انحراف‌ چشم‌ ـ strabismus

انحراف‌ چشم‌ عبارت‌ است‌ از عدم‌ هماهنگی‌ حركت‌ عضلات‌ یا توانایی‌ تمركز بین‌ دو چشم‌ كه‌ باعث‌ می‌شود چشم‌ها در جهات‌ متفاوتی‌ قرار بگیرند. ممكن‌ است‌ یك‌ یا هر دو چشم‌ به‌ داخل‌ (چشم‌های‌ ضربدری‌) یا خارج‌ («چشم‌ نهنگ‌») بچرخند. هم‌راستایی‌ چشم‌ها در بدو تولد كاملاً تكامل‌ نیافته‌ است‌. تغییر موقعیت‌ تكامل‌ حقیقی‌ چشم‌ در 4-3 ماهگی‌ خود را نشان‌ می‌دهد ولی‌ ممكن‌ است‌ در كودكی‌ یا دیرتر رخ‌ دهد.

ـ علایم‌ شایع‌:

۱. دوبینی‌ (گاهی‌)

۲. دید با تنها یك‌ چشم‌ همراه‌ با فقدان‌ درك‌ عمقی‌

۳. ناهماهنگی‌ حركات‌ چشم‌ها. در بعضی‌ موارد تنها در موقع‌ نگاه‌ كردن‌ به‌ جهت‌های‌ خاصی‌، قابل‌ مشاهده‌ است‌.

ـ علل‌ بیماری:

حركت‌ چشم‌ توسط‌ پیام‌هایی‌ كنترل‌ می‌شود كه‌ از مغز به‌ 4 عضله‌ دور چشم‌ می‌روند. عدم‌ هماهنگی‌ حركتی‌ از موارد زیر ناشی‌ می‌گردد:

۱. عدم‌ توازن‌ عضلانی‌ بین‌ دو چشم‌

۲. آسیب‌ مغزی‌ یا آسیب‌ به‌ سر (نادر)

۳. فقدان‌ توانایی‌ تمركز یكسان‌ در چشم‌ها. مغز نمی‌تواند تصاویر دارای‌ تمركز متفاوت‌ را تحمل‌ كند لذا پیام‌های‌ حاصل‌ از یك‌ میدان‌ دید را در نظر نمی‌گیرد. سرانجام‌ چشم‌ ضعیف‌تر در اثر استفاده‌ نامناسب‌، بلااستفاده‌ می‌شود و یك‌ چشم‌ «تنبل‌» یا سرگردان‌ ایجاد می‌گردد.

ـ عوامل‌ افزایش‌ دهنده‌ خطر:

۱. سابقه‌ خانوادگی‌ انحراف‌ چشم‌

۲. نشانگان‌ داون‌

۳. بیماری‌ تیرویید

۴. تومور چشم‌

۵. آسیب‌ به‌ دستگاه‌ عصبی‌ مركزی‌ جنین‌

۶. آسیب‌ زایمانی‌

۷. استفاده‌ نامناسب‌ از چشم‌

ـ پیشگیری‌:

پیشگیری‌ خاصی‌ ندارد.

ـ عواقب‌ مورد انتظار:

انحراف‌ چشم‌ را می‌توان‌ با تشخیص‌ و درمان‌ زودرس‌، تصحیح‌ كرد. بدون‌ درمان‌ فوری‌ ممكن‌ است‌ كاهش‌ بینایی‌ در یك‌ چشم‌ دایمی‌ شود. بسیاری‌ افراد با دید یك‌ چشمی‌ سازگار می‌شوند و یاد می‌گیرند تمامی‌ فعالیت‌های‌ خود از قبیل‌ رانندگی‌ را با یك‌ چشم‌ انجام‌ دهید. در صورت‌ از دست‌ رفتن‌ دید یك‌ چشم‌، از چشم‌ دیگر در برابر آسیب‌ محافظت‌ بسیاری‌ به‌ عمل‌ آورید. برای‌ ورزش‌ و سایر فعالیت‌ها از جمله‌ درودگری‌ یا جوشكاری‌ كه‌ خطر آسیب‌ بالایی‌ دربر دارند، از عینك‌ محافظ‌ استفاده‌ كنید.

ـ عوارض‌ احتمالی‌:

۱. از دست‌ رفتن‌ دید طبیعی‌ در یك‌ چشم‌

۲. زجر روانی‌ حاصل‌ از جذاب‌ نبودن‌ ظاهر صورت‌

ـ درمان‌:

تشخیص‌ با توجه‌ به‌ شرح‌ حال‌ طبی‌ و معاینه‌ فیزیكی‌ گذاشته‌ می‌شود و ممكن‌ است‌ شامل‌ آزمون‌های‌ تیزبینی‌، معاینه‌ شبكیه‌، معاینه‌ كامل‌ عصبی‌ و آزمون‌های‌ عضلانی‌ گردد. درمان‌ 3 هدف‌ را دنبال‌ می‌كند: به‌ دست‌ آوردن‌ بهترین‌ دید ممكن‌، به‌ دست‌ آوردن‌ بهترین‌ جهت‌ برای‌ چشم‌ها، تأمین‌ بهترین‌ فرصت‌ برای‌ دید دو چشمی‌. درمان‌ ممكن‌ است‌ شامل‌ عینك‌ یا بستن‌ چشم‌ قوی‌تر برای‌ تصحیح‌ عدم‌ توزان‌ تمركز (باعث‌ می‌شوند چشم‌ ضعیف‌تر به‌ كار بیفتد)، تمرینات‌ مربوط‌ به‌ عضلات‌ چشم‌، سم‌ بوتولینیوم‌ (در حال‌ حاضر تنها در بزرگسالان‌ استفاده‌ می‌شود) یا جراحی‌ برای‌ تصحیح‌ وضعیت‌ عضلات‌ چشم‌ باشد. گاهی‌ انجام‌ عمل‌ جراحی‌ دوم‌ ضرورت‌ می‌یابد. یك‌ درمان‌ جدید دیگر شامل‌ استفاده‌ از عینك‌ قرار گرفته‌ در یك‌ منشور پلاستیكی‌ نازك‌ است‌. بیمار قبل‌ از عمل‌ از این‌ عینك‌ها استفاده‌ می‌كند و به‌ تعیین‌ مقدار تطابق‌ جراحی‌ مورد نیاز برای‌ عضلات‌ چشم‌ كمك‌ می‌كند.

ـ داروها:

مگر در صورت‌ پیشنهاد تزریق‌ سم‌ بوتولینیوم‌، معمولاً برای‌ این‌ اختلال‌ دارویی‌ لازم‌ نیست‌. این‌ سم‌ از طریق‌ یك‌ سوزن‌ الكترومیوگرافیك‌ داخل‌ یك‌ عضله‌ چرخاننده‌ چشم‌ در خارج‌ از چشم‌ تزریق‌ می‌گردد.

ـ فعالیت‌:

محدودیت‌ لازم‌ نیست‌. زمانی‌ كه‌ كودكتان‌ در حال‌ سازگار شدن‌ با بستن‌ یك‌ چشم‌ است‌، از او در مقابل‌ سقوط‌ یا آسیب‌ محافظت‌ كنید.

ـ رژیم‌ غذائی‌:

رژیم‌ غذایی‌ خاصی‌ ندارد.

ـ در این‌ شرایط‌ به‌ پزشك‌ خود مراجعه‌ نمائید:

۱. اگر كودكتان‌ علایم‌ انحراف‌ چشم‌ را داشته‌ باشد.

۲. اگر پس‌ از جراحی‌ چشم‌ علایم‌ عفونت‌ ایجاد گردند (قرمزی‌، درد، تب‌).