قطع یکسره

در روش قطع يک‌سره درختان تمام منطقه و يا قسمت بزرگى از آن قطع مى‌گردند، اين بدان معنى است که تمام درختان قطع مى‌شوند، به‌طورى که محدودهٔ قطع شده به‌صورت خالى و عارى از پوشش درختى درمى‌آيد. اين محدوده در آينده جنگلکارى خواهد شد و يا اين که به‌طور طبيعى در اثر ريزش بذر تجديد حيات طبيعى مى‌گردد.

در صورتى که منطقهٔ قطع، وسيع و عريض باشد (در حدود بيش از ۲ برابر طول درختان موجود) در نتيجه مى‌توان گفت که قطع عريض (Breitscllag) انجام گرفته است. در مواقع ضرورى و زمانى که بهاء و ارزش چوب بسيار پائين باشد و درشرايطى که حمل چوب به انبارها نامناسب و دشوار است معمولاً با چنين قطع‌هاى عريضى مواجه مى‌شويم. تمام جنگل‌هاى مناطق کوهستانى استحصال و مناطق وسيعى به‌صورت خالى و عارى از درخت درمى‌آيد. در چنين مناطق عريض و طويلى هيچ‌زمان نمى‌توان از تجديدحيات طبيعى به وسيلهٔ بذر خوش‌بين بود و از طرفى جنگلکارى شده ساليان متمادى کار شود اکثر گونه‌هاى آميختهٔ با ارزش و مرغوب در اثر قطع يک‌سره به‌کلى منهدم مى‌شوند و امکان رشد و نمو آنها از بين مى‌رود و پس از ساليان طولانى و صرف هزينه‌هاى فراوان امکان دارد در چنين مناطق وسيعى مناطق يک‌نواخت، هم‌سن و خالص از گونه‌هاى خاصى به‌وجود آوريم و خطر خسارت‌هاى ناشى از برف و بوران در چنين مناطقى هميشه و به‌طور مستمر وجود دارد.

دراثر قطع يک‌سره در يک قطعهٔ وسيع تا ساليان دراز شاهد کمبود و خسارت‌هائى در زمينهٔ توليد چوب خواهيم بود. اکثراً آفاتى از قبيل سرخرطوميان، چراى بى‌رويه و خسارات ناشى از وحوش در منطقهٔ مذکور فراوان مى‌شود به‌طور کلى جنگل جوان تازه احداث شده پس از ۱۰ تا ۱۵ سال هنوز در معرض چنين خطراتى قرار خواهند داشت و امکان از بين رفتن آن نيز وجود دارد و گاهى امکان دارد که زمانى در حدود ۲۰ تا ۳۰ سال را به‌منظور به‌وجود آمدن محيطى نسبتاً مناسب با رشد و نمو خوب براى درختان در نظر گرفت.

بديهى است براى جنگل، مسئولين و به‌طور کلى اقتصاد ملى در صورت از بين رفتن رشد و نمو چنين مناطقى که با مرارت‌هاى زياد به‌وجود آمده است با زيان وحشتناکى همراه است از قطع يک‌سره در سطح بسيار وسيع جداً بايد پرهيز نمود و لازم به‌ذکر است که قطع يک‌سره با شواهد و مدارکى که وجود دارد نه تنها ارزان تمام نمى‌شود بلکه بنابر دلايل اصولى هزينه‌هاى جنگلکارى و حفظ و حراست و عمليات پرورشى بعدى در منطقهٔ جنگلکارى شده و از طرفى زيان‌هاى ناشى از وجود نداشتن توليد از مناطق قطع شده که ساليان زيادى به اين وضع خواهد بود، هزينه‌هاى مناطق با قطع يک‌سره خيلى گران و عظيم خواهد بود. از طرفى در اثر قطع يک‌سره در يک منطقه وسيع يک خطر کلى و اساسى براى تمام کشور امکان دارد به‌وجود آيد و آن اين است که امکان ذخيرهٔ آب که در اثر جنگل وجود داشت از بين برود. قطع يک‌سره اکثراً مبدأ و اساس ايجاد سيل و خسارات ناشى از آن مى‌باشد. در اثر چنين مسأله‌اى زمين ارزش خود را از دست مى‌دهد و از نظر هوموس بسيار فقير و ضعيف مى‌گردد. همچنين خاک نرم منطقه شسته مى‌شود و در اکثر موارد سنگ مادرى ظاهر مى‌گردد که با مواد متشکلهٔ خود بذور را مى‌پوشاند و مسير رودخانه‌ها را مسدود مى‌کند. در صورتى که قطع يک‌سره در عرض کوچک با وسعت کم که تحت‌عنوان قطع حاشيه‌اى يا نوارى (Saumsclag) ناميده مى‌شود انجام گيرد خسارات حاصله کمتر است البته در اين گونه موارد عرض منطقهٔ قطع بيش از يک و نيم برابر ارتفاع درختان نخواهد بود. چنين مناطق کم‌وسعتى توسط درختان مناطق مجاور حفاظت مى‌گردد و گاهى در زير سايهٔ آنها محفوظ مى‌مانند به‌خصوص که نوار قطع شده شمالى باشد، زمين ارزش خود را زياد از دست نمى‌دهد و نهال‌ها زودتر رشد مى‌کنند. اکثراً اتفاق مى‌افتد که در نوارهاى برداشت شده تجديدحيات طبيعى در اثر ريزش بذر درختان توده‌هاى هم‌جوار به‌وجود آيد، که مى‌توان آن را بذرافشانى حاشيه‌اى ناميد. از محدودهٔ قطع شده که بايد در آن تجديدحيات صورت گيرد مى‌توان حمايت نمود و تعدادى از درختان مادرى (بذرده) مناسب را به‌مدت چند سال به‌منظور بذرريزى حفظ نمود. مورد مذکور در خصوص گونه‌هاى لاريکس و کاج سيلوستر بسيار رضايت‌بخش واقع مى‌شود اينها درختانى هستند که داراى ريشه‌هاى عميق و مقاوم در مقابل طوفان مى‌باشند و جزء درختان پيشاهنگ محسوب مى‌گردند. يک درخت نوئل و گونه نراد در مناطق باز نمى‌توانند تجديد حيات نمايند.

ناگفته نماند که قطع نوارى داراى معايب روش قطع يک‌سره است و در خصوص اينکه مانع رشد و نمو گشته‌ايم اخلالى به‌وجود خواهد آمد و تا زمانى که نهال‌هاى جوان به‌مرحلهٔ بهره‌بردارى برسند زمانى طولانى در پيش خواهيم داشت و يکى ديگر از معايب اين روش آن است که بسيارى از گونه‌هاى آميخته در جنگل قطع شده که از هر نظر مناسب بودند از بين مى‌روند و امکان رشدى براى آنها باقى‌ نمى‌ماند و شگفت نيست که قطع يک‌سره باعث گسترش گونه‌هائى از قبيل نوئل و لاريکس و کاج سيلوستر بشود. گونه‌هاى مذکور در قسمت تنه قطع مى‌شوند در حالى که درختانى از قبيل نراد، راش و تقريباً تمام درختان آميختهٔ ديگر در اثر قطع يک‌سره از بين مى‌روند. يکى ديگر از مضار قطع يک‌سره در جنگل‌ها آن است که اکثراً مواجه با گونه‌هاى خاص مى‌شويم و جنگل‌هاى آميخته از گونه‌هاى گوناگون خيلى کم مى‌شوند.