|
|
|
| اينترنت علاوه بر کاربردى که به‌عنوان وسيلهٔ ارسال و دريافت نامه‌هاى الکترونيکى و در اتصال از راه دور به شبکه‌ها - اتصال به خدمات رايانه‌ٔ ميزبان مانند ديالوگ - دارد، دسترسى به طيف عظيمى از اطلاعات - غالباً رايگان - را نيز فراهم مى‌نمايد. اين موارد عبارتند از:
|
|
| - نگارش‌هاى الکترونيکى کتاب‌هاى کلاسيک و فارغ از حق تأليف، از طريق طرح گوتنبرگ؛
|
|
| - ويرايش‌هاى الکترونيکى ادوارى‌ها و روزنامه‌ها، نظير تايمز و گاردين؛
|
|
| - مجلات درون‌خطى که هرگز به شکل چاپى منتشر نمى‌شوند؛
|
|
| - هزاران پايگاه اطلاعاتى در همهٔ موضوعات - از پرش آزاد گرفته تا حقوق بشر؛
|
|
| - اطلاعات منتخب دولتي، مثل آخرين خبرنامه‌هاى وزارت بازرگانى و صنعت؛
|
|
| - فهرست‌هاى شرکت‌هاى متنوع، نظير موتورولا و بنتون؛
|
|
| - منابع مورد علاقهٔ عمومي، نظير خدمات پيش‌بينى هوا از ادارهٔ هواشناسي.
|
|
| به هر حال همان‌گونه که امروزه اغلب مردم مى‌دانند، يکى از مشکلات بزرگ اينترنت، محل واقعى اطلاعات است. هيچ نظام سازماندهى عالى وجود ندارد - موفقيت در پيدا کردن يک منبع مرتبط غالباً با بخت و تصادف، پشتکار قابل ملاحظه، يا شناخت قبلى همراه است. اين وضعيت رو به بهبودى است - تعداد فزاينده‌اى از وسايل جستجو وجود دارند که مى‌توان براى دست‌يابى به اطلاعات در خود شبکه، آنها را به‌کار برد. اين وسايل عموماً در دو گروه اصلى جاى مى‌گيرند: ابزارهاى کاوش شبکه‌اى و مجموعه‌هاى موضوعى - که عمدتاً به رايگان مى‌توان از آنها استفاده کرد.
|
|
|
|
| اين ابزارها عملاً برنامه‌هائى هستند که مى‌توان براى کاوش خودکار منابع در اينترنت از آنها استفاده کرد. چندين نمونه از اين ابزارها، مثل آرچي (ARCHIE) و ورونيکا (VERONICA) به پيش از ظهور وب جهانى (WWW) برمى‌گردند و عمدتاً توسط علاقمندان رايانه و فن‌آورى اطلاعات به‌کار مى‌رفته است. براى منابع وب، راه اصلى دسترسى به اين ابزارها، يک بستهٔ نرم‌افزارى با نام مرورگر گرافيکى (که دو نمونه از معروف‌ترين آنها، نت‌اسکيپ (Netscape) و موزائيک (Mosaic) مى‌باشند) و نيز يک اتصال اينترنتى است. خود اين ابزارهاى وب - که غالباً با عنوان رُبات (Robat)، کِرم (Worm)، يا عنکبوت خوانده مى‌شوند - عمدتاً با پرسه زدن در اينترنت، به شکار مدارک جديد مى‌پردازند. برخى از آنها، کلمات موجود در عنوان و مکان‌ياب يکسان منابع (ميم) (Uniform Resource Locator - URL)، پايگاه وب يا آدرس مدرک را نمايه مى‌کنند. برخى ديگر تمام يا بخشى از خود مدرک را فهرست مى‌کنند. وقتى يک کليد واژه را تايپ مى‌کنيد، با اصطلاحات نمايه تطبيق داده مى‌شود. دو نمونه از بزرگترين و معروف‌ترين ابزارهاى کاوش، ليکاس (Lycos) و آلتاويستا (Altavista) هستند. نکته‌اى که در ضمن کار کردن با اين موتورهاى کاوش بايد به ياد داشت آن است که اين موتورها صرفاً بر روش‌هاى ماشينى نمايه‌سازى استوار هستند؛ بنابراين موارد ريزش کاذب، زياد خواهد بود. علاوه بر آن، بسيارى از اين موتورها در هنگام استفاده، عملاً از سرعت پائينى برخوردار هستند.
|
|
|
|
| اين راهنماهاى رده‌بندى شده با ابزارهاى کاوش شبکه‌اى از اين نظر اختلاف دارند که بيشتر به‌صورت دستى تدوين مى‌شوند و منابع منتخب به وسيلهٔ داوطلبان يا کارکنان حقوق‌بگير فهرست مى‌شوند.
|
|
| بسيارى از اين مجموعه‌ها شکل درختوارهٔ موضوعى به خود مى‌گيرند که منابع تحت سرعنوان‌هاى کلّى نظير آموزش يا تاريخ رده‌بندى مى‌شوند. زير هر سرعنوان موضوعي، رده‌هاى فرعى فهرست مى‌شوند که به مدارک خاصى رهنمون مى‌گردند؛ در برخى مجموعه‌هاى موضوعى - نظير ياهو! - اين رويکرد سلسله مراتبى با يک امکان کاوش کليد واژه‌اى تقويت مى‌شود. مجموعه‌هاى موضوعى با توجه به اينکه به شکل دستى تدوين مى‌شوند، به ناچار کمتر روزآمد شوند؛ ولى چون اطلاعات از يک نوع فرآيند غربالى عبور مى‌کنند، احتمال بازيابى ضايعات به مراتب کمتر است.
|
|
| به هر حال، بيشتر مجموعه‌هاى موضوعى عمومي، در اصل آمريکائى هستند و هدف از آنها، استفادهٔ کتابداران يا اطلاع‌رسانان حرفه‌اى نيست، بلکه جنبهٔ عمومى و همگانى دارند.
|
|
|
|
| در بريتانيا بوبل (در اصل تابلوى اعلانات کتابخانه‌ها - Bulletin Board For Libraries- BUBL)، درختوارهٔ موضوعى خود را به طيفى از خدمات و منابع اينترنتى گسترش داده و از حمايت کميسيون مشترک نظام‌هاى اطلاع‌رساني (جيسک - Joint Information Systems Committee - JISC ) شوراهاى مالى آموزش عالي برخوردار است. به درختوارهٔ موضوعى بوبل مى‌توان يا به‌صورت الفبائى يا از طريق يک شمارهٔ يودى‌سي (Universal Decimal Classification - UDC) دسترسى يافت. دنبال کردن شاخهٔ الفبائى درختواره به سرعنوان‌هاى اصلى موضوعي، که به نوبهٔ خود به منابع مشخص مرتبط مى‌شوند، منجر مى‌گردد.
|
|
| کميسيون شرکت نظام‌هاى اطلاع‌رساني همراه با شوراى تحقيقات علوم اجتماعى و اقتصادي ايجاد دروازهٔ اطلاعات علوم اجتماعي (ساسيگ - Social Science Information Gateway) را از نظر مالى تأمين نموده است. عملکرد ساسيگ عبارت است از جمع‌آورى و سازمان دادن منابع علوم اجتماعى داراى کيفيت که در اينترنت موجود هستند. دروازه‌هاى خاص موضوعى ديگري، از جمله دروازه‌هاى موضوعى پزشکى و مهندسى نيز به‌عنوان بخشى از برنامهٔ کتابخانه‌هاى الکترونيکي در دست ايجاد هستند. يک کنسرسيوم متشکل از کتابخانه‌هاى عمومى و ادارهٔ شبکه‌بندى کتابخانه‌هاى انگلستان (يوکلن - United Kingdom Office for Library Networking - UKOLN) نيز پروژهٔ اِرل (دست‌يابى الکترونيکى به منابع کتابخانه‌ها - Electronic Access to Resources in Libraries - EARL) را راه‌اندازى کرده است. از جمله امکانات ارل، فراهم نمودن يک خدمتگر وب مى‌باشد که دسترسى به طيف وسيعى از منابع عمومى و پيشه‌گانى (Business) را امکان‌پذير مى‌سازد.
|
|
|
|
| در مقايسه با اين ابزارهاى الکترونيکي، مآخذ چاپى به اجبار از نظر به هنگام بودن، زيان ديده است. اما اين منابع ارجاع سريع، نقطهٔ شروع خوبى براى کسانى هستند که هنوز دسترسى به منابع ندارند و نيز روش کارآمدى در ارجاع سريع هستند. با اين حوزهٔ سريعاً متغير، پيدا کردن عناوين مشخص خطرات روشنى دارد، ولى اميد مى‌رود اقلامى که ذيلاً فهرست گرديده است، نقطهٔ شروع مفيدى باشند:
|
|
| The Gale Guide to Internet Databases, 2nd Edition, Detroit |
|
|
| توصيفات تفصيلي، همراه با يک نمايهٔ موضوعي، که بيش از ۲۰۰۰ پايگاه اطلاعاتى معتبر را در حوزه‌هاى پيشه‌گان، آموزش، تحقيق، و فرهنگ عمومى زير پوشش قرار مى‌دهد.
|
|
| .The whole Internet: User' s Guide and Catalog, 2nd Edition, O' Reilly, 1996 |
|
|
| با جامعيت کمتر، ولى ارزان‌تر، که طيفى از منابع موضوعى و نيز منابع اطلاعاتى مربوط به نحوهٔ استفاده از خود اينترنت را شامل مى‌گردد.
|
|
| .Net User. Paragon Publishing |
|
|
| يک مجلهٔ ماهانهٔ بريتانيائى با بخش‌هائى مشتمل بر منابع جديد وب در موضوع آموزش، امور جاري، و نيز پايگاه‌هاى عمومى‌تر و همگانى‌تر.
|
|
| .(Inform (Institue of Information Scientists |
|
|
| در هر شمارهٔ ماهانه، يک بخش به منابع جديد اينترنتى اختصاص دارد که بر مبناى حوزه‌هاى موضوعى فهرست شده است.
|
|
| بسيارى از ادوارى‌ها و روزنامه‌هاى ديگر نيز امروزه داراى اطلاعاتى دربارهٔ منابع جديد وب هستند؛ مثلاً ساندى تايمز هر هفته به چندين پايگاه عمومى جديد مى‌پردازد. با دسترسى يافتن تعداد بيشترى از افراد، ابزارهاى کاوش و دروازه‌هاى موضوعى بسيار بيشترى نيز ايجاد خواهند شد. بهترين راه روزآمد ماندن، هوشيارى در توجه به وسايل و منابع جديد کاوش، و نيز آزمودن آنها است تا ببينيد تا چه اندازه پاسخگوى نيازهاى هر مرکز اطلاع‌رسانى مى‌باشند.
|
