|
|
|
| خانقاههاى تيمور، تربت‌جام
|
|
| به نظر مى‌رسد که دو خانقاه در خارج محوطهٔ زيارتگاه و شرق آن، توسط تيمور ساخته شده بود که امروزه هيچ گونه اثرى از آنها در اين محوطه که توسط دروازه و آب‌انبار سرپوشيده‌اى که روبه‌روى آن قرار دارد، اشغال شده، وجود ندارد. بناهاى نامبرده نيز با توجه به کتيبه‌هاى خود، مربوط به دورهٔ ناصرالدين‌شاه و به تاريخ ۱۲۷۰ هـ.ق هستند. البته براساس کتيبه، اصل اين بنا مربوط به دورهٔ شاه‌عباس صفوى بوده و در دورهٔ ناصرالدين‌شاه تعمير گرديده است.
|
|
| خانقاه بُندرآباد، رستاق، يزد
|
|
| مجموعهٔ سلطان بندرآباد که در منطقه رستاق واقع شده است، مجموعه‌اى است کم‌نظير از تاق و تويزه که با خشت و گل ساخته شده است. اين مجموعه که به مرور زمان زير ريگ‌هاى روان کوير مدفون شده بود، به همت سازمان ملى حفاظت آثار باستانى ايران نجات داده شده است. عمده‌ترين عناصر متشکلهٔ مجموعه را خانقاه، مسجد جامع، حسينيه، آب‌انبار، برج ديده‌بانى و مقبره‌اى تشکيل مى‌دهد که مدفن عده‌اى از مشايخ سلسلهٔ دادايى است.
|
|
| سنگ‌هاى متنوعى که بر روى قبور مختلف قرار دارند از ديدگاه هنر طراحى، خوشنويسى و حجارى از ارزش فراوان برخوردارند. در تزئين بنا از کاشى‌هاى شش گوش فيروزه‌اى به صورت ازاره استفاده شده و در پاره‌اى موارد نقوش اسليمى به صورت معرق به زيبايى آن افزوده است. در مسجد جامع اين مجموعه، منبر بى‌نظيرى وجود دارد که از کاشى معرق با نقش گره، طرح‌هاى اسليمى و خطوط زيبا تزئين شده است و از نظر نفاست هنرى يکى از زيباترين منبرهاى استان يزد است.
|
|
| خانقاه شيخ على بنيمان، بيداخويد، يزد
|
|
| اين خانقاه در بيداخويد يزد واقع و بنايى مشتمل بر بقعه، خانقاه و مسجد است که از آثار معتبر و ارزشمند منطقه به شمار مى‌رود. بر فراز خانقاه گنبدى قرار دارد و درون بقعه سه قبر ديده مى‌شود که يکى از آنها متعلق به عارف نامدار شيخ على بنيمان است.
|
|
| بناى خانقاه تقريباً به همان طرح و اسلوب قديم پابرجاست و به مناسبت کتيبه‌ها و آثار تاريخى و هنرى حائز اهميت مى‌باشد. آثار تاريخى و هنرى بقعه به شرح زير است :
|
|
| - سنگ مرمر خوش تراش گل و بته‌دار که در وسط محراب مسجد و به دستور شمس‌الدين محمد ميرک در سال ۸۴۹ هـ.ق نصب شده است.
|
|
| - دورهٔ پيش تاق محراب مسجد، کتيبهاى به خط ثلث خوش از کاشى معرق است که مضمون آن نيز از بناى مسجد متصل به مزار در سال ۸۹۳ هـ.ق به دست زين‌الدين پيرعلى حکايت دارد.
|
|
| - ازارهٔ دور تا دور ديوار مسجد به ارتفاع ۱۲۰ سانتى‌متر از کاشى آبى مسدس.
|
|
| - سه قطعه زيلوى کهنه که يکى وقف جمالالدين رئيس‌الدين، به تاريخ ۹۳۰، ديگرى وقف جمالالدين به تاريخ رمضان ۹۲۷ و سومى وقف بمان على به تاريخ ۹۷۱ هـ.ق است.
|
|
| - سنگ قبرى متعلق به شيخ شمس‌الدين محمد مربوط به تاريخ ۸۱۷ هـ.ق .
|
|
| - گچکارى بسيار ظريف ديوار پستوى زير پاى شيخ و کتيبهاى از آيات قرآنى به خط نسخ.
|
|
| - کاشيکارى معرق بالاى سر قبر شيخ با نقش گل و بته
|
|
| - سنگ مزار شيخ از مرمر به تاريخ ۷۸۱ هـ.ق .
|
|
| - سنگ قبر حاج شمس‌الدين محمدشا بيداخويدى متوفاى ۸۵۶ هـ.ق .
|
|
| - کتيبهٔ چوبى سر در ورودى بقعه به خط نسخ که بناى عمارت را در تاريخ ۸۲۶ هـ.ق توسط جهان ترمش بازگو مى‌کند.
|
|
| - کاشى ستاره‌اى ساخت قرن هشتم و منقش به اشعار سعدى که بر ديوارهٔ سکوى دست راست پيش درگاه ورودى نصب است.
|
|
|
|
| در سراسر استان يزد خانقاههاى متعددى وجود داشته که برخى از آنها هنوز هم سالم و پابرجا هستند و برخى هم از ميان رفته‌اند. خانقاه شيخ تقى‌الدين دادا، خانقاه سرريک، خانقاه کوشک‌نو، خانقاه قطريان، خانقاه شيخ محمد، خانقاه مجومرد، خانقاه ميبد، خانقاه تفت، خانقاه قهستان، خانقاه ابرقو، خانقاه عقدا، خانقاه شمسيه، خانقاه بُندرآباد و خانقاه بيداخويد از آن جمله‌اند.
|
|
| خانقاه، سراچه و مدرسهٔ فريومد، تربت‌جام
|
|
| اين دو بنا در محوطه‌اى واقع بوده‌اند که در حال حاضر توسط حياط کوچکى اشغال شده و در جانب شمالى گنبد قرار گرفته است، و داراى طاق‌نماهايى در اطراف و دو ايوان مرکزى است. خانقاه و مدرسه، حدوداً در يک تاريخ احداث شده‌اند. خانقاه توسط شهاب‌الدين اسماعيل (متوفاى ۷۳۸ هـ.ق) - پدر شخصى که ساختمان ايوان را شروع کرد - برپا شده است. مدرسه، کار وزير خواجه علاءالدين محمد فريومدى بوده است که در جريان قيام سربداران در همان سال به قتل رسيد. هر دو بنا، احتمالاً به منظور ايجاد ساختمان‌هاى جديدتر در سال‌هاى بعد تخريب گشته است.
|
