مسمومیت‌ غذایی‌ ـ food poisoning

مسمومیت‌ غذایی‌ عبارت‌ است‌ از واژه‌ای‌ كه‌ به‌ طور رایج‌ برای‌ توصیف‌ اختلالات‌ ناشی‌ از غذایی‌ كه‌ در 48 ساعت‌ گذشته‌ خورده‌ شده‌ است‌ به‌ كار می‌رود. مسمومیت‌ غذایی‌ می‌تواند در چندین‌ نفر از اعضای‌ یك‌ خانواده‌، مشتریان‌ یك‌ رستوران‌، بیمارانی‌ كه‌ در یك‌ مركز مخصوص‌ نگهداری‌ و پرستاری‌ از آنان‌ زندگی‌ می‌كنند، یا كودكان‌ یك‌ مهدكودك‌ رخ‌ دهد. در اغلب‌ موارد، غذا توسط‌ باكتری‌ها یا ویروس‌ها آلوده‌ شده‌ است‌.

علایم‌ ممكن‌ است‌ در عرض‌ 30 دقیقه‌ در صورت‌ مسمومیت‌ شیمیایی‌، 12-1 ساعت‌ در صورت‌ وجود سم‌ باكتری‌ در غذا، 48-12 ساعت‌ در صورت‌ عفونت‌ با سالمونلا یا ویروس‌ موجود در غذا، پدید آیند. توجه‌ داشته‌ باشید كه‌ علایمی‌ شبیه‌ به‌ علایم‌ مسمومیت‌ غذایی‌ می‌توانند در اثر استرس‌ عاطفی‌، عدم‌ تحمل‌ غذایی‌، داروها، هپاتیت‌، آپاندیسیت‌، یا سایر اختلالات‌، به‌ وجود آیند.

ـ علایم‌ شایع‌:

۱. تهوع‌ و استفراغ‌

۲. درد شكم‌ یا دل‌ پیچه‌

۳. اسهال‌

۴. تب‌

۵. اجابت‌ مزاج‌ خون‌آلود

۶. در موارد شدید، شوك‌ و به‌ هم‌ خوردن‌ وضعیت‌ قلبی‌ ـ عروقی‌

ـ علل‌ بیماری:

باكتری‌هایی‌ مثل‌ سالمونلا ، استافیلوكك‌ها ، كلستریدیوم‌ها ، اشرشیاكولی‌ ، باسیلوس‌ سرئوس‌ و غیره‌. بوتولیسم‌ یكی‌ از انواع‌ نادر مسمومیت‌ غذایی‌ است‌ كه‌ جان‌ بیماران‌ را در معرض‌ تهدید قرار می‌دهد. عفونت‌های‌ ویروسی‌ مثل‌ عفونت‌ با ویروس‌ نورواك‌ (به‌ طور شایع‌ صدف‌ها را آلوده‌ می‌سازد)، آدنوویروس‌، و روتاویروس‌. علل‌ شیمیایی‌ مثل‌ آلودگی‌ غذا با مقادیر زیادی‌ از حشره‌كش‌ها، یا غذایی‌ كه‌ در ظروف‌ با پوشش‌ داخلی‌ سرب‌ آماده‌ یا عرضه‌ می‌شود. خوردن‌ گیاهان‌ یا حیواناتی‌ كه‌ در آنها یك‌ سم‌ طبیعی‌ وجود دارد، مثلاً قارچ‌های‌ سمی‌ یا صدف‌های‌ دریایی‌ (ممكن‌ است‌ حاوی‌ یك‌ سم‌ مؤثر روی‌ دستگاه‌ عصبی‌ باشند كه‌ به‌ پخت‌وپز مقاوم‌ است‌).

ـ عوامل‌ افزایش‌دهنده‌ خطر:

۱. عدم‌ رعایت‌ نكات‌ بهداشتی‌ به‌ هنگام‌ تهیه‌ غذا

۲. خوردن‌ غذایی‌ كه‌ به‌ طرز نامناسبی‌ آماده‌ شده‌ باشد.

۳. نوشیدن‌ آب‌ یا خوردن‌ غذاهای‌ خام‌ به‌ هنگام‌ مسافرت‌ در مناطق‌ بدون‌ زیرساخت‌های‌ مناسب‌ بهداشتی‌

ـ پیشگیری‌:

۱. از خوردن‌ غذای‌ دریایی‌ یا گوشت‌ به‌ صورت‌ خام‌ خودداری‌ كنید.

۲. از خوردن‌ محصولات‌ غذایی‌ غیر پاستوریزه‌ خودداری‌ كنید.

۳. توجه‌ به‌ شستن‌ دست‌ها قبل‌ از آماده‌سازی‌ غذا

۴. پختن‌ و ذخیره‌سازی‌ مناسب‌ غذا. جایی‌ كه‌ غذا آماده‌ می‌شود، سكوهای‌ برش‌ غذاها، و وسایل‌ پخت‌ و پز باید تمیز نگاه‌ داشته‌ شوند.

۵. دور ریختن‌ غذاهای‌ كهنه‌، غذاهایی‌ كه‌ بوی‌ نامناسبی‌ پیدا كرده‌اند، یا كنسروهایی‌ كه‌ قوطی‌ آنها بیرون‌ زده‌ است‌.

ـ عواقب‌ مورد انتظار:

اغلب‌ موارد مسمومیت‌ غذایی‌ جدی‌ نیستند و معمولاً در عرض‌ 3 روز بهبود می‌یابند.

ـ عوارض‌ احتمالی‌:

۱. مشكلات‌ تنفسی‌

۲. شوك‌ و به‌ هم‌ خوردن‌ وضعیت‌ قلبی‌ ـ عروقی‌

۳. امكان‌ دارد بستری‌ كردن‌ كودكان‌ كم‌ سن‌ و سال‌ یا سالمندان‌ ناتوان‌ ضروری‌ باشد.

ـ درمان‌:

۱. جایگزین‌ كردن‌ مایعات‌ و الكترولیت‌های‌ از دست‌ رفته‌ مهمترین‌ جنبه‌ درمان‌ است‌.

۲. حتی‌المقدور نمونه‌ای‌ از غذاهایی‌ كه‌ اخیراً خورده‌ شده‌اند را نگاه‌ دارید تا در صورت‌ لزوم‌ بتوان‌ علت‌ مسمومیت‌ غذایی‌ را راحت‌تر فهمید.

۳. در صورت‌ لزوم‌، برای‌ تشخیص‌ ممكن‌ است‌ از نمونه‌ استفراغ‌، اجابت‌ مزاج‌، ادرار یا خون‌ بیمار كشت‌ به‌ عمل‌ آید.

۴. اگر چندین‌ نفر دچار مسمومیت‌ غذایی‌ شده‌ باشند، باید به‌ مركز بهداشت‌ محل‌ اطلاع‌ داده‌ شود تا مقامات‌ بهداشتی‌ بتوانند با پرسش‌های‌ لازم‌ از بیماران‌ و كسانی‌ كه‌ غذا را آماده‌ كرده‌اند و نیز نمونه‌گیری‌ از غذاهای‌ مشكوك‌ به‌ آلودگی‌، به‌ منشأ مسمومیت‌ پی‌ ببرند.

ـ داروها:

معمولاً دارویی‌ برای‌ مسمومیت‌ غذایی‌ تجویز نمی‌شود. البته‌ اگر علایم‌ شدید باشند (استفراغ‌ طول‌ كشیده‌، دل‌پیچه‌ شدید شكم‌)، و عامل‌ مسمومیت‌ غذایی‌ معلوم‌ باشد، ممكن‌ است‌ آنتی‌بیوتیك‌ تجویز شود.

ـ فعالیت‌:

استراحت‌ در رختخواب‌ به‌ هنگام‌ مرحله‌ حاد مسمومیت‌. دسترسی‌ آسان‌ به‌ توالت‌ مهم‌ است‌.

ـ رژیم‌ غذائی‌:

مایعات‌ شامل‌ محلول‌ خوراكی‌ گلوكز ـ الكترولیت‌ و سوپ‌. در مایعات‌ از نمك‌ و شكر استفاده‌ كنید تا بهتر بتوانند جذب‌ شده‌ و جایگزین‌ مایعات‌ از دست‌ رفته‌ شوند. حتی‌ در صورتی‌ كه‌ استفراغ‌ ادامه‌ داشته‌ باشد سعی‌ كنید مایعات‌ را كم‌كم‌ دریافت‌ كنید.

ـ در این‌ شرایط‌ به‌ پزشك‌ خود مراجعه‌ نمائید:

اگر شما یا یكی‌ از اعضای‌ خانواده‌ تان علایم‌ مسمومیت‌ غذایی‌ را دارید. اگر علایم‌ پس‌ از شروع‌ درمان‌ بدتر شوند. امكان‌ دارد برای‌ جلوگیری‌ از كم‌آبی‌ نیاز به‌ بستری‌ كردن‌ وجود داشته‌ باشد.