سیستم آبیاری بارانی عقربه‌ای (Center Pivot)

ماشين‌هاى آبيارى بارانى عقربه‌اى يا سنترپيوت از يک لوله فرعى قطور و طويل که حول يک نقطه مرکزى دوران مى‌کند تشکيل شده‌اند. آب‌پاش‌ها روى لوله فرعى قرار گرفته و لذا سطح آبيارى شده درطى چرخش کامل لوله فرعى به‌صورت يک دايره است. آب مورد نياز لوله فرعى از مرکز چرخش تأمين مى‌گردد. لوله فرعى به دليل طويل بودت توسط برج‌هايى که به فواصل ۲۴ تا ۷۶ مترى از يکديگر واقع شده‌اند و از طريق کابل‌هايى که به آن متصل شده‌اند مهار مى‌شود. برج‌ها نيز خودر روى چرخ‌هايى قرار دارند و هر کدام از آنها توسط يک موتور الکتريکى با قدرت ۱ تا ۵/۱ اسب بخار به جلو حرکت مى‌کنند به‌جاى موتورهاى برقى ممکن است از موتورهاى هيدروليکى آبى يا روغنى استفاده شود. طول لوله فرعى در انواع کوچک ۶۰ متر و در ماشين‌هاى بزرگ تا ۸۰۰ متر مى‌رسد. فشار آب در آبپاش‌ها از ۵/۱ تا ۸ اتمسفر متغير است. امروزه ماشين‌هاى آبيارى عقربه‌اى خيلى کوچک (Mini-Center) نيز ابداع شده‌اند که مى‌توانند قطعات کوچک‌تر از يک هکتار را نيز آبيارى کنند.

لوله فرعى در ماشين آبيارى بارانى عقربه‌اى در هنگام چرخش بايد در امتداد يک خط مستقيم قرار داشته باشد. اين عمل از طريق حرکت موتورهايى که در هر يک از برج‌ها قرار دارد صورت مى‌گيرد. سرعت چرخش لوله توسط آخرين موتور که در دورترين برج نسبت به مرکز قرار دارد کنترل مى‌گردد. بدين‌ترتيب که موتور مذکور بر طبق سرعت تنظيم شده هميشه روشن بوده و به‌جلو حرکت مى‌کند. اما ساير موتورها از طريق کابل مستقيمى که در امتداد لوله قرار دارند طورى روشن و خاموش مى‌شوند که نه از امتداد لوله عقب بمانند و نه از آن جلو بزنند. مثلاً به‌محض اينکه موتور بخواهد از امتداد لوله جلو بزند اتصال با کابل موتور را خاموش کرده و آن را از حرکت باز مى‌دارد و يا در‌صورتى‌که بخواهد عقب بماند اتصال کابل ديگر موتور را روشن کرده و تا زمانى که دوباره خاموش شود به‌جلو حرکت مى‌کند.

چون سرعت خطى آب‌پاش‌هايى ک در انتهاى لوله فرعى قرار دارند نسبت به آب‌پاش‌هاى نزديک مرکز زيادتر است براى يکنواختى پخش آب در سطح مزرعه بايد حجم آب خروجى از آنها بسيار زياد باشد. اير ممکن است باعث ايجاد رواناب درسطح مزرعه شود. به‌همين دليل سيستم آبيارى دورانى بيشتر مناسب زمين‌هاى شنى که قابليت نفوذ آنها زياد است مى‌باشد.

عمده‌ترين عيب سيستم‌هاى عقربه‌اى اين است که مساحت آبيارى شده در آنها دايره‌اى است و لذا گوشه‌هاى زمين بدون کشت باقى مى‌ماند مگر اينکه براى جلوگيرى از اين کار تمهيدات خاصّى به‌کار گرفته شود. مثلاً اگر يک قطعه زمين مربع شکل به مساحت ۶۵ هکتار داشته باشيم با روش آبيارى بارانى دورانى تنها ۵۱ هکتار آن (۷۹درصد) آبيارى مى‌شود.

برخى از سيستم‌هاى عقربه‌اى در انتهاى لوله فرعى مجهز به لوله فرعى گوشه‌پاش (Catch Corner) يا آب‌پاش تفنگى هستند که هنگام رسيدن لوله به گوشه‌هاى زمين عمل نموده و بخشى از اين گوشه‌ها آبيارى مى‌کند.