تعلیم

منظور از تعليم آن است که با توجه به تازگى موضوع براى فراگيران و ناکافى بودن آگاهى مردم نسبت به آن، در برنامه‌اى خاص اطلاعات مورد نياز آنان را تأمين و با نهايت دقت ارائه کرد. از اين رو مروج بايد با توجه به ميزان معلومات و دانسته‌هاى خود تا حد ممکن در آگاه‌سازى و تعليم مردم علاقه‌مند بکوشد. براى اين کار لازم است قبلاً مروج خودآگاهى کافى و اطلاعات لازم را درباره موضوع مورد بحث کسب کند تا بتواند پاسخگوى پرسش‌هاى فراگيران باشد.

عوامل ديگرى که در تعليم مؤثر هستند و توجه به آنها به‌همان اندازهٔ عامل قبلى مهم است و در حقيقت عضو لاينفکى از همين جوّ خاکم بر فعاليت‌هاى اجتماعى به‌شمار مى‌روند، عبارت است از اعتقادات و نظام‌هاى ارتباط اجتماعى و محدوديت‌هاى موجود در جامعه. به سادگى مى‌توان دريافت که تعليم افراد فراگير بدون توجه به‌نکات ياد شده چه اثر و نتيجه‌اى خواهد داشت. اولين نتيجهٔ مشخص آن است که آموزش از حالت غيررسمى خود به حالت رسمى تبديل مى‌شود زيرا اگر در چارچوب نظام اجتماعى و مورد پذيرش فراگيران قرار نگيرد لاجرم نظام ديگرى براى تنظيم فعاليت‌هاى آموزشى لازم مى‌ايد که چيزى جز مقررات آموزشى به‌صورتى رسمى نخواهد بود.

واضح است به‌همان حدى که از آموزش غيررسمى فاصله گرفته مى‌شود و گرايش به آموزش رسمى زياد مى‌گردد دست‌يابى به هدف مردمى و مترقبانه ترويج نيز مشکل‌تر مى‌شود. از اين جهت در تعليم و آموزش افراد علاقه‌مند جامعه لازم است يک مروج علاوه بر تسلط به امور و روندهاى اجتماعى مهارت‌هائى نيز داشته باشد. اين مهارت‌ها که به‌دليل خصوصيت کاربردى آنها به‌عنوان کارآئى‌ها يا قابليت‌ەاى او محسوب مى‌شوند از اين قرار هستند: مهارت‌هاى آموزشي، داشتن اطلاعات و دانش کافى دربارهٔ موضوع مورد نظر و داشتن شناختى از فراگيران که بتواند آموزشگر را در خلق محيطى مطلوببراى فراگيرى يارى دهد. يکى از ضروريات استفاده از روش‌هاى آموزش، شناخت و موقعيت، امکانات، وسايل کمک آموزشى (آن هم در جهت تسهيل فراگيرى نه ساده کردن کار آموزشي) و همچنين رعايت اصول فراگيرى و بالاخره استفاده از تجارب فراگيران از طريق فراهم آوردن محيط مناسب براى مشارکت آنها است.

واضح است که مهارت‌هاى فوق را نمى‌توان در مدتى کوتاه کسب نمود. اين مهارت‌ها پس از شناخت اصول و چگونگى آموزش، کسب تجارب حرفه‌اى و به‌کار بردن آنها در مدتى طولانى حاصل مى‌شوند. از اين رو در ترويج کشاورزى نبايد امر نوآورى به‌عهدهٔ کسانى واگذار شود که علم تجربهٔ چندانى در زمينهٔ ترويج ندارند زيرا رفتار اينگونه افراد باعث مى‌شوند تعداد زيادى از فراگيران ايده‌هاى ترويجى را نپذيرند و به‌علاوه کار افراد نوآور نيز در آينده با مقاومت مردم منطقه مواجه شود.