برنامه آموزشی

عوامل مؤثر در يادگيرى بزرگسالان، موضوع آموزش و قالب و برنامه است.

نقش ويژگى‌هاى برنامه آموزشى در يادگيرى بزرگسالان نمى‌تواند جدا از نقش محتواى برنامهٔ مطالعه گردد. در تنظيم برنامه مى‌توان به هدف و فلسفهٔ آموزشى توجه داشت و روش کار را در ارائه محتوا مدّ نظر قرار داد ولى محتواى برنامه بايد به‌طريقى تنظيم گردد که هر لحظه مشوق‌هاى مثبت درونى فرد را تقويت کند و انگيزهٔ وسيعترى براى يادگيرى پديد آورد.

يکى از اصولى که در تنظيم برنامه و تعيين محتواى آن در نظر گرفته مى‌شود اين است که فعاليت‌هاى آموزشى بايد نياز فراگيران را برآورده سازد. هدف برنامه بايد چنان باشد که فراگيران را به موقعيتى مناسب و شايسته در زمينهٔ مورد نظر برساند و به‌عبارت ديگر به گونه‌اى انتخاب گردد که به انتظارات فراگيران پاسخ مثبت گويد. اگر برنامه‌اى داراى ويژگى‌هاى فوق‌الذکر باشد مسلماً مى‌تواند نقش عمده‌اى در يادگيرى بزرگسالان ايفا کند مشروط بر اينکه روش اجراء برنامه به‌دقت انتخاب و رعايت گردد. در تنظيم برنامه‌هاى آموزشى به‌ويژه بزرگسالان بايد هدف را برآورده ساختن نياز فراگيران و محتوا را پاسخ به پرسش‌هاى آنان قرار داد. فقط در اين صورت است که مى‌توان از برنامهٔ آموزشى به‌عنوان عامل مؤثر و مثبت در يادگيرى بزرگسالان ياد کرد.

يکى ديگر از نکاتى که در مورد برنامه‌هاى آموزشى بايد مورد توجه آموزشگران قرار گيرد شناخت موقعيت فراگيران است. بدين‌معنا که نقطه شروع برنامه دقيقاً معلوم گردد و معين شود از چه موقعيتى قرار است فراگيران فعاليت انتقالى و تحولى را شروع کنند. نقطه ختم برنامه نيز دقيقاً بايد معين گردد و لذا از طريق طرح برنامه مشخصاً مى‌توان دريافت که فاصلهٔ بين آغاز و پايان برنامه چگونه بايد طى شود و تحت چه شرايطى فراگيران بايد به موقعيت مورد نظر دست يابند.

برنامه‌هاى آموزشي، مشروط بر اينکه بر اساس اصول برنامه‌ريزى آموزشى تهيه و تدوين شده باشند ويژگى‌هاى روشنى از قبيل مبدأ، مقصد، محتوا، روش و امکانات باشند موجب تقويت عوامل مشوق و برانگيزنده و کاهش عوامل بازدارنده و محرک‌هاى منفى خواهند شد و در نتيجه بر کميت و کيفيت يادگيرى مستقيماً اثرى مثبت به‌جا مى‌گذارند.

هرگاه محتواى برنامه چنان تدوين شده باشد که فراگير در تمامى لحظات و از جميع جهات احساس کند آنچه نياز دارد همان است که به او عرضه مى‌شود و در عين حال پيشرفت تدريجى به‌سوى هدف‌ها برايش به‌روشنى مشخص و محسوس شود اين برنامه موفقيتى چشمگير خواهد داشت. اما برعکس اگر آنچه به فراگير عرضه مى‌شود با نيازهاى او منطبق نباشد و محتواى برنامه از پسند و دريافت شخص آموزشگر سرچشمه گيرد و چيز ديگرى جز آسايش آموزشگر را ملحوظ نداشته باشد بدون ترديد بر يادگيرى نيز تأثير مثبت نخواهد داشت مضافاً اينکه به‌دليل اجبارى بودن آن براى فراگير و آموزشگر، خود به‌نوعى عامل بازدارنده و فراردهنده مبدل مى‌شود که البته در آموزش‌هاى غيررسمى و آزاد از نوع آموزش‌هاى ترويجى هرگز مورد پسند نبوده و حتى در آموزش‌هاى رسمى نيز نوع تأثير و ميزان پيشرفت آن مورد ترديد است.