شیوه‌های اجرا

تا اوايل سدهٔ هفتم، ماده مورد استفاده براى ساخت ظرف‌ها و کاشى‌هاى گرانبها، گل بود. اما در سدهٔ ششم، يک مادهٔ دست‌ساز بعنوان خمير سنگ يا خمير چينى معمول شد و در مصر و سوريه و ايران مورد استفاده قرار گرفت. در ترکيب اين ماده، از ده قسمت کوارتر و يک قسمت لعاب شيشه و يک قسمت گل سفيد مرغوب استفاده مى‌شد و تا حد ذوب حرارت مى‌ديد. تا اين‌که شيشه شفاف بدست آيد. اين گل سفيد از سرزمين‌هاى دور به ايران آورده مى‌شد.

کاشى‌هاى داراى انواعى هستند که عبارتند از:

- کاشى بنائى: نوعى کاشى تزئينى است که داراى طرح‌هاى هندسى مى‌باشد و از تلفيق اشکال هندسى که مساحت هر يک بين ۴ تا ۸ سانتى‌متر است، ساخته مى‌شود. طرح‌هاى آن شبيه به خاتم است، با اين تفاوت که بجاى مثلث، از مربع هم استفاده مى‌شود.

- کاشى زرين‌فام: نوعى کاشى منقوش با جلاى زرين است. نقوش آن بيشتر اشکال انساني، حيواني، هندسى و مسائل نجومى است. همراه با اشعار فارسى احاديث و غيره.

- کاشى معرق: نوعى کاشى در تزئين بناهاى ايران است که از تلفيق قطعات کوچک يا بزرگ کاشي، براساس طرحى پيش‌بينى شده، بوجود مى‌آيد و به آن کاشى موزائيک نيز گفته مى‌شود. براى ساخت کاشى معرق، اجزاى گل و بته‌هاى طرح، که قبلاً روى کاغذ ساخته شده، پس از شماره‌گذارى با قيچى تکه‌تکه مى‌کنند؛ سپس تکه‌ها را برحسب رنگ آنها دسته‌بندى کرده و بر خشت‌هاى لعابدار ساده‌اى که به رنگ‌هاى گوناگون قبلا‌ً فراهم شده وارونه مى‌چسبانند و هر يک را جداگانه، مى‌تراشند. آنگاه بر پشت اين اجزاى بر زمين چيده، دوغاب گچ مى‌ريزند تا اجزاء در کنار هم مستقر شوند و بشکل لوحه‌اى در آيند. سپس لوحه را بر ديوار نصب مى‌کنند. پس از نصب، کاغذهاى چسبيده را جدا مى‌کنند و طرح ملى نمودار مى‌شود.

- کاشى هفت رنگ يا خشتى: نوعى کاشى رنگارنگ و تزئينى است که جايگزين کاشى‌هاى معرق در دورهٔ حکومت شاه‌عباس بود. اين کاشى از تلفيق خشت‌هاى ظريف لعابدارى که هر يک از آنها قسمتى از طرح کلى را برخوردارند، ايجاد مى‌شود. براى ساخت کاشى هفت رنگ، ابتدا خشت‌هاى آن‌را از گل رس قالب مى‌زنند و خام پخت مى‌کنند؛ سپس لعاب سفيد بر آن مى‌زنند. و باز در کوره مى‌گذارند. آنگاه نقاش کاشي، طرحى را که از پيش در نظر داشته، به رنگ‌هاى غليظ بر آنها نقش مى‌زند. خشت‌هاى منقوش شماره‌دار را در کوره مى‌گذارند و پس از پخت براى نصب به ديوار آماده است. در اين روش، ايجاد نقش و نگارهاى مختلف امکان‌پذير مى‌گردد.

- کاشى يکرنگ: اين کاشى نوعى آجر لعابدار است. در رنگ لعاب اين کاشى بيشتر از رنگ آبى فيروزى استفاده شده است.