بخورد که پوست روی آن نازک است، مثلاً اطراف چشم، کبودی و تورم آن مشخص‌تر است.

پوست زنان بیشتر از پوست مردان مستعد کبود شدن است. یک دلیل آن نازک‌تر بودن پوست آنان است، احتمالاً چون هورمون زنانهٔ استروژن دیواره‌ٔ رگ‌های خونی را ضعیف‌تر کرده و بر روی شبکهٔ محافظ کلاژن زیر پوست نیز تأثیر می‌گذارد.

دلیل دیگر شاید این باشد که از هر ده زن یکی نقص کوچکی در پلاکت‌ها دارند (پلاکت‌ها سلول‌های خونی مؤثر در انعقاد خون هستند). این موضوع مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند، تا اینکه داروهای آسپیرین‌دار مصرف شود. آسپیرین تا چند روز بر کار پلاکت‌ها تأثیر می‌گذارد. یعنی اگر امروز آسپیرین می‌خورید، اثر آن بر روی پلاکت‌ها تا پنج یا شش روز دیگر باقی می‌ماند.

خوردن به گوشهٔ میز در این زمان کبودئی مانند کبودی یک مسابقهٔ بوکس ایجاد می‌کند. آسپیرین در ایجاد خونمردگی در مردان نیز دخالت دارد.

هر دو جنس زن و مرد در سنین میانسالی بیشتر مستعد خونمردگی هستند، چون بافت محافظ و تارهای نگاهدارندهٔ رگ‌های خونی زیر پوست به‌طور طبیعی شروع به شکستن می‌کنند. به‌علاوه، قرار گرفتن طولانی در معرض پرتوهای خورشیدی کلاژن و تارهای کشسان دیگر را ضعیف می‌کنند. این کار رگ‌های خونی سطحی‌تر پوست را، مخصوصاً در نواحی باز بدن مثل پشت دست و ساعد، شکننده می‌کنند. رگ‌های این نواحی با ضربه‌های کوچک نیز پاره می‌شوند.

کبودشدن زیاد ممکن است عارضهٔ جانبی قرص‌های ضدبارداری، داروهای التهاب مفاصل، و برخی داروهای مدر باشد. کورتیکوستروئیدها (داروهای کورتونی) هم ممکن است باعث کبودی زیاد شوند. این داروهای ضدالتهابی قوی تورم را در آسم، التهاب شبه روماتیسمی مفاصل و کهیر از بین می‌برند. در موارد نادر، کبودی بی‌دلیل می‌تواند علامت اختلال در انعقاد خون یا گرفتاری ایمنی باشد.

ـ درمان خونمردگی:

در اینجا روش‌هائی برای کم‌کردن ضربه‌ها و کبودی‌ها گفته می‌شود. فوراً روی آن یخ بگذارید. اگر ضربه‌ای خورده‌اید که می‌دانید جای آن کبود می‌شود، فوراً روی آن پارچه‌ای پر از یخ بگذارید و حدود هفت دقیقه نگاه دارید. این کار از خارج شدن بیشتر خون از رگ‌ها جلوگیری کرده و کبودی را به حداقل می‌رساند. یخ درد را نیز تسکین می‌دهد.

اندام ضربه‌خورده را بالا بگیرید. قرار دادن دست یا پای ضربه خورده در سطح بالاتر از قلب جریان زیاد خون در ناحیهٔ‌ آسیب‌دیده را کم می‌کند. آن را گرم کنید. قرار دادن حولهٔ گرم روی محل ضربه در یک یا دور روز بعد به پخش شدن گویچه‌های قرمز زیادی در بافت اطراف کمک می‌کند. حولهٔ گرم را حدود ۲۰ دقیقه نگاه دارید. کبودی خیلی زودتر از بین می‌رود.

اکسید روی بمالید. هیچ‌وقت روی خونمردگی را باندپیچی نکنید. ولی مالیدن کمی پماد اکسید روی، که در بیشتر جعبهٔ کمک‌های اولیه وجود دارد، لایه‌ای محافظ بر روی آن تشکیل داده و التیام آن را تسریع می‌کند. ترکیبات خوراکی و موضعی روی در درمان زخم‌ها نقش مهمی دارند.

از کرم ویتامین C استفاده کنید. تازه‌ترین معجزهٔ مواد آرایشی پوست ویتامین C است. ویتامین C عمیقاً در پوست نفوذ کرده و به‌ تولید ساختار نگاهدارنده کلاژنی پوست کمک می‌کند. این کار از آسیب‌پذیری آن می‌کاهد.

ویتامین C به مقاوم شدن پوست پیر در برابر کبودی هم کمک می‌کند. تحقیقات نشان داده است که مالیدن کرم ویتامین C بر روی کبودی‌های افراد مسن باعث به حداقل رسیدن آن می‌شود. بر اساس تحقیقات ویتامین C موضعی از آسیب‌های ناشی از قرار گرفتن زیاد در معرض نور خورشید جلوگیری کرده و مواد زیان‌آوری را که سلول‌های پوست پیر را از بین می‌برند غیرفعال می‌کند. تعدادی از این کرم‌های دارای ویتامین C موجود استت؛ ولی برای استفاده از آنها با پزشک خود مشورت کنید.

قرص ویتامین C بخورید. خوردن ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم ویتامین C در روز ممکن است به تشکیل کلاژن پوست برای کاهش شکنندگی رگ‌ها کمک کند. خوردن ویتامین C مخصولاً اگر برای ورم مفاصل آسپیرین یا کورتیکوستروئید می‌خورید مهم است. محققان انگلیسی نشان داده‌‌اند که التهاب مفاصل ویتامین C بدن را مصرف می‌کند و آسپیرین و کورتیکوستروئیدی که برای مقابله با بیماری خورده می‌شوند نیز ویتامین C را تمام کرده و مویرگ‌ها را ضعیف می‌کنند. خوردن روزانه ۵۰۰ میلی‌گرم ویتامین C بهبود سریع خونمردگی را نشان داده است. پیش از شروع به خوردن هر مقدار زیاد ویتامین‌ها، از جمله ویتامین C، باید با پزشک مشورت کرد.

روی بخورید. صدف خوراکی، گوشت گوساله، و گوشت مرغ منابع غنی روی هستند. فلز روی مانع خارج شدن گویچه‌های خونی از رگ‌ها به‌دنبال آسیب‌دیدگی می‌شود. می‌‌توانید از قرص‌های مولتی‌ویتامین مینرال حاوی ریو استفاده کنید.

استامینوفن بخورید. برخلاف آسپیرین و ایبوپروفن، استامینوفن اثری بر پلاکت‌های خونی ندارد. با پزشک خود در مورد عوض کردن مسکن خود سئوال کنید.

زیاد کرم مصرف نکنید. اگر برای خارش از کرم‌های هیدروکورتیزونی استفاده می‌کنید، آن را بیش از یک یا دو هفته مصرف نکنید. این مواد پوست را بیشتر مستعد خونمردگی می‌کنند. مخصوصاً مواظب باشید که اینها را در نواحی مرطوب بدن، مثل زیر بغل و کشالهٔ ران، بیش از اندازه مصرف نکنید، چون در اینجاها راحت‌تر در پوست نفوذ می‌کنند.

داروهایتان را کنترل کنید. فهرستی از داروهای مصرفی خود، هم داروهای با تجویز پزشک و هم داروهای بدون نسخه، تهیه کرده و به پزشک خود نشان دهید. او ممکن است بعضی از آنها را برای جلوگیری از خونمردگی عوض کند.